دو هدف اصلی حَجَّةُ الوِداعِ پیامبر(ص)/ادله عقلی ضرورت ولایت و امامت!

حجت الاسلام و المسلمین مقداد تابش، کارشناس تاریخ اسلام در گفت وگو با خبرنگار اندیشه  خبرگزاری شبستان با اشاره به اینکه بعد از هجرت پیامبر(ص) از مکه به مدینه، ایشان حج تمتع به جای نیاورده بودند، اظهار داشت: ایشان تا سال دهم هجرت که آخرین سال حیات مبارک شان بود، فرصت به جای آوردن، حج را نداشتند زیرا تا پیش از سال هشتم، مشرکان اجازه حج به پیامبر(ص) نمی دادند و جنگ های متعددی هم صورت گرفته بود و بعد نیز جریان صلح حدیبیه و فتح مکه در سال هشتم هجرت صورت گرفت و ایشان تا سال دهم فرصت به جای آوردن حج تمتع را به دست نیاورده بودند، به همین دلایل، از ارکان دین اسلام و مذهب، دو مسئله باقی مانده بودکه یکی حج بود و پیامبر(ص)  هنوز حج را به مردم آموزش نداده بودند و دیگری موضوع مهم ولایت بود.

آموزش حج و ابلاغ ولایت، اهداف حجه الوداع رسول خدا(ص)

وی اضافه کرد: امام باقر(ع) می فرمایند: «جبرائیل در سال دهم هجرت بر رسول خدا(ص) نازل شد و عرض کرد: «یارسول الله! خداوند به تو سلام می رساند و می فرماید که «من هیچکدام از پیامبران و رسولان خدا را قبض روح نکردم، مگر اینکه دین خود را کامل کرده بودند و حجتم را بر آنها تمام کرده بودم و از دین اسلام نیز دو فریضه باقی مانده است که لازم است آن را به مردم خود، ابلاغ کنید، یکی از آنها فریضه حج است و دیگری ولایت و خلافت پس از خود است زیرا من هیچگاه زمین را از حجت خود خالی نمی گذارم».

تابش با بیان اینکه وظیفه آموزش حج به مردم از سوی خدا به پیامبر(ص) امر شد، ابراز کرد: ایشان همانطور که نماز، زکات، روزه و ... را به مردم تعلیم داده بودند باید امور و مناسک حج را نیز به مردم آموزش می دادند که در اولین روایت کتاب مفصل «وسایل الشیعه» از امام باقر(ع) داریم: «بُنِیَ الاسْلامُ عَلَی خَمْسٍ إِقَامِ الصَّلاةِ وَ إِیتَاءِ الزَّكَاةِ وَ حِجِّ الْبَیْتِ وَ صَوْمِ شَهْرِ رَمَضَانَ وَ الْوَلایَةِ لَنَا أَهْلَ الْبَیْتِ؛ اسلام بر پنج پایه استوار است: برپا داشتن نماز، به مصرف رساندن زکات،حج خانۀکعبه، روزۀ ماه رمضان و ولایت ما خاندان» و ایشان در ادامه می فرمایند: «ولم یُناد بشی ءٍ کما نُودیَ بالولایة؛ در اسلام در میان این 5 رکن، به هیچ چیزی همچون ولایت تاکید نشده است» که از میان 5 رکن، بعد از 22 سال از نبوت پیامبر(ص) دو رکن حج و ولایت باقی مانده بود.

۷۰  هزار نفر پیامبر(ص) را در حجه الوداع از مدینه به مکه همراهی کردند

کارشناس تاریخ اسلام ادامه داد: به همین جهت آیه 7 سوره مبارکه حج «وَ أَذِّنْ فِي النَّاسِ بِالْحَجِّ يَأْتُوکَ رِجالاً وَ عَلي‏ کُلِّ ضامِرٍ يَأْتينَ مِنْ کُلِّ فَجٍّ عَميقٍ؛ و مردم را دعوت عمومی به حج کن تا پیاده و سواره بر مرکب های لاغر از هر راه دوری بسوی تو بیایند...» نازل شد؛ به همین جهت پیامبر(ص) منادی ها و پیک های خود را فرستادند تا به همه مردم در بلاد مختلف اعلام کنند که رسول خدا(ص) بنا دارند، به حج بروند، هر کس می تواند در فریضه حج امسال شرکت کند که پیامبر(ص) می خواهند احکام حج را به مردم آموزش دهند، براین اساس در اطراف مدینه، بیابان گردها و ... از این اتفاق باخبر شدند تا جایی که در تاریخ نقل شده است، افرادی که با پیامبر(ص) برای حج راهی شدند، 70 هزار نفر بودند و از مدینه به سمت مکه حرکت کردند و در تاریخ نقل شده است که در زمان حرکت این قافله، ابتدا و انتهای آن تمام مسیر مدینه تا مکه را می پوشاندند و ذکر «لبیک اللهم لبیک» می گفتند.

