آیا فراموشی مرگ علت بالا رفتن آمار جرایم اجتماعی است؟

 خبرگزاری شبستان: زیارت در لغت به معنای دیدن کردن، به دیدار کسی رفتن است، البته به دیدار او رفت، از او دیدن کرد، هم معنای زیارت است؛ اما در فرهنگ مذهبی به معنای نوعی دیدار خاص (توأم با اکرام) از قبور بزرگان و بزرگزادگان دینی اصلاح یافته است، به گونه ای که از این لغت بلافاصله چنین معنایی به ذهن متبادر می شود. زایر اسم فاعل زیارت؛ به معنای زیارت کننده و مزور اسم مفعول و به معنای زیارت شونده است.

تأثیر زیارت

زیارت از جمله حقایق معنوی است که از قانون خودش تبعیت می کند، قانونی که ثابت و پابرجاست و همیشه عمل می کند. زیارت زایر و مزور را تحت تأثیر یکدیگر قرار می دهد. در روایات بسیاری آمده است که به زیارت اموات بروید، اموات از اثر حضور شما چنین و چنان می شوند و همچنین به یاد مرگ افتادن و بیزاری از دنیا که ارمغان همیشگی قبرستان هاست، تأثیر مثبتی است که اموات بر زایرین می گذارند. کسی که دلتنگ عزیز از دست رفته است، بیش از هر جایی در کنار مزار او آرام می گیرد، اینها آثار واقعی زیارت است که کسی نمی تواند منکر آن باشد.

بنابراین، رابطه اثر پذیری در زیارت دوسویه است، مگر اینکه یکی از طرفین انسان کامل باشد (در اینجا مزور منظور است) و تحت تأثیر نقص های اطرافیان قرار نگیرد. در این فرض زایر تأثیر پذیرمطلق و مزور تأثیرگذار می شود و رابطه تأثیرگذاری یکسویه و به نفع زایر می شود.

در روایات داریم که آرامگاه اولیای الهی بقعه ای از بقعه های بهشت است. یعنی همانطور که بهشت محل وصال حقیقی به خداوند و سلامت و امنیت نفس و برآورده شدن آرزوها است، حرم های اولیای الهی نیز این چنین است و تا این اندازه موجب صفای روح و شفای دل می شود. کسی که آرامش روحانی را در حرم اهل بیت (ع) درک نمی کند و تأثیر نمی پذیرد باید در رفتار و زیارت خود تجدید نظر کند. رسول خدا (ص) خطاب به امیرالمومنین علی (ع)فرمود: اى ابا الحسن خداوند قبر تو و قبور فرزندان تو را بقعه‏اى از بقعه‏هاى بهشت مى‏گرداند.
 

زیارت اهل قبور بى فایده نیست و اثراتى دارد و حتى اهل قبور خوشحال شده و بعضى اوقات از زایرین و میهمانان خود پذیرایى کرده اند!

امیرالمومنین على بن ابى طالب (ع) در زیارت قبور کوفه فرموده اند: «درود بر شما اى مومنان و مسلمانانى که در این دیار آرمیده اید، شما پیشروان قافله مائید و ما نیز به زودى به شما ملحق خواهیم شد. خدایا ما و آنها را بیامرز و از سر تقصیراتمان در گذر، خوشا به حال کسى که تصمیم رفتن به سوى معاد، دارد و اعمال نیکو انجام مى دهد و به مقدار احتیاج قناعت کرده و از خدا راضى و خشنود است.»

