رضا برجی: مستندساز باید فرصت شناس و موقعیت سنج باشد

به گزارش خبرگزاری شبستان به نقل از روابط عمومی جشنواره عمار، پنجمین نشست یک روز یک تجربه به بازخوانی تجربه «رضا برجی» در ساخت مستند «مادران سربرنیتسا» اختصاص داشت. رضا برجی مستند ساز و عکاس جنگ در این نشست در سخنانی، گفت: جنگ بسیار وحشتناک است و اگر بخواهیم نمونه ای از آن در قرآن بیاوریم باید به طلاق اشاره کنیم؛ نمی دانم بگویم متاسفانه و یا خوشبختانه در 16 جنگ حضور داشتم. جنگی که اگرچه بسیار وحشتناک است ولی توسط خداوند برای جهاد و دفاع خلق شده اما امروز متاسفانه بر علیه انسان استفاده می شود.

وی پیرامون جنگ هایی که تا امروز در آن حضور داشته و از آنها عکس و فیلم تهیه کرده، افزود: تا امروز در 16 جنگ در سراسر دنیا حضور داشتم و از آنها عکس و فیلم تهیه کردم؛ 20 بار در جنگ شوروی بر علیه افغانستان، 9 بار در جنگ بوسنی، 2 بار در جنگ قره باغ، بالای 20 بار در جنگ عراق و در جنگ های دیگری در کشورهای سومالی، سودان، کوزوو، چچن و کشمیر نیز حضور داشته و اقدام به گرفتن عکس و تصویربرداری کرده ام.

این مستندساز با شاره به نام گذاری «مادران سربرنیتسا» برای مستند خود، ادامه داد: اینکه چرا نام «مادران سربرنیتسا» را برای این مستند انتخاب کردم به این دلیل بود که مادران بوسنیایی از من می خواستند تا در این مستند به دنیا بیان کرده و نشان بدهم که 12 هزار مرد مسلمان فقط ظرف مدت 48 ساعت توسط نیروهای صرب قتل عام شدند.

برجی در مورد توضیحی که بر روی پوستر این مستند نوشته بود، توضیح داد و خاطرنشان کرد: من برای پوستری که برای این مستند چاپ و منتشر کردم در 4 خط نوشته ام که 12 هزار مرد مسلمان توسط نیروهای صرب و با حمایت نیروهای هلندی سازمان ملل متحد در مدت زمان 48 ساعت قتل عام شدند؛ این مستند اگر در هرنقطه ای از دنیا اکران شود با همان چند خط توضیحی که من برای آن نوشتم تمام پیام خود را به مخاطبان منتقل می کند.

وی درمورد کشور بوسنی توضیح داد و اضافه کرد: یک ماه و نیم از آغاز جنگ بوسنی گذشته بود که وارد این کشور شدم تا ضمن عکس برداری این جبهه های نبرد تصویربرداری های مورد نظر خود را برای ساخت مستند انجام بدهم؛ در مورد کشور بوسنی باید بگویم که 50 درصد جمعیت آن مسلمان، 35 درصد صرب و سایر جمعیت آن را کروات ها تشکیل می دادند.

این مستندساز پیرامون سفر به بوسنی در زمان جنگ این کشور یادآور شد: زمانی که جنگ بوسنی شروع شد من به همراه محمد صدری، سعید قاسمی، سردار الله کرم و سردار نقدی به بوسنی رفتیم؛ در زمان جنگ بوسنی رهبری، آیت الله جنتی را به عنوان نماینده خود در کشور بوسنی انتخاب کرده بودند و قرار بود ایشان سفری به این کشور داشته باشند. ما هم در هواپیمایی که آنها عازم بوسنی بودند سوار شدیم و به همراه انها به این کشور سفر کردیم.

