طرح تحول نظام سلامت؛ کاهش پرداختی از جیب بیماران و ارتقا کیفیت و خدمات

به گزارش خبرگزاری شبستان از قم، یکی از اقدامات مهم و تاثیرگذار دولت،اجرای طرح تحول نظام سلامت بود که علاوه بر تایید مقام معظم رهبری مورد حمایت مراجع عظام تقلید نیز قرار گرفت.
استان قم نیز در این زمینه تلاش های گسترده ای داشته که برای بررسی آن، به سراغ دکتر ایرانی خواه رئیس دانشگاه علوم پزشکی قم رفتیم و در خصوص اهداف و اجرای این طرح سئوال پرسیده ایم.
آنچه درادامه می خوانید، گفتگوی خبرنگار ما با رئیس دانشگاه علوم پزشکی قم است.

*لطفا به اختصار توضیح بدید برنامه تحول نظام سلامت چیست؟ هدف کلی از اجرای آن چه بوده است؟

در برنامه پنجم توسعه پیش بینی شده بود که سهم پرداخت مردم از جیب بابت کل هزینه های درمان به کمتر از 25 درصد یعنی بابت هزینه های دارو و تجهیزات و بستری کمتر از 25 درصد باشد و مابقی توسط سازمان های بیمه گر و دولت پرداخت شود علاوه بر آن پیش بینی شده بود که همه ایرانیان دارای بیمه درمانی شوند لکن متاسفانه این امر به دلایلی محقق نشده بود و پرداخت از جیب مردم بایت هزینه های درمانی بسیار بیشتر از این رقم بود و این پدیده دلایل مختلفی داشت از جمله اینکه برخی داروها و تجهیزات پزشکی اساسا در تعهدات سازمان های بیمه گر نبودند همچنین برخی خدمات درمانی را سازمان های بیمه گر پوشش نمی دادند در نتیجه هزینه این بخش از خدمات به صورت آزاد از مردم دریافت می شد یعنی بیماران علاوه بر پرداخت فرانشیز مبالغی را که یا اصلن مشمول بیمه نبود باید پرداخت می کردند یا خدمات درمانی بود که هزینه آن ها بسیار گران بود و تنها بخش کوچکی مشمول بیمه بود و بیمار باید مابه التفاوت آنرا می پرداخت این مشکلات در کنار مشکلات عدیده دیگری همچون کمبود نیروی متخصص، فرسوده گی بیمارستان ها و... موجب شده بود مردم خدمات مناسبی را دریافت نکنند و برای درمان مجبور باشند متحمل هزینه و رنج فراوان شوند از اینرو مطابق فرمایشات مقام معظم رهبری که فرموده بودند باید کار کنیم که بیمار به غیر از رنج بیماری رنج دیگری را متحول نشود برنامه تحول نظام سلامت با هدف اصلاح فرآیند بهداشت و درمان از نیمه اردیبهشت سال 1393  توسط وزارت بهداشت تدوین،ابلاغ و اجرا شد از اهداف اصلی برنامه تحول سلامت‌می توان به، کاهش پرداخت از جیب بیماران، ارتقاء وضعیت خدمات هتلینگ و خدمات رفاهی بیمارستان ها، ارتقاء کیفیت ویزیت و افزایش دسترسی به متخصصین، حضور به موقع پزشکان بر بالین بیماران به ویژه در مواقع اورژانس، دسترسی و توزیع عادلانه متخصصین به ویژه در نقاط محروم کشور، بهبود کیفیت خدمات درمانی، ترویج زایمان طبیعی و افزایش موالید، حمایت از بیماران صعب العلاج و.. اشاره کرد.

*مهم ترین دستاوردهای برنامه تحول سلامت چیست؟ در این برنامه چه خدماتی به بیماران ارایه می شود که قبلا انجام نمی شده است ؟ کدام خدمات بهبود داشته اند؟