گسترش سیستم‌های رسانه‌ای قوی از دلایل مهم کمرنگ شدن زیارت اهل قبور

ولی ناگفته نماند که امروزه این سنت مهم یعنی زیارت اهل قبور که در دین مبین اسلام نیز توصیه زیادی برای آن شده و به جا آوردن آن نیز ثمرات و برکات دنیوی و اخروی فراوانی برای افراد دارد، در جامعه اسلامی ما بسیار کمرنگ شده است؛ بر همین اساس پیرامون این موضوع با حجت‌الاسلام محمدرضا ابن‌الدین، عضو هیئت علمی دانشگاه امام حسین (ع) به گفت و گو نشستیم، آنچه در پی می خوانید گزیده ای از این گفت و گو است. وی معتقد است: اشاعه اطلاعات غلط به واسطه گسترش سیستم‌های رسانه‌ای قوی و ارتباط با اینترنت یکی از دلایل کمرنگ شدن این سنت در جامعه است، یعنی کسانی که می‌توانند گروه‌های مرجع قرار بگیرند افزایش یافته (جریان‌های غیر دینی) و رسانه‌های جمعی که افکار عمومی را می سازند بیش از اینکه در اختیار ما قرار بگیرند، در اختیار بیگانگان قرار گرفتند.

وی با بیان اینکه در جهان غرب واقع‌گرایی و اثبات‌گرایی به مفهوم مکتبی آن به شدت تبلیغ و ترویج می‌شود، اظهار کرد: در آنجا هر چیزی را که معمولی بوده و واقعیت عینی دارد، خوب و علمی و پرداختن به آن درست است ولی فوت‌شدگان و متوفیان نفی می‌شوند و حتی برخی از مسلمانان نیز به استناد اینکه چنین چیزی جایگاهی ندارد به شکل تلویحی آن را نفی می‌کنند.

حجت‌الاسلام ابن‌الدین با اشاره به آیه 84 سوره توبه تصریح کرد: خداوند متعال خطاب به منافقان در این سوره می‌فرماید: وقتی منافقان فوت کردند برایشان نماز نخوانید و بر سر قبرشان هم نایستید، چون اینها نسبت به خداوند و رسولش کافر بودند و در حال فسق مردند، پس قرآن با نفی این موضوع اثبات می‌کند که بر سر قبر مؤمنان می‌توان ایستاد، بنابراین زیارت اهل قبور در دین مبین اسلام دارای جایگاهی است و این‌طور نیست که جایگاه علمی به معنی دینی نداشته باشد.

زیارت اهل قبور و رسیدن به باور فانی

این عضو هیئت علمی دانشگاه امام حسین (ع) خاطرنشان کرد: بر همین اساس در دین مبین اسلام سفارش شده است، زمانی که افراد خیلی خوشحال هستند یا برعکس خیلی ناراحت هستند به قبرستان بروند و اهل قبور را زیارت کنند، این سفارش نشان می‌دهد که ما با رفتن به قبرستان به این باور می رسیم که خوشحالی و غمگینی این دنیا ماندنی نیست، همه چیز فانی بوده و باقی کس دیگر و جای دیگر است.

وی با بیان اینکه این باور تأثیرات زیادی در زندگی اجتماعی افراد دارد، یادآور شد: این باور باعث تعادل رفتار انسان ها می‌شود، کسانی که سفت و سخت به این دنیا چسبیدند و به خاطر داشتنش خوشحال و به دلیل از دست دادنش ناراحت می‌شوند، به نقطه تعادل می‌رسند.

فواید زیارت اهل قبور در صبح جمعه بین طلوعین

حجت‌الاسلام ابن‌الدین افزود: در روایات نقل شده است افرادی که صبح جمعه بین طلوعین به زیارت اهل قبور بروند، می‌توانند خواسته‌های خود را از آنها طلب کنند. متوفیان برای خود و مردگان دیگر نمی‌توانند کاری انجام دهند ولی برای زندگان می‌توانند و ما نیز با رفتن بر سر قبر والدین و بستگان خود و انجام کارهای صالح می‌توانیم ماتاخر آنها قرار بگیریم یعنی آنچه بعد از فوت آنها برایشان ثواب و حسنه دارد.

این عضو هیئت علمی دانشگاه امام حسین (ع) تصریح کرد: در زیارت اهل قبور آمده است ای کسانی که وحدانیت خدا را درک کردید، بدانید که ما هم به شما می‌رسیم و روزی خواهیم مرد، بنابراین این اعتبارات اجتماعی و مادی روزی به پایان خواهند رسید، اگر این باور در وجود انسان‌ها به صورت جدی مورد توجه قرار گیرد مانند ذکری خفی خواهد بود که دایم خوب زندگی کردن را به ما یادآوری کند.

