راهی جز دعوت نخبگان نداریم/به میراث علامه طباطبایی بی توجهیم

به گزارش خبرنگار گروه اندیشه خبرگزاری شبستان، همایش ملی «اقتصاد مقاومتی، پیوند فرهنگ، سیاست و اقتصاد»، صبح امروز چهارشنبه، 4 اسفند ماه در مرکز همایش های بین المللی صدا و سیما آغاز به کار کرد.

بنابر این گزارش، دکتر قاسم پورحسن، عضو هیئت علمی دانشگاه علامه طباطبایی(ره) در این همایش گفت: شاید منظر من در مورد اقتصاد مقاومتی کمی ضعیف باشد، ثقل نگاه من تمدن اسلامی است، شاید به همین دلیل است رویکردهای متعارف و جاری اقتصاد مقاومتی را با بیشتر با نگاه انتقادی می بینم. اگر اقتصاد مقاومتی را با رویکردی ایدئولوژیک نگاه کنیم می تواند به معنای فروبستی باشد و البته معانی سلبی دیگر، اما مساله آن است که این موارد در حوزه های مختلف فکری و حتی قدرت در جامعه ما رسوخ یافته است، اقتصاد مقاومتی اعراض از عقل نیست، بلکه یک بنیان و عرضه تفکر جدید است.

وی تصریح کرد: وضع ما در ایران کنونی خوب نیست، ما همچنان در ذیل غرب می اندیشیم، تاریخ و مفاهیم ما غربی است، متفکران ما توجیه می کنند که هیچ راهی به جز غرب نداریم، تلقی من این است که ما اشتباه کردیم که به مواریث مان هیچ وجه انتقادی نداشتیم.

این محقق افزود: آنچه که در باب اقتصاد مقاومتی وجود دارد به نام چرخش یا گسست معرفتی بنیادین در جامعه ما شکل نگرفت به همین دلیل وقتی کسی از اقتصاد مقاومتی سخن می گوید به ذهن اش قطع رابطه با دنیا یا ملامت هایی که ناشی از تمدن مغرب زمین است، می رسد، در حالی که چنین نیست.

علم با دستور تولید نمی شود

وی ابراز کرد: ما برای آنکه راه جدیدی را شکل دهیم باید پرسش جدید را مطرح کنیم؛ به طور کلی در برابر دیسیپلین یک علم همین اتفاق می افتد. ساختار علم این گونه نیست که باید حتما علم در درون آموزه ها یا گفتمان های موجود غربی شکل گیرد به همین دلیل ما توان تولید فکر را نداریم، اینکه اساتید اعلام می کنند که چرا دانشگاهی ما دست به تولید فکر نمی زند پاسخ آن است که این اتفاق با دستور رخ نمی دهد.

عضو هیات علمی دانشگاه علامه طباطبایی(ره) گفت: در تمام گفتمان علمی که به وجود آمد، مولفه های پرسش، گسست و چرخش معرفتی بنیادین داشت. پس من اقتصاد مقاومتی را تنها اقتصاد نمی دانم بلکه در درجه اول یک بنیان می دانم به سان راه تفکر، این راه تفکر می خواهد از قبل تاریخ، از قبل بازخوانی ما از سنت بیاید.

پورحسن تاکید کرد: سال 57 یک متفکر فرانسوی به ایران آمد و سیزده مقاله در مجلات مختلف در مورد انقلاب ایران نوشت. از مقالات مهم او این بود: رویایی که ایرانیان تحقق می بخشند، که در‌آن عنوان کرده بود این جهش فکری است و تنها یک اعتراض و جنبش اجتماعی نیست بلکه راهبرد متفاوت تفکر است.

این استاد فلسفه دانشگاه علامه طباطبایی(ره) افزود: در ایران هنوز این آگاهی را نداریم که هیچ ضرورتی ندارد ما ذیل غرب بیندیشیم. فوکو می گوید در غرب تفکر و فرهنگ را باید ذیل قدرت ببینید. به همین دلیل است که وقتی از تکنیک و تکنولوژی در غرب حرف می زنیم آنها هستند که قاهریت را به وجود می آورند.

جامعه بدون پرسش آینده ندارد

پورحسن ادامه داد: جامعه ای که پرسش نکند آینده ندارد، بازخوانی گذشته برای آینده است نه برای بازگشت، این نگاه بنیادینی است که ایران در مجموعه قلمرو کشورهای اسلامی دارد. هیچ یکی از کشورهای اسلامی آگاهی پیدا نکردند به اینکه ذیل غرب زندگی می کنند، به همین دلیل است که با وجود توسعه دانشگاه هایشان هیچ تولید اندیشه ای ندارند ولی در ایران این اتفاق افتاد اما به آن التفات نداریم.

 وی با بیان اینکه مشکل این است که فکر می کنیم می توانیم جریان اندیشه را با تجویز حل کنیم، افزود:  این درست نیست. با تجویز نمی توان روند طبیعی و فرایند روندی تفکر را شکل داد، این امر نیازمند  دغدغه و آگاهی و کنکاش های دقیق نظری است، اگر این گونه باشد نخبگان ما که قدرت از آنها هراس دارد، خودشان هم اعراض می کنند.

پورحسن تصریح کرد: تا زمانی که نخبگان را به  تفکر دعوت و آنها را سهیم نکنیم، دغدغه ها و مشکلات مان سرجایش باقی خواهد بود، راهی نداریم جز اینکه نخبگان را دعوت کنیم که به پرسش به طور بنیادی توجه کنند، بحث اقتصاد مقاومتی صرف نیست بلکه بحث فرهنگ قدرت است، در دانشکد های سیاسی قدرت را به مثابه چیرگی تلقی می کنیم.

وی افزو: در سنت ما علامه جعفری تفاوت بنیادینی میان  حیات طبیعی و معقول می تراشد، نظریه های علامه طباطبایی(ره) و علامه جعفری برای ما غنیمت است ولی اصلا توجه نداریم، هنوز آگاهی نیافته ایم که این تفکر می  تواند زمینه شکل گیری نگاه متفاوت را ایجاد کند لذا به همین دلیل است که نقطه ثقل علامه جعفری حیات معقول است.

پورحسن تصریح کرد: گسست بینشی می تواند خطر را تبدیل به فرصت کند، وضعیت کنونی ما بر خلاف تصور به اینکه ما از اقتصاد دنیا در حال کناره گیری هستیم، نیست. متفکران و اندیشمندان ایرانی آگاهی یافته ان به این مساله که طرح پرسش چه کمکی می تواند به ما بکند و چه طور می توانیم ذیل آن خطر را به فرصت تبدیل کنیم. طرح پرسش نظریه بدیلی را سامان می دهد که بخشی از آن در اقتصاد مقاومتی به سان یک تفکر می تواند شکل گیرد.