برنامه تحول سلامت در استان قم دستاوردهای بسیار بزرگی داشته است که برخی از این دستاوردها شامل تکمیل زیرساختهای درمانی از جمله پروژه های بیمارستانی(پیگیری تکمیل بیمارستانهای نیمه کاره وشروع ساخت 3بیمارستان با ظرفیت حدود1400تخت بستری)، افتتاح و راه اندازی بیمارستان فرقانی با بیش از 350 تخت، افتتاح و ارایه خدمات اورژانس هوایی، راه اندازی کینیک های ویژه : کلینیک های ویژه (شروع احداث 2 کلینیک ویژه وبهره برداری از 2 کلینیک ویژه)،  راه اندازی بخش استروک بیماران مغز و اعصاب در بیمارستان شهید بهشتی، اصلاح، بازسازی وتوسعه فضاهای درمانی در 6 بیمارستان دولتی جهت ارتقاء وضعیت خدمات هتلینگ و امکانات اقامتی و تسهیلات بهداشتی، حضور پزشکان مقیم متخصص در کلیه بیمارستان های دانشگاهی در تمامی رشته های اصلی به صورت 24 ساعته، حضور و مقیم نمودن پزشکان طب اورژانس در اورژانس های بیمارستانی، کاهش پرداخت از جیب مردم بدین صورت که بیماران حداکثر ده درصد کل هزینه های دارو ، تجهیزات پزشکی مصرفی را می پردازند و این رقم در هزینه های بستری و جراحی به کمتر از 6 تا 8 درصد می رسد، ارایه خدمات درمانی جراحی های سنگین و گران قیمت در پوشش برنامه تحول سلامت همچون جراحی های توتال هیپ و توتال نی و...، رایگان شدن زایمان طبیعی و ترویج موالید و... می شود.

*یکی از مشکلات بزرگ مردم هزینه های سنگین درمانی است برنامه تحول سلامت برای رفع این مشکل چه اقداماتی نموده است؟

برای حل این مشکل برنامه تحول سلامت با محور کاهش پرداختی از جیب مردم به صورت گسترده و موثر اقدام نموده است در برنامه کاهش پرداخت کلیه دارو ها و تجهیزات پزشکی مصرفی بیمار که قبلن تحت پوشش بیمه های درمانی نبود و یا برخی اعمال جراحی و درمانی تحت حمایت برنامه قرار گرفت علاوه بر آن برنامه تحول سلامت ارجاع بیماران یا همراهیان به خارج از بیمارستان جهت تهیه دارو و تجهیزات را ممنوع نمود در حال حاضر کلیه داروها و تجهیزات پزشکی مصرفی بیماران بستری توسط بیمارستان تهیه می شود و بیمار حداکثر ده درصد هزینه های آن را می پردازد همچنین در سیتم ارجاع بیماران نیازمند خدمات تخصصی پزشکی می توانند با تعرفه دولتی از این خدمات بهره مند شوند. بیش از نیمی از کل بودجه طرح تحول سلامت صرف این برنامه می شود.

*برخی از اعمال جراحی سنگین همچون عمل جراحی تعویض مفصل و جراحی قلب و آنژیوپلاستی برای بیماران بسیار گران قیمت هستند و از طرف دیگر بیمه های درمانی به طور کامل آنرا پوشش نمی دهند نقش برنامه تحول سلامت در این موارد چیست؟

بر اساس برنامه طرح تحول سلامت در صورتی که خدمتی به بیمار ارائه شود که ان خدمت در کتاب ارزش نسبی دارای تعرفه باشد ولی تعهد بیمه تمام یا قسمتی از آن را شامل نشود هزینه مربوطه در سهم یارانه طرح تحول محاسبه می شود ( یعنی طرح تحول مانند یک بیمه ثانویه عمل می کند) و بیمار متحمل هزینه اضافی به خاطر آن خدمت نمی شود. به طور مثال در صورتی که شخصی بیمه سلامت داشته باشد ولی کمتر از 5 سال حق بیمه پرداخت کرده باشد واز طرفی نیاز به تعویض مفصل داشته باشد بر اساس قوانین بیمه سلامت عمل جراحی ایشان تحت پوشش قرار نمی گیرد در اینجا  بر اساس دستورالعمل های طرح تحول سلامت و وجود شرایط مربوطه * این شخص می تواند در پوشش طرح تحول سلامت قرار بگیرد و به جای هزینه های حدود 15 میلیونی ( هزینه تعویض مفصل + خرید پروتز ) با استفاده از طرح تحول باهزینه کمتر از 8% مبلغ آزاد ( 10% هزینه پروتز و 6% هزینه های بیمارستانی ) تحت جراحی قرار گیرد.

