قطع رحم مورد نكوهش تعاليم اسلامي است

خبرگزاري شبستان- مازندران

در عصر حاضر با گسترش «خانواده هسته ای» و ایجاد شهرنشینی به طور گسترده و دور شدن فاصله ها که به طور طبیعی باعث محوریت خانواده هسته ای و از میان رفتن خانواده گسترده شده، روابط خویشاوندی نیز تحت تأثیر این شرایط نسبت به گذشته کمرنگ شده است.

در گذشته، شکل خانواده گسترده مهم ترین شکل معمول خانواده ها بود و اعضای آن به راحتی از حال یکدیگر مطلع می شدند و به راحتی از آثار مثبت روابط خویشاوندی بهره مند بودند. خانواده گسترده خانواده ای بود که در آن چند نسل با یکدیگر زندگی می کردند؛ گسترش خانواده به طور عمودی با ورود عروس به خانه مرد و یا به طور افقی با افزوده شدن اقربا صورت می گرفت.

اکنون به دلیل تغییرات اجتماعی و اقتصادی، خانواده گسترده اهمیت و رواج گذشته را از دست داده و خانواده هسته ای که متشکل از زن و شوهر و احتمالا فرزند یا فرزندانی چند است جایگزین آن شده که با جامعه جدید صنعتی نیز سازگارتر است. ولی آیا این شکل خانواده مترادف با گسستن روابط خویشاوندی و به تعبیر روایات اسلامی الزاما همراه با قطع رحم است؟

در پاسخ باید گفت: هر چند امروزه به علت پیچیدگی های جوامع صنعتی نمی توان به دنبال خانواده گسترده بود، همچنین آغاز زندگی زن و مرد در خانه ای مستقل و دور از والدین، شکل گیری خانواده هسته ای نه قابل پیشگیری است و نه از نظر شرع و قانون امر نامناسبی تلقی می شود. اما با این حال حفظ و استمرار روابط خویشاوندی از اهمیت ویژه ای در زندگی افراد برخوردار است.

در آیات قرآن و روایات معصومین «علیهم السلام» نیز بر آثار مثبت این روابط و پیامدهای منفی قطع آن اشاره شده است؛ زیرا بر اساس تعالیم اسلامی تقویت خانواده هم شامل خانواده هسته ای و هم شامل خانواده گسترده می شود و اعضاء آن نسبت به یکدیگر به تناسب نوع نسبت و ارتباط، مسئولیت های اقتصادی، اجتماعی، حقوقی، رفتاری و دینی دارند.

بر این اساس اسلام، خانواده هسته ای را همراه با خویشاوندان در نظر می گیرد، این امر در حقیقت کمک به خانواده های کوچک و حمایت از آن هااست؛ زیرا هر فرد با ازدواج و تشکیل خانواده از حمایت های اجتماعی، عاطفی و مالی خانواده خود بی نیاز نیست. در واقع صله رحم حمایت همه جانبه از افراد خانواده و در نهایت کمک به سلامت و امنیت جامعه است؛ زیرا جامعه سالم فقط در پرتو خانواده سالم ممکن است....

تعالیم اسلام علاوه بر این که بر آثار مطلوب صله رحم اشاره کرده و از این طریق مردم را به حفظ این روابط تشویق می نماید، قطع رحم و کوتاهی در رسیدگی به خویشان و بستگان را سخت نکوهش کرده است. آیات قرآن کسانی را که روابط خویشاوندی را قطع می کنند زیانکار اعلام نموده، همچنین در آیه 22 و 23 سوره محمد «صلی الله علیه و آله» آمده است:

«فهل عَسَیتم إن تَوَلَّیتُم أن تفسدوا فی الارضِ و تقطّعوا أرحامکم»، «اولئکَ الذین لَعَنهُم اللّهُ فَأصَمَّهم وَ أعمی أبصارَهُم».

اگر [از این دستورها] رویگردان شوید، جز این انتظار نمی رود که در زمین فساد و قطع روابط خویشاوندی کنید؟! آن ها کسانی هستند که خداوند از رحمت خویش دورشان ساخته، گوش هایشان را کر و چشم هایشان را کور کرده است؟»

قطع رحم به قدری در متون اسلامی مبغوض و منفور است که همواره افراد توصیه شده اند با کسی که اقدام به قطع رحم کرده معاشرت نکنند. امام صادق «علیه السلام» به نقل از پدرش فرمود: پدرم حضرت سجاد «علیه السلام» فرمود: از معاشرت و دوستی با کسی که با بستگان خود قطع رابطه کرده بپرهیز؛ زیرا چنین کسی را در کتاب خدا در سه جا مورد لعن و نفرین یافته ام. (بقره: 27 - رعد: 13 - محمد: 22 و 23).

پیامبر اکرم «صلی الله علیه و آله» فرمود: مبغوض ترین اعمال نزد خدا، شرک به خداست، سپس قطع رحم و پس از آن امر به منکر و نهی از معروف است.

علاوه بر این روایات، کلماتی از اولیای دین وجود دارد که در آن ها، بروز فقر، کوتاهی عمر، مرگ ناگهانی، بروز مشکلات و بلاها، نابودی خانواده ها از عواقب قطع رحم دانسته شده است.

قطع روابط خویشاوندی علاوه بر بلاهای دنیوی پیامدهای نامطلوبی نیز در جنبه های معنوی و زندگی اخروی دارد. در روایت آمده که خانواده هایی که قطع رحم می کنند از توفیقات معنوی مانند نزول رحمت الهی و فرشتگان محروم می شوند. دوری از رحمت الهی و محرومیت از بهشت هم از پیامدهای قطع روابط است.

به علاوه در دستورات اسلامی تشویق و تأکید زیادی وجود دارد تا افراد با کسانی که با آن ها قطع رحم کرده اند ارتباط برقرار نمایند، به عنوان مثال:

از بهترین اخلاق در دنیا و آخرت، برقراری روابط با خویشاوندی است که با فرد قطع ارتباط کرده است.

همچنین: هر چند خویشتن از تو دوری کرد با او رابطه برقرار کن.

این امر هر چند در ابتدا امری دشوار به نظر می رسد اما در برخی موارد می تواند باعث برقراری و تحکیم روابط خویشاوندی و بهره مندی آن ها از حمایت های عاطفی و اقتصادی یکدیگر شود، چون فرد قاطع رحم علاوه بر این که حمایت خود را از خویشاوندانِ محروم باز داشته، خود را نیز از توجه و حمایت تعداد زیادی از خویشان محروم نموده است....

يادداشت:حجت الاسلام مصطفي(سعيد)صدوقي مازندراني، پژوهشگر علوم حوزوي