وی ادامه داد: این تعدادی که همراه پیامبر(ص) برای حجه الوداع عازم شدند و بنا بود امر ولایت به آنان ابلاغ شود، تقریبا همان تعداد 70 هزار نفرِ قوم بنی اسرائیل بود که گرفتار فتنه گوساله سامری شدند، بنابراین، خلافت و امامت امیرالمومنین(ع)، شباهت بسیاری به خلافت و جانشینی هارون برای موسی(ع) دارد که این مهم از لطایف تاریخ محسوب می شود.

تابش با اشاره به اینکه قریب به 120 هزار نفر در زمان بازگشت از این حج و در منطقه غدیرخم با پیامبر(ص) بودند، تصریح کرد: همراه پیامبر(ص)، اهالی مدینه و تمامی اصحاب اسم و رسم دار در اسلام، همسران پیامبر(ص) و وجود نازنین حضرت زهرا(س) حضور داشتند و قبل از این واقعه نیز حضرت رسول(ص)، امیرالمومنین(ع) را برای تبلیغ اسلام به یمن فرستاده بودند و زمانی که پیک رسول خدا(ص) به ایشان می رسد، حضرت(ع) بعد از اینکه تبلیغ خود را به پایان رسانده بودند و تقریبا تمام اهل یمن و قبایل بزرگ آنها به اشلام مشرف شده بودند، راهی مکه و به پیامبر(ص) ملحق شدند.

ضرورت وجود نبوت، ضرورت ولایت و امامت را هم ایجاب می کند

کارشناس تاریخ اسلام با اشاره به ابلاغ اصل ولایت و جانشینی امیرالمومنین(ع) در حجه الوداع گفت: همان اهمیتی که نبوت در دین اسلام دارد، خلافت و ولایت نیز داراست، ممکن نیست که مردم 23 سال پیامبر(ص) داشته باشند، اما در ادامه مسیر از وجود جانشین ایشان محروم باشند، ممکن نیست بهره مندی از هدایت الهی با رحلت پیامبر(ص) پایان یابد و مردم از برکت وجود حجت خدا در زمین بی بهره شوند.

وی با اشاره به اینکه همان ضرورتی که ایجاب می کند پیامبری مبعوث شود، انتخاب و معرفی جانشین برای آن پیامبر را هم ایجاب می کند، تاکید کرد: در خطبه مفصل غدیرخم، رسول خدا(ص) روی ولایت تاکید می کنند و مفصل آن را شرح می دهند و می فرمایند: «بعد از من، ولی من، وصی من، برادر من و جانشین من، امیرالمومنین(ع) است» و حتی اوصیاء و اولیاء پس از امیرالمومنین(ع) را نیز معرفی می کنند، نام حسن و حسین (علیهماالسلام) را می برند و حتی در این خطبه، سه مرتبه نام حضرت مهدی صاحب الزمان (عج) را می برند و سه بار به قائم بودن ایشان و اینکه از نسل علی بن ابی طالب(ع) و از نسل امام حسین(ع) و دوازدهمین امام مسلمین اند، تاکید می کنند.

تابش با بیان اینکه از اولین روزی که رسول خدا(ص) تبلیغ خود را از خانواده و عشیره خود آغاز کردند: «وَاَنْذِرْ عَشيرَتَكَ الاَقرَبينَ» موضوع ولایت را هم اعلام کردند، یادآور شد: ولایت و نبوت ممزوج با هم است و ضرورت نبوت، ضرورت امامت و ولایت را هم ایجاب می کند و خود پیامبر(ص) در خطبه غدیر می فرمایند که من در این دوره عمری که با شما بودم، فرصت و مجال اینکه تمام احکام الهی و مسائل را به شما آموزش بدهم، نبوده است و همین مسئله حج را که دارای بیشترین احکام است، حضرت رسول(ص) در آخرین ماه عمر خود به مردم آموزش می دهند و بسیاری از احکام و مسائلی که بناست در آینده برای مردم رخ دهد، تبیین نشده است و بسیاری از آیات قرآن نیز برای مردم تفسیر نشده است، زیرا این آیات نیازمند مبین و مفسر است و ممکن نیست، پیامبری در عرض 23 سال با تمام مشکلات، جنگ ها و گرفتاری ها، بیش از 6200 آیه قرآن را تفسیر و تبیین کند و احکام را هم بیان کند.

وی در پایان خاطرنشان کرد:‌ از این رو، نیاز به یک مبین و راهنمایی هست تا در همه اعصار و قرون بتواند احکام را تبیین، تفسیر و استخراج کند و این جانشین، تنها کسی می تواند باشد که مقام ولایت را از جانب خداوند گرفته باشد و رسول خدا(ص)، ایشان را تبیین و معرفی کنند.

ادامه دارد ...