*یکی دیگر از مشکلات رایج برای مردم عدم دسترسی به متخصصین (پزشکان متخصص) برای ویزیت و درمان بوده است و اگر هم برخی پزشکان متخصص و فوق تخصص وجود داشته اند هزینه های ویزیت و درمان آنها برای بیماران بالا بوده است برنامه تحول سلامت در این خصوص چه دستاوردی داشته است؟

دولت تدبیر و امید در راستای اجرای طرح تحول سلامت با اهتمام کامل عمل کرد . ابتدا با فراهم آوردن محیطهای مناسب جهت ارائه خدمات به پزشکان و جایگزین کردن محیطهای بیمارستانی و کلینیک های ویژه به جای مطب ها در تعدادی از پزشکان، توانست با هزینه پایین بیماران زیادی را پذیرش و خدمات رسانی کند . به طور مثال در این دولت در استان قم توانستیم به لطف خدا و همت همکاران محترم تعداد 6 کلینیک ویژه وابسته به دانشگاه علوم پزشکی را جهت انجام خدمات مهیا کرده و روزانه بسیاری از همشهریان عزیز در این مراکز درمانی ویزیت شوند. از کلینیک های ویژه می توان به کلینیک تخصصی و فوق تخصصی شماره 2 واقع در ساختمان ظفر اشاره کرد که بسیاری از خدمات پاراکلینیک مانند گرفتن گچ ، بخیه و پانسمان ، اکو ، نوار قلب ، خدمات معاینه پروکتوسکوپی ، معاینات چشم ، شنوایی سنجی اشاره کرد که این خدمات تنها با 15 درصد از مبلغ آن طبق تعرفه دولتی اخذ می شود. به طور مثال یک اکو با دفترچه حدود 13000 تومان هزینه دارد. هزینه ویزیت متخصص 3960 و هزینه فوق تخصص 4800 می باشد. از کلینیک های دیگر می تواند به کلینیک بهشتی ، کامکار، حضرت معصومه (س) ، دارالشفاء آل محمد و دارالشفاء جمکران نام برد. به طور میانگین ماهانه حدود 23000 ویزیت فقط در کلینیک های شیفت عصر مراکز درمانی با تعرفه ذکر شده انجام می شود و حدود 9000 خدمت پاراکلینیک نیز ارائه می شود. شیفت صبح نیز در درمانگاههای بیمارستان در خصوص ویزیت و اقدامات سرپایی خدمات بسیار زیادی به بیماران محترم و همه اقشار جامعه ارائه می شود. هزینه بیماران نیز طبق تعرفه دولتی و جهت اقدامات سرپایی با احتساب بخشودگی طرح تحول 15 درصد و در خدمات بستری 6 درصد می باشد.
در سال 95 در کل کلینیک های ویژه 240352 ویزیت و 79069 خدمت پاراکلینیک انجام شده است.

*یکی از مواردی که موجب نارضایتی مردم از بیمارستان ها بوده است عدم حضور به موقع پزشکان متخصص و به تاخیر افتادن درمان بیماران است برنامه تحول سلامت برای رفع این مشکل چه اقدامی نموده است؟

یکی از محورهای اصلی برنامه تحول نظام سلامت تحت عنوان برنامه حمایت از حضور پزشکان مقیم دقیقا به این موضوع پرداخته است در این برنامه دانشگاه علوم پزشکی در هر یک از بیمارستان ها متناسب با نوع تخصص آنها پزشکان متخصص را به صورت شبانه روزی مقیم نموده است بدین معنی که پزشک متخصص در بیمارستان حضور دارد در حال حاضر در 29 رشته تخصصی پزشکان مقیم در بیمارستان ها حضور دارند تا در صورت نیاز بلافاصله و بدون اتلاف وقت بر بالین بیماران حاضر شوند علاوه بر آن پزشکان متخصص طب اورژانس نیز به صورت 24 ساعته در بخش های اورژانس بیمارستان ها پذیرای بیماران هستند.
قبل از اجرای برنامه تحول نظام سلامت  پزشکان محترم متخصص حضور کمتری در مراکز آموزشی درمانی و بیمارستانها داشتند و در شیفت های بعد از ظهر و روزهای تعطیل بصورت آنکال (عدم حضور دائمی در بیمارستان) و پس از مراجعه بیمار و تماس همکاران به پزشک اطلاع داده می شد و با تاخیر چندین ساعت و گاهاً 24 ساعت بعد بیمار ویزیت می شد اما پس از اجرای برنامه تحول نظام سلامت در بیمارستانها با توجه به ماهیت بیمارستان از 3 تا 11 نفر پزشک متخصص بصورت مقیم در بیمارستان حضور دارد و پس از مراجعه بیمار و نیاز به تخصص مربوطه در کمترین زمان پزشک بر بالین بیمار حاضر می شود. البته لازم بذکر است که برنامه پزشکان متخصص در تمامی رشته های تخصصی و فوق تخصصی بصورت مقیم نیست که این رشته های تخصصی نیز فوریت ندارد مثل متخصصین پوست، روماتولوژی، پزشکی هسته ای ، طب فیزیکی و ... و همچنین با توجه به تمام وقتی پزشکان متخصص طرحی( ممانعت از فعالیت در مراکز غیر دولتی ) سبب ماندگاری در مراکز دولتی شده است.

