امامزادگان سید حمزه و سیده خاتون در نوشهر

خبرگزاری شبستان// مازندران

سادات مهاجر به ناحیه چالوس به سه دسته عمده حسنی، حسینی و موسوی تقسیم می شوند:
الف) سادات حسنی که از نوادگان عبدالله بن حسن المثنی و محمد بن عبدالرحمن الشجری هستند؛ (1) مانند امامزاده سید ابراهیم روستای ناجردشت.

ب) سادات حسینی که از نسل عبیدالله الاعرج بن حسین الاصغر و علی بن عمرالاشرف از نوادگان امام زین العابدین علی سجاد (ع) هستند (2) مثل امامزادگان سید هادی روستای حسن کیف و سید محمد روستای گویتر.

ج) سادات موسوی که از نوادگان ابراهیم المرتضی و حمزه از فرزندان امام موسی کاظم (ع) هستند؛ (3) مانند امامزادگان سید عبدالله بن الرضا روستای پردنگون و سید حمزة بن الرضا.

قاسم الاشجّ (الاشجع) بن ابراهیم العسکری از نوادگان ابراهیم الاصغر فرزند گرامی امام موسی کاظم (ع) (128-183 ق) از جمله سادات موسوی بود که در اوایل قرن چهارم قمری، یعنی در دوره آل بویه یا دیلمان (320-454 ق) به مازندران هجرت کرد (4) و فرزندانش در آنجا مقیم شدند.

قاسم الاشجّ نقیب سادات مازندران بود و نوادگان او به بنی الاشجّ معروف هستند که آنان در منطقه شمال ایران دارای املاک فراوان بودند و این املاک به نوادگانش به ارث رسید.

قاسم سه فرزند پسر به نام های ابوجعفر کفاکی (دکاکی)، زین الدین محمد و رضا داشت. رضا دارای پنج فرزند پسر به اسامی احمد، عبدالله، علی، حمزه، یوسف و دو فرزند دختر به نام های زینب و خاتون بود. تمام فرزندان رضا در ناحیه کلاردشت و چالوس و نوشهر فوت و به خاک سپرده شدند.

حمزة بن الرضا و خاتون بنت الرضا در روستای کوشک سرا شهرستان نوشهر، عبدالله بن الرضا در نزدیکی روستای پردنگون بخش کلاردشت، احمد بن الرضا و زینب بنت الرضا در روستای الیت مرزن آباد بخش کلاردشت، علی بن الرضا در دهکه سماء بالای دریاچه ولشت بخش کلاردشت و یوسف بن الرضا در گورستان عمومی چالوس مدفون هستند.

امامزاده سید حمزه در نیمه دوم قرن چهارم می زیست.(6) این دوره مصادف با حکومت حسن بن بویه (335-366 ق) از سلسله آل بویه است.

مزار امامزاده سید حمزه در روستای کوشک سرا موقوفات زیادی دارد. از قدیم نه جریب ( 90000 هزار متر مربع) زمین زراعتی وقف امامزاده بود. در زمان ولی خان سپهسالار امین (حاکم منطقه در دوره ناصر الدین شاه قاجار) نیز این گونه بود و او هر ساله علاوه بر عائدات نه جریب مذکور، مقدار چهار خروار(1200 کیلوگرم) برنج در اختیار متولیان بقعه می گذاشت. این عوائد تا سال (1312 ش) مترتب پرداخت می شد؛ ولی از این تاریخ به بعد به وسیله ایادی رضا خان تصرف و قطع گردید و دیگر چیزی از آن عوائد پرداخت نشد.

بقعه امامزاده سید حمزه بنایی است از سنگ و گچ که به شکل هشت ضلعی ساخته اند و در هریک از اضلاع داخل و خارج طاق نمایی وجود دارد.

برای تبدیل هشت ضلعی به دایره در داخل بنا در زاویه میان هر دو ضلع نیز گوشوار دیگری افزوده اند. سقف بنا از داخل مدور و از خارج کلاه درویشی هشت ترک است.

در وسط بنا صندوق چوبین به دازای 20/2 و پهنای 20/1 و بلندی 35/1 سانتی متر است که مدفن حمزة بن الرضا را پوشانده است. در سمت شرق مزار کفش کنی به ابعاد 5/3 × 3/50 سانتی متر ساخته شده که امروز به دلیل کوچکی فضای داخلی بنا از آن به عنوان نمازخانه استفاده می شود.(7)

در کنار بقعه امامزاده سید حمزه قطعه زمینی وجود داشت که به قتلگاه معروف بود و برطبق گفته اهالی در این زمین چند بار به هنگام شخم زدن خون مشاهده شد، از این رو دیگر در آنجا هیچگونه کشتی صورت نمی گیرد. به اعتقاد اهالی محل، این زمین محل شهادت امامزاده و خواهرش است.(8)

بنای اصلی بقعه امامزاده سید حمزه، همانگونه که در امامزاده های دیگر منطقه از جمله امامزاده هادی کلاردشت دیده می شود،(9) مربوط به دوره تیموری، یعنی در حدود سال (780 ق) می باشد. این منطقه جزو آثار باستانی و به ثبت میراث فرهنگی رسیده و تحت شماره 302513103 ثبت سازمان اوقاف و امور خیریه است.(10)

در شمال بنای امامزاده سید حمزه، بنای دیگری وجود دارد که بنا بر معروف خواهر سید حمزه و به نام سیده خاتون بنت رضا می باشد که این امامزاده در تداول لهجه محلی به اختصار خاتون رضا خوانده می شود.

بنای اصلی بقعه خاتون بنت الرضا از داخل 60/4 × 50/3 سانتی متر است. جلوی در ورودی آن ایوانی به در ازای 60/4 و پهنای 60/1 سانتی متر قرار دارد که دارای پنج ستون چهار سو است. سقف ایوان و بقعه پلور کشی و از رو پل کوبی است و بام بنا را به تازگی حلب کرده اند.(11) این بنا در سال 1385 شمسی بر اثر صاعقه به طور کامل از بین رفته و اداره اوقاف و امور خیریه شهرستان نوشهر و چالوس عملیات احداث بنای جدید را آغاز نموده است.(12)

در جوار مزار سیده خاتون و در سمت شمال شرقی آن، قبور دو تن از سادات به نام های سید قاسم و سیده معصومه قرار دارد که این دو بنا بر اعتقاد مردم محل از فرزندان سیده خاتون بنت الرضا هستند.(13)

منابع:
1. الامام فخر رازی، الشجره المبارکه فی انساب الطیبه
2. المروزی، ابی طالب اسماعیل، الفخری فی انساب الطالبین
3. الامام فخر رازی
4. الاعرجی النجفی، السید جعفر، مناهل الضرب فی العرب
5. المروزی، الامام فخر رازی، الاعرجی النجفی
6. کلیفورد با سورث، ادموند
7. منوچهر ستوده، از آستارا تا استار آباد
8. تحقیق از اهالی محل
9. بنای اصلی امام زاده هادی معروف به حقانی بر طبق کتیبه موجود به سال 782 ق ریال در زمان حکومت جلال الدوله اسکندر
10. سازمان اوقاف و امور خیریه، مشخصات بقاع متبرکه کل کشور 300/3
11. منوچهر ستوده، از آستارا تا استار آباد
12. تحقیق از اهالی محل
13. تحقیق از اهالی محل

پایان پیام/