ضرورت احیای مراکز تاریخی شهر/اما و اگرهای پیاده راه شهرداری رشت

خبرگزاری شبستان - رشت، مراکز تاریخی شهرها که بر پایه ارتباط و پیوندی منطقی خلق و در استمراری تاریخی توسعه یافته اند، نشان دهنده هویت شهرهای معاصر هستند.

این مراکز در دوره های شکل گیری، فضاهایی پاسخگو به نیازهای ساکنانش بوده و به تبعیت از ویژگی های معماری ایرانی، وظیفه پاسخگویی به مقیاس های مختلف حیات شهری را نیز عهده دار بودند.

بی توجهی و عدم رسیدگی به این مراکز و سیاست گذاری های غلط در تدوین برنامه های توسعه ایی شهرها به ویژه طی 50 سال اخیر مرتبه این مراکز ارزشمند تاریخی را به گره های ترافیکی تنزل داده است.

خوشبختانه طی سال های اخیر نوعی بیداری نسبت به شأن و منزلت این مراکز به وجود آمده که مهمترین دلیل آن علاقمندی شهروندان و فرهنگ دوستان و همچنین وضع قوانین حفاظتی و ناکارآمدی طرح های توسعه شهری در اعاده هویت شهرها بوده است.

برخی از مراکز تاریخی شهرها که از گزند تخریب ها مصون مانده و رمقی برای ادامه حیات در آنها باقی بود، یکباره مورد توجه قرار گرفته و انواع طرح ها با عناوین احیا، باز زنده سازی، بهسازی و بازآفرینی در ارتباط با آنها تهیه و اجرا شده است.

یکی از گسترده ترین طرح ها در این زمینه طرح پیاده راه و یا بازآفرینی، مرکز تاریخی میدان شهرداری شهر رشت است. این طرح در ادامه و گسترش طرح پیاده راه خیابان علم الهدی طراحی و به اجرا درآمد.

علیرضا قلی نژاد، عضو هیأت علمی پژوهشگاه میراث فرهنگی کشور در کنگره تاریخ معماری و شهرسازی گیلان در این خصوص گفت: میدان شهرداری رشت با هفت هزار متر مربع زیربنا از اولین میادین بلدیه در کشور است هرچند سوابق تاریخی شهادت می دهد که این مرکز شهری، قدمتی به مراتب طولانی تر از دوران پهلوی اول دارد. وجود نقشه ایی متعلق به دوره ناصری، اطلاعات موثق و قابل توجهی در این زمینه عرضه کرده است.

وی با بیان اینکه اقدامات اجرایی بدون ملاحظات متداول و ضروری کار در محوطه های تاریخی بسیاری از شواهد را از بین می برد افزود: طرح پیاده راه سازی میدان شهرداری با شتابی غیرموجه انجام و عملیات اجرایی شتاب آلود و عجولانه آغاز شد و یک فرصت طلایی برای کشف نادانسته های تاریخی در مرکز یکی از مهمترین شهرهای شمالی کشوراز بین رفت.

 قلی نژاد ادامه داد: اقدامات بعدی در تکمیل طرح نشان داد که متصدیان امر کمترین اطلاعی از مقدمات علمی و فنی احیای مراکز تاریخی شهرها ندارند و یا اینکه چنین مقتضیاتی اولویت آنان نبود، لذا شتاب بیش از اندازه در افتتاح این طرح بسیاری از ملاحظات فنی حتی از جنبه های معماری را نیز به فراموشی برد.

سجاد دادفر، دانشجوی طراحی شهری دانشکده هنر و معماری دانشگاه پیام نور تهران با بیان اینکه پیاده راه ها از مهمترین فضاهای شهری جهت حضور مردم در فضاهای عمومی هستند اظهار کرد: این عرصه ها به دلیل ماهیت و ساختار پیاده محور خود زمینه ایی مناسب را برای ارتقا کیفیت زندگی همگانی شهروندان فراهم می کند.

