به گزارش خبرنگار گروه اندیشه خبرگزاری شبستان: بیست و یکمین همایش ملی حکیم ملاصدرا با موضوع «فلسفه در مواجهه با فضای مجازی» یکشنبه، 31 اردیبهشت در مجتمع آدینه تهران آغاز به کار کرد و عصر امروز با اتمام پنل عصرگاهی به کار خود پایان می دهد.
بنابر این گزارش، دکتر حسن بلخای قهی، استاد فلسفه هنر در این همایش با موضوع «مفهوم شناسی مجاز در حکمت، عرفان و هنر» به سخنرانی پرداخت.
وی طی سخنانی با بیان اینکه «مجاز» در عرفان و هنر از آن رو که تکیه بر خیال و تخیل دارد، نقطه مقابل حقیقت نیست، گفت: از این رو، مجاز مرتبه ای از حقیقت است. اصولا جهان مجازی در عرصه قوای باطنی نفس از حس مشترک گرفته تا مفکره و خیال و متخلیه و حافظه و ناطقه صورت می بندد و بنا به همین معنا، نقطه مقابل واقعیت یا عینیت در صورت خارجی آن است و نه حقیقت، گرچه در تمامی تاریخ خویش مقابل حقیقت به کار رفته است چنانچه حافظ فرمود:
خم ها همه در جوش و خروشند ز مستی وآن می که در آنجاست حقیقت نه مجاز است
و همچنین فرمود:
فردا که پیشگاه حقیقت شود پدید شرمنده رهروی که عمل بر مجاز کرد
بلخاری قهی در ادامه گفت: عبدالقادر جرجانی، ادیب و متفکر قرن پنجم هجری در اثر گرانسنگ خود «اسرار البلاغه» مجاز را بر وزن مفعل از «جاز الشیء یجوزه» به معنای تجاوز و تعدی می داند یعنی کلمه ای از اصل خویش عدول نکرده و یا از مکانی که در وضع اول خویش داشته برگذرد لیک به شرط آنکه این انتقال چنان باشد که مجاز از ملاحظه اصلی خود کاملا برهنه و خالی نباشد و به یک عبارت میان معنای حقیقی و مجازی نسبتی موجود باشد.
این استاد فلسفه هنر تصریح کرد: مجاز در حقیقت خود، نقطه مقابل حقیقت است گرچه در نگاه اول تقابل این دو بر جان می نشیند ولی در بنیاد مجاز از معنای اول خود بر می گذرد. مگر در جهان رسانه به واسطه رسانه واقعیت بسط نمی یابد؟ مگر بسط و نشر آنچه که تحت عنوان جهان مجازی مطرح است خود نوعی استعلا نیست؟ اتفاقا ما در عرصه هنر به مدد خیال و مجاز است که واقعیت را پرواز می دهیم و به واسطه قوه تخیل حقیت را عریان تر و شیواتر عرضه می دهیم.
وی افزود: برخی این تنزل حقیقت توسط خیال را مجاز می نامند چنانچه حافظ فرمود:
ما در پیاله عکس رخ یار دیده ایم ای بی خبر ز لذت شرب مدام ما
یعنی برخی به این عکس می نگرند و در همان متوقف می مانند اما عارفان به شهود جمال یار می رسند؛ پس این بحث نمی تواند مجاز باشد. عرفا رنگ را محصول تجزیه نور نمی دانند بلکه رنگ، نورِ متجسد است و نور رنگ مجرد، یعنی تمایزی میان صورت و سیرت نیست.
وی با بیان اینکه میان مجاز و محسوس و حقیقت و معقول نسبت وجود دارد، تصریح کرد: این نسبت یکتایی است؛ در عرفان به تقابل ظاهر و باطن قایل نیستیم، اگر ظاهر نقطه مقابل خدا بود در خدا جمع نمی شد «هو الظاهر و الباطن».
بلخاری قهی افزود: دنیای مجازی بسط حقیقت است. تصور کنید همین الان صدای من را تمام جهان بشنوند آیا این بد است؟ مشکل اساسی درباره استفاده از فضای مجازی و در کل تکنولوژی از انسان است و این ربطی به جهان مجازی ندارد. انسان است که فضای مجازی را به لجن می کشد. باید روی انسان کار کرد، آیا بس نیست دشنام هایی که به تکنولوژی می دهیم؟
استاد فلسفه هنر در پایان خاطرنشان کرد: جورج لوکاچ، بزرگ ترین جامعه شناس هنر است. لوکاچ معتقد است انسان غربی پذیرفته که عین و ابژه است و این است که در جهان اروپا انقلابی رخ نمی دهد، پس این را باید درمان کرد نه این که فضای مجازی را نابود کنیم. این مسله سخت اما ممکن است.
نظر شما