گردشگری استان مرکزی/از شهری به قدمت اشکانیان تا معبدی از نسل ساسانیان

خبرگزاری شبستان // اراک 

 

 

فصل بهار و ایام نوروز فرصت ویژه ای برای گردش در طبیعت و تاریخ بکر ایران زمین است و در این مدت مسافران در صدد یافتن مکان هایی زیبا و خوش آب و هوا برای گردش هستند.

 

استان مرکزی هم به سبب واقع شدن در شاهراه مواصلاتی در این ایام پذیرای مسافران زیادی است که به همین سبب در این گزارش به معرفی آثار تاریخی و طبیعی استان می پردازیم.

 

 

نیمور شهری به قدمت اشکانیان 

نیمور شهری در جنوب شرقی استان مرکزی است که می تواند مقصد خوبی برای گردشگران نوروزی باشد.

 

این شهر ما بین محلات و دلیجان واقع شده است که قدمت آن به دوران اشکانیان و ساسانیان می رسد و شواهدی نیز در آن یافت شده است که قدمت ۲۳۰۰ سال قبل از میلاد مسیح را مشخص می کند.

 

در زمان قاجار قریه نیمور، محلات و مناطق اطراف آن به حسن ‌علی شاه محلاتی که داماد فتحعلی شاه بود، واگذار شد و تا زمان ناصرالدین شاه از آبادانی خوبی برخوردار بود.

 

از نکات قابل توجه در این شهرحفظ بافت قدیم شهر در قسمت های شمالی است که در اثر تبدیل روستای نیمور به شهر نیمور تغییر نکرده است و خانه‌ ها، مسجد جامع قدیمی، حمام عمومی و ... نمونه ‌هایی هستند که از خشت و گل ساخته شده ‌اند و هنوز پابرجا هستند.

 

اوج شکوفایی نیمور در دوران ساسانیان و بعد از احداث سدی روی رودخانه قم ‌رود بوده است که امروزه بقایای این سد قدیمی با نام بند نیمور در کنار شهر قرار دارد.

 

بیشتر مردم این شهر به زبان فارسی صحبت می ‌کنند ودر بخش ‌هایی نیز از زبان راجی استفاده می شود که ریشه آن از زبان مادی است.

 

قلعه جمشیدی منتصب به جمشید پیشدادی، قلعه نایبی، مسجد جامع شهر منتصب به دوران صفویه، پل تاریخی باقرآباد و ستون ‌های تاریخی میل میلونه از آثار تاریخی شهر است.

 

از آداب و رسوم قدیمی این شهر می توان به لایروبی رود قمرود و مراسم بیل‌گردانی اشاره کرد.

در آیین کهن، پهلوانی و منحصر به‌فرد بیل‌گردانی به استقبال کشت‌های بهاره می‌روند و جشن بیل‌گردانی به عنوان نمادی از تشکر الهه آب است و ریشه در فرهنگ آب و آبیاری مردم این خطه دارد و مردم منطقه نیم‌ور این آیین را سبب برکت و زیادی آب در فصل بهار می دانند.

 

 

مردم شهر تاریخی نیم‌ور برای حفظ این رسم معنوی هر سال در مواقعی که مسیر جوی‌های آب توسط گل و لای و یا رشد گیاهان و علف‌های هرز در ماه اسفند و اوایل فصل بهار مسدود می‌شود و آبرسانی به مزارع این شهر به کندی انجام می‌گیرد، با اعلام بزرگان شهر، با مشارکت و یاری یکدیگر به پاکسازی حریم جوی می‌پردازند.

 

نحوه برگزاری مراسم به این صورت است که ورزشکاران یا بیل‌گردانان باید دو دسته بیل به وزن 32 کیلو گرم را بین پنج تا 30 بار بالای سر خود بچرخانند و در این هنگام با دعا و نیت به حرکت در آمدن هفت آسمان و نزول رحمت الهی، توان خو را به نمایش می گذارند.