برجی به سابقه حضور در جنگ در کشورهای دیگر قبل از بوسنی اشاره و تصریح کرد: قبل از اینکه برای انجام عکاسی و تصویربرداری عازم بوسنی شوم به علت اینکه در جنگ های افغانستان، پاکستان و جنگ ایران و عراق حضور داشتم کاملا می دانستم بعد از رسیدن به کشور بوسنی چکار باید انجام بدهم.

وی درمورد چگونگی سوژه یابی برای ساخت این مستند، گفت: در مورد سوژه یابی ساخت مستند «مادران سربرنیتسا» باید به این نکته اشاره کنم که زمانی که یک مستندساز قصد ساخت مستندی را دارد باید به 2 عامل توجه کند؛ نخستین اقدام این است که سوژه خود را قبل از رسیدن به محل یا کشوری که قصد ساخت مستند پیرامون آن را دارد مشخص کند. دوم اینکه باید بداند و این آمادگی را داشته باشد بعد از ورود به منطقه مورد نظر برای ساخت مستند سوژه های لازم را کسب و بدست خواهد آورد.

این مستندساز ویژگی یک مستندساز را فرصت شناسی و موقعیت سنجی دانست و افزود: زمانی که یک مستندساز به منطقه ای برای ساخت مستند سفر می کند داستان مورد نظر او آنجا برایش اتفاق می افتد؛ اما یک مستندساز باید بداند که تصویربرداری در این شرایط یعنی شکار لحظه ها و نباید و حق ندارد در زمان تصویربرداری هیچ لحظه ای را از دست بدهد. این فرصت شناسی و موقعیت سنجی را در کشورهای تاجیکستان و در زمان جنگ آن و در کشور بوسنی و جنگ آن داشتم تا موفق شدم مستندهای بسیار خوبی را بسازم.

برجی به تاثیر ساخت و نمایش این مستند در صلح تاجیکستان اشاره کرد و ادامه داد: ساخت مستند موجب شد تا در نهایت ایران در آن زمان به عنوان میانجی وارد جنگ تاجیکستان شده و بین دولت و نهضت اسلامی این کشور به رهبری عبدالله نوری صلح برقرار شود؛ بعد از اینکه مستند 30 دقیقه ای را ساختم و در مجامع گوناگون نمایش داده شد عبدالله نوری به من گفت کاری که شما با ساخت مستندی 30 دقیقه ای کردید و حقوق ازدست رفته ما را به ما برگرداندید ما در جنگ و با 300 هزار شهیدی که دادیم نتوانستیم انجام بدهیم.

وی پیرامون حضور در بغداد در زمان حمله آمریکا به عراق نیز خاطرنشان کرد: ما تنها گروهی بودیم که در زمان سقوط بغداد در این شهر حضور داشتیم؛ آرشیوی که ما از این شهر و درگیری ها و بمباران آن داریم بسیار کامل و جامع است. حتی در میان تصاویر گرفته شد توسط ما واقعه پایین کشیده شدن مجسمه بزرگ صدام در بغداد را نیز داریم که توسط خودم گرفته شده است.

این مستندساز مهمترین ویژگی یک مستندساز را صبر عنوان و اضافه کرد: همانطور که قبلا هم عرض کردم مهمترین ویژگی و خصوصیتی که یک مستندساز باید داشته باشد صبر است؛ در جنگ تاجیکستان من به همراه حسین جعفریان تصاویری را گرفتیم که حاصل صبر کردن و منتظر موقعیت مناسب بودن بود؛ این کار را با هم در کوزوو تکرار کردیم و برخلاف گروه های متعددی که از ایران به آنجا رفته بودند و نتوانستند صبر کنند ما با صبر و تحمل لحظات موفق شدیم بهترین صحنه ها و سوژه ها را شکار کنیم.

برجی در پایان تصریح کرد: در جنگ قره باغ نیز من به همراه «محمد صدری» تنها گروهی بودیم که مزد صبر و تحمل خود را گرفتیم تا پس از منتظر شدن با آغاز عملیاتی در آنجا توانستیم صحنه های بسیار خوبی را ثبت و ضبط کنیم.