مسیحیان از رنج مقدس مسیح، محتوا استخراج کرده اند اما ما با کربلا چنین نکرده ایم

خبرگزاری شبستان – سرویس قرآن و معارف: "بنده فکر می کنم این حرکت دو وجه را در کنار هم دارد، یک وجه احساسی و یک وجه معرفتی و عملا رسانه هم باید بر روی هر دو بعد مانور بدهد و کار کند. هم آن شور و اشک و آه و احساسات و هم آن مباحث تحلیلی و معرفتی که افراد به درون مایه و عمق این رویداد پی ببرند و قدرت استدلالی شان بالاتر برود.  مثلا مهم است که ما بدانیم حفظ این شعایر چه تاثیری در حیات جامعه ما داشته است، بنابراین از این بعد و زاویه جریان کربلا را باید تحلیل کرد که راز این همه نفوذ امام حسین (ع) در قلب ها چیست؟ شما از این بعد می روید و می بینید که مستشرقین درباره امام حسین (ع)  چه گفته اند و نوشته اند. شما نگاه کنید که مسیحیان سال هاست درباره مفهومی به نام "رنج مقدس" درباره مسیح کار می کنند و از آن متون و محتوا استخراج می کنند در حالی که رنج های مقدسی که امام حسین علیه السلام متحمل شده به مراتب بزرگ تر و بیشتر بوده است اما ما کم تر روی این ها کار رسانه ای و معرفتی انجام داده ایم."

آنچه در ادامه می آید چکیده گفتگوی سرویس قرآن و معارف خبرگزاری شبستان با سر کار خانم طیبی، پزوهشگر و استاد جامعه الزهرا،‌کارشناس مذهبی و استاد دانشگاه است.  

اگر امروز بخواهیم رخداد بزرگ اربعین را تبیین و تفسیر کنیم چه نکاتی برجسته خواهد شد؟

اربعین مخصوصا راهپیمایی اربعین که چند سال است با آن مواجه هستیم از دو زاویه قابل بررسی است.  یک وقت ما ممکن است به راهپیمایی اربعین از منظر معنویت فردی نگاه کنیم، خب طبیعی است که وقتی یک فرد برای زیارت یک فرد متعالی برای زیارت امام و مقتدای خود می رود و ارتباط متعالی پیدا می کند همین ارتباط چقدر در رشد و تعالی روحی و معنوی این فرد اثرگذار است اما زاویه بالاتر و موثرتر نگاه جمعی و تمدنی به این راهپیمایی است. این نگاه می تواند در راهپیمایی اربعین تعریف خود را پیدا کند.

منظورتان دقیقا از زاویه نگاه تمدنی به اربعین چیست؟

شما نگاه کنید در سال های گذشته چقدر همگرایی بین ملل و نحل مختلف میان ملت ها و نحله هایی فکری روی داده است و شیعیان ایران و عراق و پاکستان و لبنان و مناطق دیگر در این همایش بزرگ معنوی و الهی دور هم جمع شده اند. این همگرایی هدف مشترک اعتقادی دارد و افرادی که به سمت کربلا می روند در حقیقت به سمت یک هدف و آرمان می روند. این بسیار مهم است که بدانیم همواره حرکت های جمعی بودند که تمدن ساز شدند و از این نقطه نظر مسلم بدانید که حرکت اربعین می تواند تمدن ساز باشد.

چندی پیش در یکی از منابع و متون مستند تاریخی می خواندم که در سال 322 هجری بود که زنان در بغداد لباس های سیاه پوشیدند و صورت خود را سیاه کردند و به قصد عزاداری بیرون آمدند. آن سال را  "سنه البدعه" نام نهادند به خاطر این که آن حرکت دسته جمعی عملا یک بدعت بود و قبل از آن کسی این کار را نکرده بود و این عزاداری در تاریخ ماند و این حرکت جمعی و دسته جمعی و اعتراضی تاثیر خود را گذاشت. 