 

آتشکده آتشکوه

این آتشکده در ۵ کیلومتری راه نیم‌ور به دلیجان و در نزدیکی روستای آتشکوه‌ واقع شده است و با شهر محلات نزدیک به ۱۳ کیلومتر فاصله دارد و به شماره ۳۱۱ در فهرست اثار ملی به ثبت رسیده است.

 

مجموع آتشکده از سه بخش تالار اصلی (شرقی)، تالار غربی و راهرو تشکیل شده است و از برترین مکان های زرتشتیان جهان است.

 

مورخان بنای این آتشکده را متعلق به دوره ساسانیان دانسته و معتقدند که بر اساس شواهد و قرائن تا قرن چهارم هجری سالم بوده است.

 

 

 بنای آتشکده در دامنه کوه آتشکوه و در کنار رودخانه‌ای به همین نام، در مساحتی حدود ۶۰۰ متر مربع ساخته‌شده، طول بنا ۲۸/۴۰ متر و عرض آن در بخش شرقی ۱۲/۶۰ و در بخش غربی ۲۵ متر است.

 تالار اصلی یا شرقی آتشکده که احتمالا محل آتشدان و نیایش بوده و شامل تالاری مربع شکل است، که هر ضلع آن از بیرون ۱۲/۶۰ متر طول دارد.

 

ابن فقیه همدانی این بنا را تا قرن چهارم هجری برپا و سالم دانسته و این بنا را هم‌طراز ایوان کسری و معبد آناهیتا در کنگاور معرفی کرده است.

 

 

محوطه تاریخی خورهه 

محوطه تاریخی و باستانی خورهه در مجاورت روستایی به همین نام و در 48 کیلومتری شمال شرق شهرستان محلات، در استان مرکزی قرار دارد.

 

بنای این مجموعه تاریخی در مساحتی حدود ۳۵۵۰ متر احداث شده که شامل سه بخش ایوان اصلی ، مجموعه بخش شمالی و مجموعه بخش غربی می شود.

 

 

ایوان اصلی دارای ۱۲ ستون در دو ردیف بوده و در چهار طرف دارای دیواره جرز مانندی است. 

 

ضلع شرقی با ۱۰ پله به خارج از بنا ارتباط پیدا می کرده و همچنین در ضلع غربی دروازه ای برای ورود و خروج تعبیه شده و دو ستون سنگی باقیمانده بنا بر روی صفحه سنگی این ایوان استوار است.

 

در راهروهای ضلع شرقی و غربی تعدادی پله وجود داشته که احتمالاً به منظور دسترسی به طبقه دوم بوده است.

 

 

در باره کاربری این مجموعه تاریخی اختلاف است تا جایی که مورخان از این مجموعه به نام آتشکده، معبد، کاخ و مرکز برگزاری جشن ها و مراسم ملی و مذهبی، عمارت و منزل ییلاقی و قبرستان نام برده اند.

 

در کاوش های بعمل آمده از این منطقه تاریخی، آثار متعددی از دوره سلوکیان ، اشکانیان، ساسانیان و دوره اسلامی بدست آمده که نشانگر کاربرد آن در دوره های مختلف است.

 

خورهه در اوستا به معنی محل برآمدن خورشید بوده و کلمه خور هم به معنی خورشید و آفتاب و همچنین عمارت ییلاقی بکار رفته است که در هر صورت تفسیر این بنا را در این منطقه مشخص می نماید.

 سر ستون ها به سبک و شیوه ایونیک که زائیده هنر یونانیان قدیم است ساخته شده و در هر طرف دارای دو مخروطه ناقص می باشد.

 

از اشیاء پیدا شده در این مکان می توان به پیه سوز سفالی، کوزه دسته دار، کوزه کروی شکل لوله دار، قطعه سنگهای تزئینی ، اشیاء فلزی، قطعه های شیشه و تعداد ۷ اسکلت انسان اشاره کرد. 

 

البته اسکلت ها با توجه به نوع دفن آنها که که بر روی شانه راست و به سوی قبله صورت گرفته احتمال زیاد می رود که متعلق به دوره اسلامی بوده باشد.

 

گزارش از لیلا اجرلی