*در خصوص تعرفه های پزشکی و اینکه علاوه بر تعرفه های مصوب خدمات پزشکی مبالغی که گاها چندین برابر تعرفه مصوب بود در غالب پدیده زیرمیزی از بیمار یا همراهان توسط برخی پزشکان دریافت می شده سوال اینجاست که برنامه تحول سلامت با این پدیده چگونه برخورد کرده است؟

 قبل از اجرای برنامه تحول نظام سلامت ابتدا در مراکز خصوصی و سپس حتی در بیمارستان های دولتی نیز بدلیل دریافت مبلغی به عنوان زیر میزی که جدیداً رومیزی شده بود و برخی از پزشکان بصورت علنی پیشنهاد و دریافت حق الزحمه علاوه بر تعرفه مصوب را می نمودند که گرچه این مورد شامل تمامی متخصصین نمی شد ولی از طرفی بدلیل تعرفه پائین ارائه خدمات و پرداختی های کارانه طولانی مدت برخی از پزشکان مبالغی را سیستم از بیمارستان درخواست می نمودند. با اجرای برنامه تحول نظام سلامت اصلاً تعرفه های ارائه خدمت تا حدودی اصلاح گردید و سپس برخورد قانونی و شدید با پزشکان متخلف را در دستور کار قرارداد بگونه ای که در استان طی 5/3 سال گذشته موارد انگشت شمار گزارش شده تا کنون مورد قطعی ثابت نشده است.

*بسیاری از شهروندان و بیماران اظهار می کنند که بیمارستان ها امکانات رفاهی و اقامتی مناسبی ندارند برنامه تحول سلامت برای بهبود وضعیت اقامت بیماران چه اقدامی نموده است؟