خدایا چگونه مردن را به ما بیاموز

وی با اشاره به سخن مرحوم شریعتی که فرمود: «خدایا چگونه زیستن را به ما بیاموز، چگونه مردم را خواهیم آموخت»، خاطرنشان کرد: من این جمله را برعکس می‌کنم، اگر تصمیم بگیریم که چگونه بمیرم، خوب زندگی می‌کنیم، یعنی افرادی که در این راه پیش‌قدم بودند و سعادت را برگزیدند از همه زندگی‌شان گذشتند، در حقیقت چگونه مردن را خوب یاد گرفته بودند و آنهایی که از آنها ماندند و شهید نشدند، آنها امروز خوب زندگی کردن را یاد گرفتند و به دیگران یاد می‌دهند.

عدالت در برخورد های اجتماعی از ثمرات زیارت اهل قبور

به گفته وی زیارت اهل قبور در آرام کردن شرایط زندگی، به تعادل رساندن رفتارهای جامعه، به عدالت برخورد کردن در رفتارهای اجتماعی بسیار مؤثر است.

وی، دوری از ارزش‌های دینی و باورهای الهی را از جمله آسیب‌های عدم زیارت اهل قبور خواند و افزود: یاد مرگ اثرات اخروی و دنیوی زیادی برای مؤمنان به همراه دارد که یکی از آنها زیارت مؤمنان، شهدا، ائمه (ع)، پیامبران و والدین است که این امر باعث تعادل رفتار افراد و در مقابلش یعنی نرفتن بر سر قبور آنها باعث دور شدن از ارزش‌ها و باورهای دینی می‌شود.

زیارت اهل قبور و کاهش افسردگی در انسان

حجت‌الاسلام ابن‌الدین با اشاره به اثرات روحی و روانی زیارت اهل قبور اظهار کرد: به اعتقاد برخی از افراد، قبرستان رفتن موجب افسردگی می‌شود، در حالی که این‌گونه نیست، تعریف افسردگی در روان‌شناختی ناشی از ناکامی‌های ممتد و طولانی‌مدت تکراری است، در صورتی که این حزن، حزن کوتاه‌مدتی است که بعدش شادی، ثمرات خوب رفتار کردن در زندگی را به ما هدیه می‌کند، دقیقا مانند گریه کردن برای ابا عبدالله الحسین (ع) و رفتن به هیئت عزاداری که بلافاصله یک بشاشیت و شادابی خاصی را به انسان می‌دهد، بنابراین این دوران کوتاه که ظاهرش گریه و افسردگی است، پندگیری و یادگیری‌های فراوانی وجود دارد که در تصحیح رفتار ما مؤثر است.

بحران هویت جوانان با گسترش سیستم‌های اطلاع‌رسانی

حجت‌الاسلام ابن‌الدین با اشاره به تأثیر روزمرگی‌ها و مشکلات افراد در کمرنگ شدن سنت زیارت اهل قبور خاطرنشان کرد: گفتیم که گسترش سیستم‌های اطلاع‌رسانی به روز و به موقع اطلاعات غلط از جمله عوامل مهمی در کمرنگ شدن این سنت در جامعه است. این امر موجب تشدید بحران هویت در نسل جوان شده است. نسل جدید نمی‌داند حرف‌های پدربزرگ، مادربزرگ، والدین، معلم تربیتی یا روحانی مسجد را گوش دهد یا اطلاعاتی که از سیستم‌های شبکه‌های سایبری دریافت می‌کند را بپذیرد.

این عضو هیئت علمی دانشگاه امام حسین (ع) در ادامه افزود: این دو نکته کاملا مقابل هم قرار می‌گیرند، جوان نمی‌داند متعلق به کدام یک از این گروه ها است و کدام یک از اینها باارزش‌تر است، از یک سو با وجدان و اعتقادات دینی خود درگیر است و از طرف دیگر درگیر اطلاعات غلطی است که در سیستم‌های سایبری دریافت می‌کند، این امر بزرگ‌ترین آسیب برای نسل جوان است.

