آسیب های تبلیغ یک شبه پولدار شدن/همدستی رسانه ها و نظام آموزشی علیه ارزش و تقدس کار!

آمنه مستقیمی: حجت الاسلام والمسلمین دکتر قاسم ابراهیمی‌پور، عضو هیات علمی جامعه المصطفی(ص) العالمیه در گفت وگو با خبرنگار اندیشه خبرگزاری شبستان با اشاره به رابطه فرهنگ و کار در اسلام، اظهار کرد: رفتارهای اقتصادی و کار و شغل ما مبتنی بر هنجارهاست و آنها نیز مبتنی بر ارزش هایی هستند که در نهایت، فرهنگ ها را تشکیل می دهند.

وی با طرح این سوال که نگاه سبک زندگی اسلامی و ایرانی و نگاه دینی ما به کار چیست، تصریح کرد: کار در این نگاه، ارزش تلقی می شود و فی نفسه دارای تقدس بسیاری است و تنها به واسطه کسب درآمد و انباشت ثروت خلاصه می شود، یعنی جدای از آن که کار، اهدافی همچون تامین معاش، نفقه و کسب درآمد را دنبال می کند، بالذات دارای ارزش و تقدس است.

فرزند در 7 سال دوم زندگی، باید به کار واداشته شود

ابراهیمی پور با اشاره به اینکه این ارزش و تقدس براساس فرایند جامعه پذیری، وارد فرهنگ و از نسلی به نسل بعدی منتقل می شود، گفت: روایات متعددی در خصوص جامعه پذیری داریم که آن را به سه دوره هفت ساله تقسیم می کنند که در هفت سال اول، باید فرزند را آزاد گذاشت تا بازی و الگوبرداری کند و به کسب تجربه بپردازد اما برای هفت سال دوم یعنی از 7 تا 14 سال، عنوان «عبد» انتخاب شده است، یعنی در این دوران باید فرزند به کار گرفته و به کار واداشته شود، لذا اگر فرزند در این دوره تن به کار ندهد و اصطلاحاً کاری بار نیاید، بعدها دچار مشکل می شود.

اگر فردی در حین کار، جان دهد، شهید است

عضو هیات علمی جامعه المصطفی(ص) العالمیه با بیان اینکه این دوره بسیار مهم است اما توصیه شده که توقع از فرزند باید با توجه به توان اش باشد، تاکید کرد: به صورت مداوم باید فرزند را در این دوره مورد تشویق قرار دارد اما باید به کار هم واداشته شود زیرا از منظر سبک زندگی اسلامی، کار عبادت است و حتی برتر از جهاد است و این که اگر فردی در حین کار و تامین معاش برای خانواده، از دنیا برود، شهید محسوب می شود، نشان دهنده اهمیت و تقدس کار است.

وی اضافه کرد: براساس آموزه های اسلامی، هیچ کاری ننگ و عار نیست و حتی انبیاء، ائمه اطهار(ع)، بزرگان و اولیای دین به کارهای یدی مثل کشاورزی و چوپانی مشغول بوده اند، چنان که امیرالمومنین(ع)، ده ها حلقه چاه حفر و وقف کردند و یا نخلستانی هایی برپا کردند که هم اکنون نیز موجود است.

ابراهیمی پور با بیان اینکه کار غیر از آنکه دارای تقدس و ارزش است، هرگز ننگ و عار نیست، افزود: این نگاه که شان من برتر است که به کشاورزی بپردازم و یا بنایی کنم، از منظر اسلام غلط است و بیکاری نیز به شدت مورد مذمت و نهی قرار گرفته است تا جایی که امیرالمومنین(ع)، بیکاری را فسادآور تلقی کرده اند و بیکاری مورد نفرت خداوند قرار دارد.

عضو هیات علمی جامعه المصطفی(ص) العالمیه با بیان اینکه تنبلی در آموزه های دینی بسیار مذمت شده است، تصریح کرد: فرد تنبل ملعون و مورد نفرت پروردگار است زیرا تنبلی هم برای دین و هم دنیا زیان آور است.

وی با اشاره به اینکه در آموزه های دینی سر باز زدن انسان از کار و اشتغال مذمت شده است، ابراز کرد: در زمینه کار، تلاش، پشتکار و سحرخیزی مورد تاکید قرار گرفته است و در روایات داریم که انسان پیش از آنکه آفتاب طلوع کند باید برای کار اقدام کند.

ابراهیمی پور در ادامه گفت: در فرهنگ و سبک زندگی ایرانی اسلامی، کار یک ارزش تلقی شده است و می تواند پیامدهای فرهنگی و غیرفرهنگی بسیاری به دنبال داشته باشد و این باید از طریق فرآیند جامعه پذیری وارد اجتماع و به نسل های بعدی منتقل شود، به این معنا که خانواده در هفت سال دوم زندگی فرزند، نظام آموزشی ما و رسانه به طور جدی می توانند فرهنگ کار و تلاش را تبلیغ کنند، در حالی که امروزه عکس این مهم در حال رخ دادن است.

آسیب تبلیغات رسانه ای قرعه کشی ها و جوایز بزرگ بر سبک زندگی اقتصادی

عضو هیات علمی جامعه المصطفی(ص) العالمیه اضافه کرد: امروزه مرتب از سوی رسانه های کشور، قرعه کشی و جایزه های بسیار سنگین تبلیغ می شود که این قبیل مواجهه با اقتصاد و ثروت، می تواند افراد را اولا حریص و ثانیا تنبل و تقدیرگرا بار بیاورد، به این معنا که فرد به جای آنکه خود برای کار و تلاش اقدام کند، به دنبال آن است تا یک شبه به این طرق میلیاردر و ثروتمند شود، و این از پایه غلط است.

