ملاصدرا مواجهه با انسان کامل را مانع افراطی گری ها می داند

به گزارش خبرنگار گروه اندیشه خبرگزاری شبستان، نشست تخصصی «مدل صدرایی در مواجهه با افراطی گرایی» صبح روز یکشنبه، 14 آذر ماه با سخنرانی دکتر عبدالله صلواتی در پژوهشگاه فرهنگ، هنر و ارتباطات برگزار شد.

بنابر این گزارش، صلواتی در این نشست در بخشی از مباحث خود با اشاره به اینکه بنابرتعبیر ملاصدرا در بحث وحدت تفاوتی میان پیامبر و انسان عادی پیدا نمی کنیم، اظهار کرد: علت آن است که ذات پیامبر و انسان یکی است.

وی ادامه داد: یک وقت انسان را در طول زندگی از آغاز تا مرگ بررسی می کنیم که در این صورت بحث زیست نوع مطرح می شود که هر انسانی از بدو تولد تا مرگ انواع مختلفی از انسان را تجربه می کند.  به تعبیر ملاصدرا اگر قائل به زیست بوم انسانی باشیم در میان انواع انسان، نوعی وجود دارد که برترین زیست نوع آن از دیدگاه ملاصدرا «انسان کامل» است.

مواجهه با انسان کامل جلوی بسیاری از افراطی گری ها را می گیرد

این استاد دانشگاه با بیان اینکه انسان کامل اسیر ذهن نیست، افزود: تفسیر ذهنی انسان کامل می تواند به عنوان معیار قرار بگیرد تا بقیه ذهن ها خود را این الگو بسنجند. در روزگار ما مواجهه با انسان کامل جلوی بسیاری از افراطی گری ها را می گیرد. انسان کامل اهل گفت وگو است. ما در سیره معصومین(ع) می بینیم که اهل گفت وگو بودند و مناظرات امام رضا(ع) نمونه ای از آن است.

صلواتی تصریح کرد: انسان کامل خواهان تحقق خیر حداکثری برای همه انسان ها است. مواجهه انسان کامل با مومن و کافر، دوست و دشمن عدالت محور است. آبرو و جان مردم برای چنین انسانی محترم است. هنجارهای اخلاقی برای او نوسان ندارد و نکته مهم در مورد انسان کامل این است که او آیینه قدرت الهی است.

استاد دانشگاه شهید رجایی ادامه داد: قدرتی که خداوند دارد همراه با خشونت و منت و ویرانگر نیست بلکه همراه با متانت است. انسان کامل نیز چنین است و تعامل او با دیگران زیر چتر مهربانی تعریف می شود.

وی با اشاره به حدیثی بر این مبنا که خداوند فرمود: «مردم عیال من هستند»، افزود: این یعنی مردم خانواده من هستند و محبوب ترین انسان ها نزد خدا کسانی اند که با مردم مهربان تر باشند که اگر چنین شود جلو بسیاری از افراطی گری ها گرفته می شود.

صلواتی گفت: در حاکمیت و نظامی که حاکم می خواهد همردیف انسان های عادی شود دیگر چیزی از انسان عادی باقی نخواهد ماند چون قدرت آنها قابل مقایسه نیست. اگر در این مرتبه همردیف باشند در این صورت این رویکرد ویرانگر خواهد بود. برای مثال والدین با فرزندان خود همردیف نیستند. برخورد والدین با فرزند مهربانانه است چون تصور آنها این است که اگر فرزندشان اشتباهی کرد ایرادی ندارد چراکه او میوه دل پدر و مادر است. حال اگر تلقی حکومت از مردم اینگونه باشد می تواند جلو بسیاری از افراطی گری ها گرفته شود.