وی با بیان اینکه سیستم‌های گروهی اطلاعات فرزندان باید به شدت توسط خانواده‌ها کنترل شود، افزود: جریان آزاد اطلاعات، سنگین‌ترین فاجعه‌ای است که امروزه بشر با آن دست به گریبان است.

آرامگاه اولیای الهی بقعه ای از بقعه های بهشت

حجت‌الاسلام ابن‌الدین یادآور شد: در روایات داریم که آرامگاه اولیای الهی بقعه ای از بقعه های بهشت است. یعنی همانطور که بهشت محل وصال حقیقی به خداوند و سلامت و امنیت نفس و برآورده شدن آرزوها است. حرم های اولیای الهی نیز این چنین است و تا این اندازه موجب صفای روح و شفای دل می شود. کسی که آرامش روحانی را در حرم اهل بیت (ع) درک نمی کند و تأثیر نمی پذیرد باید در رفتار و زیارت خود تجدید نظر کند. رسول خدا (ص) خطاب به امیرالمومنین (ع) فرمود: اى ابا الحسن خداوند قبر تو و قبور فرزندان تو را بقعه‏اى از بقعه‏هاى بهشت مى‏گرداند.

اهل تسنن کمترین مشایعت‌کنندگان متوفیان

حجت‌الاسلام ابن‌الدین در پاسخ به سؤالی مبنی بر اینکه آیا زیارت اهل قبور در ادیان دیگر هم توصیه شده است، تصریح کرد: آنچه که از رفتارهای اجتماعی ادیان دیگر برمی‌آید، شیعیان بیشترین اعتقاد را در زمینه زیارت اهل قبور دارند، اهل تسنن کمترین مشایعت‌کنندگان متوفیان خود هستند، خانم‌ها نیز اصلا حق شرکت در مراسم تدفین و وارد شدن در قبرستان را ندارند و اینکه این امر در اهل سنت پیشتوانه حدیثی دارد یا نه ندارد مشخص نیست ولی در فرهنگ آنها این‌طور است.

وی خاطرنشان کرد: یهودیت به مفهوم غیرصهیونیستی آن، تعصبات و پایبندی بیشتری نسبت به دینشان دارند و در پیاده کردن احکام دینی خود بسیار حساس‌تر و دینی‌تر هستند.

این عضو هیئت علمی دانشگاه امام حسین (ع) اظهار کرد: زیارت در اسلام در معنای مطلق کلمه (یعنی دیدار کردن از یکدیگر)، شایسته و مورد سفارش و مستحب است. در معنای زیارت قبور نیز همچنین است، به ویژه اگر مراد از قبور، مزار اولیای الهی باشد از رویاتی که در مورد زیارت اموات آمده است چنین استفاده می شود که اصلا تفاوتی بین زیارت زندگان و مردگان وجود ندارد. جز اینکه زنده وسیله ای برای رؤیت میت ندارد. در بین فرق و مذاهب مسلمان، تنها وهابیت بر این اعتقادند که زیارت قبور حرام است «همه فرق و مذاهب مسلمان به جز یک فرقه از حنبلی های متأخر به نام وهابیت، بر مشروعیت زیارت اتفاق نظر دارند.»

حجت الاسلام محسن تاج لنگرودی پژوهشگر و کارشناس حوزه دین نیز پیرامون اهمیت زیارت اهل قبور به خبرنگار شبستان گفت: همانگونه که ادای مستحبات در کنار واجبات اهمیت و برکت دنیوی و اخروی دارد، زیارت اهل قبور نیز یکی از مستحباتی است که باید به آن توجه داشت، نباید آن را از قلم انداخت و باید با گفتار و عمل شایسته اهمیت آن را برای نسل آینده آشکار کرد.

زیارت اهل قبور، باعث شادمانی اموات می شود

وی با بیان اینکه برکات زیارت اهل قبور، در فرمایشات حضرات معصومین(ع) به سه شکل بیان شده است، اظهار کرد: معصومین(ع) فرمودند: زیارت اهل قبور، باعث شادمانی اموات شده و همانگونه که زنده ها با دریافت هدیه شاد می شوند، اموات نیز با زیارت قبورشان شاد می شوند. غریبه باشند یا آشنا فرق ندارد و اگر صاحب قبر والدین انسان باشد زیارت قبرش نوعی احسان به والدین محسوب می شود.