اجازه بدهید من در این جا به یک نکته ای هم اشاره کنم همچنان که آیه شریفه می فرماید: ذَلِكَ وَمَن يُعَظِّمْ شَعَائِرَ اللَّهِ فَإِنَّهَا مِن تَقْوَى الْقُلُوبِ / این بشارت و وعده الهی است که اگر شما شعایر بزرگ الهی را محترم بشمارید و پاس آن ها را بدارید موجب تقویت قلب ها می شود یعنی شما به واسطه حرمت نهادن بر شعایر الهی در کنار هم قرار می گیرید و انس و مودت قلبی و روحی پیدا می کنید. نکته ای که ما امروز در راهپمیایی بزرگ اربعین می بینیم.  به باور بنده اگر از نگاه تمدنی به این راهپیمایی عظیم نگاه کنیم این درک و دریافت را خواهیم داشت که این حرکات، حرکت های دین ستیزی را خود به خود خنثی می کند. این مهم است که توجه داشته باشیم وقتی حرکت های دسته جمعی دینی اوج می گیرد جریان های ضد دینی به حاشیه می روند و آن قدرت شبهه آفرینی و ایذایی خود را از دست می دهد.

شما نگاه کنید که مثلا وقتی کسی می رود طواف خانه خدا در حقیقت به وظیفه دینی و اعتقادی خود عمل می کند و چه بسا همین حج و زیارت خانه خدا در رشد و تعالی درونی و روحی چنین فردی بسیار موثر باشد و یک گام رو به جلو باشد اما در کنار این بعد و وجه ما یک وجه دیگر هم داریم که در حج آن چهره و سیمای دسته جمعی مسلمانان و آن نظم به منصه ظهور می رسد و قدرت مسلمانان خود را نشان می دهد و موجب تقویت قلوب می شود همچنان که آیه شریف همی فرماید: "إن الصفا والمروة من شعائر الله" و همچنان که اشاره شد شعایر الله موجب تقویت قلب ها  و الفت میان قلوب می شود و قطعا امام حسین (ع) با آن عظمتی که داشتند و جایگاهی که در قلب رسول الله (ص) داشتند ارتباط انسان با ایشان موجب تقویت و تحکیم ارزش های الهی در وجود انسان و در بعد فراتر آن نقش تمدن ساز را خواهد داشت.

شما نگاه کنید هشت سال بین دو ملت عراق و ایران جنگ بوده، درست است که مسببین این جنگ دو ملت ایران و عراق نبوده اند اما به هر حال دو ملت در یک برهه ای در برابر هم قرار گرفتند اما امروز شما نگاه کنید که چطور اربعین هر دو ملت را در کنار هم قرار داده است و دو ملت مسلمان و شیعه در یک صف قرار گرفته اند و زمینه های اتحاد و همدلی بیش از هر زمان دیگری فراهم شده است آیا این اتفاق را جز به برکت آن نقش تمدن ساز نهضت امام حسین (ع) می توان تبیین کرد؟

شما می دانید که اربعین و همه مظاهری که مرتبط با نهضت امام حسین (ع) است به نوعی آن حالت چندوجهی و چند لایه بودن را در خود مستتر دارد. تصور می کنید امروز رسانه ها از چه بعدی و از چه فرازی باید به این رویداد مهم بنگرند؟

بنده فکر می کنم این حرکت دو وجه را در کنار هم دارد، یک وجه احساسی و یک وجه معرفتی و عملا رسانه هم باید بر روی هر دو بعد مانور بدهد و کار کند. هم آن شور و اشک و آه و احساسات و هم آن مباحث تحلیلی و معرفتی که افراد به درون مایه و عمق این رویداد پی ببرند و قدرت استدلالی شان بالاتر برود.  مثلا مهم است که ما بدانیم حفظ این شعایر چه تاثیری در حیات جامعه ما داشته است، بنابراین از این بعد و زاویه جریان کربلا را باید تحلیل کرد که راز این همه نفوذ امام حسین (ع) در قلب ها چیست؟ شما از این بعد می روید و می بینید که مستشرقین درباره امام حسین (ع)  چه گفته اند و نوشته اند.

شما نگاه کنید که مسیحیان سال هاست درباره مفهومی به نام "رنج مقدس" درباره مسیح کار می کنند و از آن متون و محتوا استخراج می کنند در حالی که رنج های مقدسی که امام حسین علیه السلام متحمل شده به مراتب بزرگ تر و بیشتر بوده است اما ما کم تر روی این ها کار رسانه ای و معرفتی انجام داده ایم.