هدف اصلی طرح ارتقاء وبهسازی ساختمان وتأسیسات شامل تکمیل وبهسازی فضاهای اقامتی بیماران در بخشهای بستری، ویژه واتاقهای عمل واورژانس،پاویون پرستاران، وسایل سرمایشی وگرمایشی،راهروها وپرده ها سرویسهای بهداشتی و بخشهای پاراکلینیک بوده است که در این راستا بیش از 29000 متر مربع از فضاهای فرسوده بیمارستانی ازکف تاسقف بازسازی کامل شده است.
جهت رفاه بیماران علاوه برتعمیر اساسی تختها 190 تخت مجهز سه شکن با متعلقات(کمدکنارتخت- میزغذاخوری- پایه سرم- پله کنارتخت) و 98 عدد برانکارد در بیمارستانها تجهیز شده است.
با نیاز سنجی انجام شده بیش از160دستگاه تلویزیون و یخچال در اتاق بیماران به کارگرفته شده است.
ارتقاء وضعیت آشپزخانه بیمارستانها و نحوه سرو وتوزیع غذا در ظروف غیریکبار مصرف  وایجاد زنجیره گرم غذایی جهت تکریم بیماران از دیگر برنامه های این طرح بوده است.
بازسازی و نوسازی تأسیسات و موتورخانه بیمارستانها و تأمین مطلوب تر گرمایش و سرمایش فضاهای بیمارستانی  از دیگر برنامه های این طرح بوده که فقط جهت تأمین و بهسازی کنسول گازهای طبی در اتاق بیماران بیش از 550 میلیون تومان هزینه شده است.
 تغییر مبلمان و فضاها وراهروهای بیمارستانی از نظر نورو رنگ آمیزی و جلوه های بصری جهت تأمین آرامش بیمارو همراهان وتابلوهای راهنمای بخشها  از دیگر دستاوردهای این طرح بوده است. به طوری که دیگر فضاهای نمور و رنگ و رو رفته را در هیچ بیمارستانی شاهد نیستیم وازکف تا سقف بیمارستانها همگی تغییر یافته و حتی دربسیاری موارد از بیمارستانهای خصوصی نیز مطلوبتر شده است.
با توجه به کمبود شدید نیروی پرستار از محل طرح هتلینگ تعداد 105 پرستار جدید به کادر پرستاری بیمارستانها با تلاش فراوان اضافه شده است.
در مجموع دربرنامه ارتقاء هتلینگ بیمارستانها بیش از 9 میلیارد تومان از طرف وزارت بهداشت برای 6 بیمارستان استان به جز اقلام تجهیزاتی هزینه شده است.
قبل از برنامه تحول نظام سلامت هتلینگ بیمارستانها (از سرویس های بهداشتی بیمارستانها گرفته تا اتاق های بستری ، فضا های عمومی و ...) وضعیت مناسبی نداشته اند و بیماران گاهاً بدلیل بهداشت پائین بخش ها علاوه بر بیماری قبلی ممکن بود مبتلا به بیماری جدیدی نیز شوند اما پس از اجرای برنامه تحول نظام سلامت که یک بسته خدمتی در غالب هتلینگ که با هدف اصلاح نواقص فوق در دستور کار قرار گرفت و در استان قم نیز با توجه به قدمت طولانی اکثر بیمارستانها بازسازی اساسی صورت گرفت( اکثر فضاها پس از تخریب کامل اصلاح گردید) شهروندان از نزدیک شاهد اصلاح موارد فوق بوده اند.

*یکی از مواردی که همواره برای مردم شهر و بیماران مشکل ساز بوده و موجب نارضایتی شده است شلوغی بیمارستان های دولتی و گاهاً پر بودن ظرفیت بیمارستان بوده است به گونه ای که برخی بیماران برای پذیرش در بیمارستان های دولتی باید مدت زمانی را در نوبت بمانند در این زمینه برنامه تحول سلامت چه اقدامی نموده است؟

 استان قم متاسفانه بدلیل کاهش سرانه تعداد تخت به بیماراز وضعیت مناسبی برخوردار نبوده به عنوان مثال تا قبل از اجرای برنامه تحول نظام سلامت کلاً 1600 تخت فعال به جمعیت بالای 000/200/1 نفر خدمت ارائه می نمودند که از این تعداد حدود 1200 تخت در 6 مرکز بیمارستانی دانشگاهی و بقیه در 4 بیمارستان غیر دانشگاهی بود و به همت خیرین و دولت جدید و پیگیری مسئولین مربوطه طی کمتر از 3 سال حدود 400 تخت (25%) به تخت های موجود اضافه شد و در آینده نزدیک نیز 6 ماهه اخیر نیز حدود 550 تخت به مجموع تخت های بیمارستانی اضافه می گردد تقریباً نزدیک به 70% . گرچه بدلیل تعرفه پائین بیمارستانهای دانشگاهی پس از اجرای برنامه تحول نظام سلامت بار مراجعین به بیمارستانها اضافه شده است که انشاالله با بهره برداری از تخت های فوق مشکلات کمتر شود.

*با توجه به توصیه اکید مقام معظم رهبری به سیاست افزایش جمعیت و سنگین بودن هزینه مرتبط با آن  برنامه تحول سلامت چه اقداماتی برای تشویق و ترغیب به افزایش جمعیت انجام داده است؟
اقدامات انجام شده در راستای سیاستهای جمعیتی صورت گرفته که از جمله رایگان شدن فرانشیز زایمان طبیعی، افزایش تعرفه زایمان طبیعی (40 کا ) در مقایسه با سزارین (50 کا)،  برگزاری کلاسهای آمادگی برای زایمان طبیعی در کلیه مراکز دولتی و غیر دولتی بوده است.

*ممنون از اینکه وقتتون و در اختیار ما قرار دادید.
بنده هم قدردانی می کنم از شما که در راستای معرفی طرح تحول سلامت تلاش می کنید.