زیارت قبور مومنین به جای زیارت حرم معصومین(ع)
حجت الاسلام تاج لنگرودی خاطر نشان کرد: معصومین(ع) فرمودند: «هر کس آیه ای از قرآن کریم را در قبرستانی از قبرستان های مسلمانان بخواند، خداوند پاداش هفتاد پیامبر را به وی داده و از آتش جهنم خلاص می کند و خندان وارد بهشت خواهد شد» و همچنین فرمودند: «اگر نتوانستید به زیارت حرم ما معصومین(ع) بیایید به زیارت قبور مومنین بروید که اگر در بین اهل قبور عبد صالحی باشد، برایتان پاداش زیارت ما ثبت می شود.»

این پژوهشگر دین تصریح کرد: معصومین(ع) در جای دیگر فرمودند: «وقتی به زیارت قبور والدین خود رفتید برای آنها دعا کنید و پس از دعا کردن آنها را واسطه قرار دهید و حاجت خود را به خداوند عرضه کنید.» وی اضافه کرد: مرحوم سیدعلی قاضی به یکی از شاگردان فرمود: «بعضی از کرامات به واسطه زیارت طولانی اهل قبور نصیبم شد.»

این کارشناس حوزه دین با اشاره به وجود سنت زیارت اهل قبور در ادیان دیگر یادآور شد: حضرت عیسی (ع) معمولا حواریون را برای زیارت اهل قبور به قبرستان می بردند. همچنین اقوامی در ادیان دیگر هستند که جنازه اموات خود را سوزانده آن را در صندوقی نگهداری می کنند و هر از چند گاهی با روشن کردن چراغ یا شمع از اموات خود یاد می کنند.

حجت الا سلام تاج لنگرودی در پاسخ به سوالی مبنی بر اینکه چرا زیارت اهل قبور درجامعه کمرنگ شده است، گفت: گاهی غفلت، اشتغال، دنیازدگی، دنیاگرایی و گاهی فرار از اموری که باعث یادآوری مرگ و آخرت برای انسان می شوند موجب بی توجهی برخی از مستحبات دین شده است، ولی باید بدانیم سر در برف فرو بردن، صورت مسأله را پاک نمی کند؛ حال اینکه قرار است ناچار مرگ به سراغ ما بیاید چه بهتر که به یادش باشیم، برایش تدارک ببینیم و آماده شویم.

غفلت از یاد مرگ موجب دل سنگی انسان می شود

وی با اشاره به آسیب های کمرنگ شدن این سنت در جامعه خاطر نشان کرد: غفلت از آینده حتمی یعنی مرگ، از انسان موجودی بی ترمز می سازد که نتیجه آن چه بسا جنایت ها، خیانت ها و ظلم های بزرگی در جامعه می شود؛ زیرا انسان دنیاگرا و فردی که مرگ را از زندگی خود حذف می کند، دل سنگی پیدا کرده و به هر قیمتی حاضر می شود به خواسته خود دست یابد، ولی مومنی که همواره به یاد مرگ است ارزشی برای دنیا قایل نیست که بخواهد به خاطر آن دست به ظلم در جامعه بزند.

به زیارت اهل قبور بروید تا معاد را فراموش نکنید

زینب نعمتی، استاد حوزه و دانشگاه نیز پیرامون این موضوع گفت: اینکه دین مبین اسلام توصیه به زیارت اهل قبور کرده برای این است که یاد معاد را فراموش نکنیم، از آنجا که یاد معاد همراه با یاد مبدأ است و در قرآن کریم نیز هوالاول و هوالاخر در کنار هم آمده و رسول اکرم (ص) هم این دو را در کنار یکدیگر تصدیق می‌کند این امر برای یادآوری یاد معاد است.