قدرت همراه با متانت از افراطی گری ها جلوگیری می کند

وی با بیان اینکه قدرت و حاکمیت اقتضائاتی دارند، ابراز کرد: قدرت باید همراه با متانت باشد تا بتواند از افراطی گری ها جلوگیری کند. نکته ای که در روش شناسی ملاصدرا وجود دارد آن است که او بحث کشف و برهان و آیات را به معنای کشف اَتَم می شناسد و شهود در تفکر صدرایی جایگاه ویژه ای دارد.

این محقق بیان کرد: البته برخی آمدند و از سخن ملاصدرا در جایگاه های دیگری استفاده کردند از جمله اینکه معیار فلسفه ملاصدرا برهان است در حالی که نه فعالیت های فکری و نه تصریحات او این اجازه را نمی هد که چنین فکری در موردش داشته باشیم. نگاه او بر این اساس است که رکن را فقط برهان نمی داند لذا سلف ملاصدرا مثل شیخ اشراق می گوید کسی که شهود ندارد، فیلسوف نیست.

هژمونی تفکر تکنیکی مقدمات افراطی گری را فراهم می کند

وی با بیان اینکه آیات به معنای کشف اَتَم به ما کمک می کند که از انحصارگرایی نجات یابیم، تصریح کرد: اینکه تفکر را به تفکر تکنیکی تقلیل دهیم خود به تنهایی خشونت زا است چون می خواهد به یک گفتمان غالب تبدیل شود. پس اگر بخواهیم تفکر تکنیکی را به عنوان هژمونی برتر مطرح کنیم جایی برای شهود باقی نمی ماند و مقدمات افراطی گری عملی فراهم می شود.

صلواتی اظهار کرد: در سنت ما انسان کامل، انسانی است که مدت زیادی بین مردم بوده و از او سیره ای در دست ماست. ما تنها مذهب(شیعه) در جهان هستیم که معتقدیم انسان کامل زنده است و اکنون وجود دارد و البته در اینجا بحث غیبت و ظهور مطرح می شود.

وی گفت: انسان کامل به روایت شیعی در دورانی بین مردم بوده است، سیره او در بین ما هست و اگر بحث مهدویت را مطرح می کنیم از این باب است چراکه او همچنان بین ماست.

صلواتی تصریح کرد: تفاوت ما با سنت های دیگر آن است که ما کتاب مقدسی داریم که جاودان است و این چراغ روشن برای ماست.

این محقق در بخش دیگری از مباحث خود با اشاره به اینکه در بسیاری از مواقع بحث خشونت نسبت به مردم زیردست یا حزب دیگر از مسایل افراطی به شمار می آید، گفت: این در حالی است که طرف دیگر می گوید من موافقم که نباید خشونت در کار باشد ولی این کار من برای حفظ اصولم است و این رویکرد به زعم او خشونت نیست.

ظالم نمی تواند خود را گول بزند

وی ادامه داد: کسی که حق دیگری را تضییع می کند با علم به این رفتار چنین رویکردی دارد اما او به گونه ای نمود می کند که طرف مقابل تصور کند که آنچه که او می گوید حق است ولی به هرحال کسی که ظلم می کند اقلا خود را نمی تواند گول بزند.

صلواتی تاکید کرد: هر متفکری نظری می دهد که این نظریه او یک کانتکس دارد و بسیاری از اوقات منطقه ای است. در اینجا من هم نگفتم که از دل فلسفه ملاصدرا مدل جهانی استخراج کنیم که همه بپذیرند. این مدل برای جایی است که تفکرشان هنوز تکنیکی نیست و بحث فطرت را قابل قبول می دانند. آنچه ملاصدرا گفته است قابل انتقال بر شمول گرایی است.

به هزار و یک دلیل از الگوی انسان کامل غافلیم

این محقق در پایان خاطرنشان کرد: اما بنیان های جامعه ما در بسیاری از موارد الگوی انسان کامل را ندارد و ما به هزار و یک دلیل به آن بی توجهیم. بسیاری از مفاهیمی که از غرب گرفته ایم اصلا در جامعه ما دارای ما به ازاء نیست و اصلا به درد تحلیل مسایل ما نمی خورد.