وی با اشاره به ناهمگونی موجود در پیاده راه رشت افزود: ناپیوستگی فضایی، اغتشاش بصری در جداره ها، جانمایی ناصحیح فضاهای نشستن و انتخاب نادرست گونه های فضای سبز به کار رفته در محیط از مهمترین مشکلات پیاده راه میدان شهرداری رشت است.

وی تصریح کرد: این مشکلات باعث ایجاد اختلال در ارائه حداکثری دستاوردهای مجموعه پیاده راه شامل میدان مرکزی شهرداری رشت و محورهای منتهی به آن شده است.

پیاده راه شهرداری رشت به زغم برخی از کارشناسان گرچه با نیت خیر و اهداف فرهنگی پیشنهاد شده اما در مراحل مختلف برنامه ریزی، طراحی و یا اجرا، مسیرهای غیرعلمی و غیرکارشناسی را طی کرد که دلیل اصلی این انحراف عدم درک درست از اهداف حقیقی احیای مراکز تاریخی است.

انتقاد از طرح فوق به معنی ناکارآمدی همه جانبه و جامع الاطراف طرح ها نیست و این طرح دارای نقاط مثبت بسیاری است که گرچه به عنوان مرمت و حفاظت محسوب نمی شود اما به هرحال شهر و شهروندان از این مزایای ثانویه برخوردار خواهند شد.

رضا علیزاده، استادیار گروه جامعه شناسی دانشگاه گیلان تحقیقاتی با حجم نمونه 400 نفری به روش پیمانی در خصوص کارکردهای فرهنگی پیاده راه علم الهدی انجام داده که طبق داده ها، استفاده کنندگان از این پیاده راه از اقصی نقط شهر بوده و به دلیل مطلوب بودن فضا؛ استفاده از این پیاده راه را به دیگران توصیه کردند.

وی با تصریح اینکه امروزه موضوع پیاده راه سازی محور اصلی شهرها به جریانی تبدیل شده که در کشورهای مختلف نیز مورد استقبال قرارگرفته است افزود: فراهم آوری شرایط مناسب جهت حضور افراد در فضاهای عمومی شهر از جمله اساسی ترین و مهمترین وظیفه طراحان و برنامه ریزان شهری است.

استادیار گروه جامعه شناسی دانشگاه گیلان با بیان اینکه پیاده راه ها پدیده ایی نوین در فضای شهری جامعه به ویژه در شهر رشت است گفت: آلودگی های محیطی حاصل از ترافیک خودرویی موجب ناامنی های فکری و زیست محیطی شهروندان شده به همین دلیل مدیران شهری برای حفظ بافت های تاریخی و انسان محوری شهرها اقدام به پیاده راه سازی کردند.

وی تصریح کرد: داده های بدست آمده نشان می دهد که کارکردهایی چون افزایش تعاملات اجتماعی، خرید و بهره برداری جمع گرایانه شهروندان از پیاده راه در کنار الگوی هدفمند و ادراکی پیاده روی باعث استفاده از این پیاده راه شده است.

علیزاده ادامه داد: شهروندان به نوعی دنبال افزایش تعاملات اجتماعی در محیط پیاده راه هستند و بیشتر به صورت جمعی و گروهی از آن استفاده می کنند.

وی با بیان اینکه مراجعه کنندگان از الگوهای پیاده روی هدفمند و ادراکی در این پیاده راه بهره می برند افزود:83 درصد پاسخگویان از پیاده راه علم الهدی رضایت دارند.

یکی از رایج‌ ترین شیوه‌ های حفظ و نگهداری از آثار تاریخی، احیای آن‌ها متناسب با مقاصد گردشگری است که بر اساس آن کاربری‌ های تازه‌ ای به اثر داده شده و زمینه‌ ای فراهم می‌ آید که اثر در معرض بازدید عموم قرار گیرد و پیاده راه فرهنگی رشت توانسته است تا حدودی به این مهم دست یابد و در صورت توجه به زیباسازی بصری و نصب المان های تاریخی می تواند کارکردهای خود را افزایش داده و به برندی برای شهر رشت تبدیل شود.