وی با بیان اینکه یاد معاد موجب وارستگی انسان می‌شود، خاطرنشان کرد: یاد معاد عاملی سازنده در وجود انسان است و از وسوسه‌های شیطان است که یاد معاد را از ذهن انسان پاک کند، از این رو رفتن به زیارت اهل قبور موجب یاد معاد و رستگاری انسان می‌شود.

نعمتی تصریح کرد: در کتاب علامه جوادی آملی آمده است: «رفاه‌طلبی و اسراف، دل بستن به خوشی‌های زودگذر و آنی، هوسرانی، ثروت‌اندوزی‌های بی حد و مرز، دشواری راه و خستگی انسان از جمله عوامل مهم در فراموشی یاد معاد است». این استاد حوزه با اشاره به اثرات روحی و روانی زیارت اهل قبور یادآور شد: زیارت اهل قبور موجب جدا شدن غفلت، فاصله گرفتن از دنیا و همچنین وارستگی انسان می‌شود.

نعمتی افزود: در مذهب شیعه بیش از همه در باب زیارت و اهمیت آن سفارش شده است. در تشیع، زیارت امام بعد از مرگ بنابر نقل ایشان مساوی با زیارتشان در حال حیات معرفی شده است و چنانچه اعتقاد به پایداری روح را بپذیریم حق جز این نمی تواند باشد، مخصوصا که روح بیش از هر جایی به بدن و محل دفنش نظر و تعلق دارد.

امام خمینی(ره)، زیارت قبور را جایز دانسته اند

وی با اشاره به فرمایش امام(ره) تصریح کرد: ممکن است گفته شود که علاقه روح نسبت به بدن بعد از مرگ باقی است؛ زیرا بدن محل قرار و جایگاه رشد و پرورش او بوده است، من می گویم: برای نفس دو نوع علاقه نسبت به بدن وجود دارد: علاقه صوری و علاقه مادی. البته مرگ موجب قطع علاقه صوری می شود، لیکن علاقه مادی همچنان پایدار است و از همین جهت زیارت قبور تشریع و جایز شمرده شده است.

این استاد دانشگاه افزود: تهذیب نفس در زندگی انسان نقش مهمی دارد، ما نیز باید با تهذیب به یاد اموات خود باشیم و بیشتر از آنکه آنها بخواهند از وجود ما بهره ببرند ما از حضور در قبرستان از آنها بهره مند شویم.

نقش مهم تربیت دینی فرزندان در زنده نگه داشتن سنت زیارت اهل قبور

وی با بیان اینکه تربیت دینی فرزندان نقش مهمی در زنده نگه داشتن سنت زیارت اهل قبور دارد، اظهار کرد: امام صادق فرمودند: به تربیت دینی فرزندان خود اهتمام بورزید قبل از اینکه شیاطین در دل آنها رسوخ کنند، متأسفانه امروزه خانواده‌ها تربیت فرزندان‌ خود را به راحتی به آموزش و پرورش واگذار کردند، در حالی که در گذشته خانواده‌ها بیشتر از حال به تربیت دینی فرزندان خود اهتمام می ورزیدند که این امر نیازمند آسیب‌شناسی جدی است.

نعمتی با بیان اینکه هر چند آموزش و پرورش اقدامات خوبی در راستای نظام تربیتی دانش‌آموزان داشته است، اظهار کرد: ولی کوتاهی‌هایی نیز داشته است، خانواده‌ها، از مهد کودک تا دانشگاه فرزندان خود را به نظام آموزشی می‌سپارند آنها باید بدانند نظام آموزشی هر چند هم در این زمینه موفق عمل کند ولی خانواده ها نقش بسیار مهم‌تری در آینده فرزندان خود دارند.

حرف آخر...

ناگفته نماند بسیاری از کارشناسان دینی و آسیب شناسان اجتماعی معتقدند که اگر سنت زیارت اهل قبور احیا شود شاهد کاهش بسیاری از جرایم خواهیم بود و در پی آن به مدینه فاضله دست خواهیم یافت، حال این سؤال به ذهن می رسد، چرا جامعه فعلی به فکر فرار از زیارت اهل قبور و یا به عبارتی فرار از مرگ پیش می رود، در صورتی که این امر طبیعی و قطعی است؟

پایان پیام/