وی دومین آسیب را مورد توجه قرار دادن ظاهر کار در رسانه ها معرفی کرد و گفت: پرداختن به این ظواهر از دیدگاه متون دینی مذموم است، به این معنا که از منظر اجتماعی کار به دو دسته با پرستیژ و بدون پرستیژ تقسیم می شود بطور مثال؛ شغل هایی مانند مهندسی، پزشکی و تجارت با پرستیژ محسوب می شود و در مقابل، شغل هایی مانند رفتگری، کارگری و ... بدون پرستیژ تلقی می شوند و این موجب می شود که افراد به سمت کارهای باکلاس سوق داده شوند که خب تعداد آنها نیز کم است و همین موجب آسیب و انحطاط فرهنگی در جامعه می شود، در صورتی که براساس آموزه های اسلامی، کار عار نیست و هیچ ایرادی ندارد که یک پزشک یا مهندس، خودش ماشینش را بشوید و یا اقدام به کشاورزی کند.

ابراهیمی پور تاکید کرد: نه تنها رسانه ما کار و تلاش را به هیچ عنوان تبلیغ نمی کند بلکه نظام آموزشی ما هم کار و تلاش را به عنوان یک ارزش و یک امر مقدس نهادینه نکرده است و در مقابل اینکه یک شبه ثروتمند شویم و یا با کار کمتر درآمد بیشتری داشته باشیم، در حال القا شدن است که این آسیب بسیار جدی است.

عضو هیات علمی جامعه المصطفی(ص) العالمیه با اشاره به اهمیت تجارت و داد و ستد، گفت: در جوامع پیچیده برخلاف جوامع سنتی که جمعیت کمتری داشتند و جامعه از سادگی خاصی برخوردار بود، با تقسیم کار مواجه هستیم و بدون این تقسیم قادر به حفظ جامعه نیستیم، این تقسیم کار البته باید با ملاک عدالت و اعطای فرصت های برابر صورت گیرد، به این معنا که همه بتوانند تلاش و به جایگاه بهتری دست پیدا کنند.

تجارت و داد و ستد، سیستم توزیع را مدیریت می کند

وی با بیان اینکه یکی از عرصه های مهم کار تجارت و داد و ستد است که سیستم توزیع را مدیریت می کند و از منظر متون دینی نیز مورد توجه قرار گرفته است، تاکید کرد: براساس آموزه های دینی، تجارت و داد و ستد مورد تشویق قرا گرفته و حتی عبادت تلقی شده است البته احکام مخصوص به خود را دارد.

ابراهیمی پور با بیان اینکه تجارت و داد و ستد به دو دسته حقیقی و کاذب تقسیم می شود، ابراز کرد: امروزه کارهایی داریم که هیچ خدمتی به جامعه، دین، عمران و آبادانی نمی کنند و نیز داد و ستدهایی داریم که حکم دلالی و واسطه گرایی پیدا کرده است یا حتی مشاغلی که نیازهای کاذب را برطرف می کنند، که این ها هیچ یک شغل حقیقی محسوب نمی شوند و در بلندمدت آسیب زا نیز هستند.

عضو هیات علمی جامعه المصطفی(ص) العالمیه ادامه داد: اصل تجارت، فارغ از مباحث مطرح شده پیرامون دلالی و مشاغل کاذب، ضروری، معقول و لازم است و براساس متون دینی نیز مورد توجه و تاکید قرار دارد.

دلیل اهمیت تجارت و کار در شبه جزیره عربستان

وی در پاسخ به این سوال که براساس روایات، ائمه اطهار(ع)، مبالغی در اختیار دیگران برای کار و تجارت قرار می دادند اما امروزه عده ای بدون ضابطه و رعایت احکام دینی، اقدام به نزول خواری می کنند، گفت: شرایط اجتماعی، سیاسی و اقتصادی، گاهی جوامع را به مسیرهای خاصی سوق می دهد، چنان که در شبه جزیره عربستان نیز به دلیل شرایط خاص جغرافیایی، امکان تولید و کشاورزی نبود اما به دلیل وجود کعبه در آن منطقه از موقعیت استراتژیکی برای تجارت برخوردار بود و داد و ستد مهم و دارای اولویت تلقی می شد.

ابراهیمی پور با بیان اینکه در متون دینی و سیره پیامبر(ص) و ائمه اطهار(ع) به دلیل موقعیت جغرافیایی خاص آن جزیره العرب، تجارت پررنگ بوده است، تصریح کرد: تجارت نیازمند سرمایه، مسافرت و خرید و فروش و نیز دارای احکام بسیار تحت عنوان «مکاسب» است و واجبات، حرمات، مستحبات و مکروهات بسیاری را شامل می شود.

سود قطعی برابر با ربا و نزول است

عضو هیات علمی جامعه المصطفی(ص) العالمیه اضافه کرد: صرف اینکه پول را در اختیار فردی قرار دهیم و سود قطعی از وی طلب کنیم، ربا و نزول است یعنی من چند میلیون پول را در اختیار فردی قرار می دهم با این شرط که ماهانه، مبلغی را به من دهد که این حرام است و به لحاظ اقتصادی هم آسیب زاست اما اگر سود علی الحساب و درصدی باشد یعنی اگر آن فردی میزان معینی از تجارت سود به دست آورد، این درصد برای اوست و مابقی برای من و اگر ضرر هم کرد، من در آن شریک هستم، حرام محسوب نمی شود.

وی اضافه کرد: به صورت کلی اگر سود قطعی طلب شود، ربا و نزول است اما اگر سود، درصدی و علی الحساب تعیین شود، حلال و دارای احکام خاص خود است.

ادامه دارد ...