مطالعات حفاظت از قدیمی ترین مسجد ایران پایان یافت

ذات الله نیکزاد، معاون میراث‌فرهنگی اداره کل میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری استان یزد به خبرنگار شبستان گفت: این طرح مطالعاتی شامل مستندسازی مطالعات کتابخانه‌ای، مطالعات ردیابی و امکان سنجی جهت نمونه برداری از لایه‌های مختلف تزئینات و اندودها، مطالعات آزمایشگاهی برای شناسایی مواد، مصالح به کار رفته و بررسی‌ها و مطالعات میدانی و بررسی دوره‌های مختلف اجرای تزئینات با توجه به شواهد موجود می‌باشد.
 

وی با بیان اینکه این طرح 248 میلیون ریال هزینه در برداشته است، از دیگر اقدامات انجام شده را مطالعه و شناسایی آسیب‌های فیزیکی رسیده به لایه‌های مختلف تزئینات و اندودها، استحکام بخشی تزئینات گچی و گلین، حذف الحاقات و دخالت‌های انسانی در سطح اثر و مطالعه و شناخت عوامل آسیب رسان به لایه‌های مختلف تزئینات و اندودها برشمرد.

بهرام رضایی، مدیرکل مراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشری استان یزد نیز با بیان اینکه مسجد جامع شهدای فهرج قدیمی ترین مسجد ایران است، گفت: همه ساله با توجه به اهمیت تاریخی مسجد فهرج و ویژگی های معماری این مکان فعالیت های مرمتی نظیر مرمت پشت بام و اقداماتی نظیر موریانه زدایی و مرمت اضطراری صورت گرفته است.

رضایی با بیان اینکه در مسجد جامع فهرج کارهای مختلفی صورت گرفته است، اظهار داشت: پرونده ثبتی این مسجد به همراه مسجد جامع کبیر برای ثبت در پرونده جهانی مساجد ایران در حال تکمیل است و در سال جاری نیز قراردادی برای مرمت تزیینات معماری مسجد منعقد شده است.

جلیل باقری، عضو هیئت امنای مسجد جامع شهدای فهرج نیز در گفت و گو با خبرنگار شبستان گفت: برق کشی مسجد توسط مردم و غیر مسئولانه صورت گرفته است، با توجه به این که مسجد نیازمند برق بوده و از سوی میراث فرهنگی کندی صورت گرفته، مردم اقدام به برق کشی کردند که میراث فرهنگی باید آن را متناسب با مسجد انجام دهد.

باقری درب ورودی را از دیگر نیازهای مسجد ذکر کرد و افزود: مردم بارها برای در ورودی مسجد تذکر داده اند، من تا کنون چندین نامه به میراث فرهنگی نوشته ام، اما هنوز اقدامی در خصوص در ورودی مسجد صورت نگرفته است، در ورودی مسجد به سمت غرب است و گرد وغبار با طوفان و باد به داخل مسجد هدایت می شود از این رو مسجد به دربی به سبک قدیم شدیدا نیازمند است.

وی همچنین با بیان اینکه مسجد نیازمند حفاظت است، خاطرنشان کرد: در مسجد 24ساعته باز است و فردی برای حفاظت از آن وجود ندارد.
 

گفتنی است، ساخت مسجد جامع شهدای فهرج در 30 کیلومتری شهر یزد، به نیمه اول قرن اول هجری بازمی گردد و تنها مسجد بجای مانده از قرن اول هجری در ایران است.
 
نگرش ساخت مسجد جامع فهرج کاملا ساسانی بوده به نحوی که سقف و رواق ها و ایوان آن از نوع دسته زنیلی و به شکل بی نظیر و بی بدیعی کار شده است در بناهای تاریخی سده های نخستین اسلامی بهره گیری از سبک معماری ساسانی در سطح وسیعی مشهود است، نقشه اصلی مسجد جامع فهرج به عنوان کهنترین مسجد ایران بسیار ساده می باشد و در واقع تقلیدی از طرح و شکل مسجد النبی است.

معماری مسجد،حتی زغره ها و ستونک های چهار گوشه جرز ها و سرستون ها و درگاه ها و آرایش ها، همه، به سبک معماری پیش از اسلام ایران است، مسجد جامع فهرج، از خشت خام با ابعاد بزرگ ساخته شده است و نمای سیمگل (گل رس، ریگ روان و خاکه کاه) و گلریگ و چفت های گچی است، برای آرایش نما، از طاقچه های کوچک با پوشش شکنجی و نقش های شکنجی و دالبری استفاده شده است.
 
این مسجد، تنها مسجد جهان اسلام است که ساختمان آن از ابتدا تاکنون هیچ تغییری نکرده است، نقشه این مسجد و قرارگرفتن محراب آن در محور عرضی و تزیینات به کار رفته در آن، حکایت از ساخت این بنا در صدر اسلام دارد به ویژه تزیینات گچبری شکنجی و پیچک های آن، که بیننده را بی اختیار و ناخودآگاه به یاد کاخ تیسفون می اندازد، پوشش صفه ها، شکل بسیار ساده و ابتدایی نیم گنبد است.

در نمای حیاط مسجد، چند طاقچه و کاو، با طاقی شکنجی (دالبری) دیده می شود شبستانی با سه دهانه دارد که دهانه میانی بزرگتر از دهانه چپ و راست است؛ از ویژگی های جالب این مسجد، نقش درهای ساسانی است که با گچ، بر روی دیوار شرقی ساخته اند. دو اطاق در قسمت غربی مسجد وجود دارد که معماری آن قدیمی است و با توجه به مصالح آن به نظر می آید که همزمان با ساختمان مسجد، ساخته شده است، پوشش این دو اطاق طاق ناوی آهنگ (کوره پوش و لوله ای) است؛ مناره گلین مسجد احتملا در دوران بعد(قرن 4 یا 5 ) به آن افزوده شده است و ورودی اصلی مسجد که شمالی بوده به کنار مناره تغییر مکان داده است.

گفتنی است، مسجد جامع فهرج در سال 1349 به شماره 906 در فهرست آثار ملی ثبت شده اشت.

فهرج واقع در 36 کیلومتری شمال شرق یزد و بر سر راه یزد-بافق قرار دارد.
 

پایان پیام/