علی خوش تراش ، پژوهشگر فرهنگ عامه درباره آیین شب یلدا در فرهنگ ایرانی به خبرنگار فرهنگی خبرگزاری شبستان گفت: آن چیزی که درباره شب یلدا می گویند من در برخی کارها متوجه شدم که شب یلدا را نباید بکار ببریم و شب چله باید نام ببریم، وقتی نام شب یلدا می آید وجه آیینی این قضیه پررنگ تر می شود ولی وقتی می گوییم شب چله مسلئه به گاه‌شماری برمی گردد، همانطوری که چله زمستان داریم چله تابستان داریم، در چله زمستان به سمت بهار می رویم، اکثر جشن های ما زمستانی هستند؛ آیین هایی که در برخی شهرهای ایران مثل سنندج، اراک، سقز، خمین مثل «کوسه ناقلی» «میرنوروزی» و «عروس گلی» در شمال ایران داشتیم؛ اینها در مجموع آیین های زمستانی هستند که بعد از چله کم کما در نواحی مختلف ایران برگزار می شود.
وی افزود: وقتی چله تابستان را نگاه می کنیم یک سری آیین های تابستانی داریم که تراژیک هستند، البته این آیین ها کم شدند نمونه اش در شمال ایران به اسم «علم واچینی» داریم که یک سوگواری است، علت اش این است وقتی چله زمستان شروع می شود دیگر کم کم بر میزان روشنایی افزوده می شود و این خود به خود نوید آمدن بهار می دهد اما در چله تابستان روزها کوتاه تر می شوند و به سمت زمستان می روند و میزان تاریکی افزایش پیدا می کند؛ در واقع ریشه های گاه شماری بر زندگی کشاورزی و دامداری اثر گذاشت و تاثیرات چله تابستانی بر زندگی دامداری بیشتر بود ولی چله زمستانی کاملا تاثیرات اش در زندگی کشاورزی مشخص است.
علی خوش تراش درباره واژه«یلدا» توضیح داد: وقتی می گوییم یلدا، یلدا واژه عبری است که یک عده معتقدند سریانی است، که هر دو به لحاظ ریشه ای یکی است، شما یلدا را در عربی به نام «تولد» پیدا می کنید؛ این را تولد خورشید می گویند که تعبیر غلطی است؛ ولی دلیل اینکه تعبیر غلطی است را می گویم، اگر نطفه یک انسان در ابتدای اعتدالین بهاری بسته شود به تعبیر قدما که انسان 9 ماه، 9 روز و 9 ساعت به دنیا می آید اگر این نطفه در ابتدای برج حمل بسته شود این فرزند دقیقا شب تولد عیسی مسیح که 3 روز بعد از چله است به دنیا می آید؛ باید به جای یلدا در مورد شب چله ایرانی صحبت کنیم.
این پژوهشگر درباره شب چله ایرانی اظهار داشت: آنچه در شب چله مورد توجه قرار نگرفته است خوراکی های شب چله است؛ شاید مثلا بگویید بالای 90 درصد شب چله های ایرانی خوراکی های گیاهی می بیند به هیچ وجه خوراکی گوشتی ندارد، علت اش این است که می گوییم این آیین مربوط به کشاورزان است، اینها در تمام سال محصولات خود را برای زمستان نگه می داشتند اغلب غذاها و آجیل ها در تمام ایران گیاهی است؛ اینطوری که می گویند انبار سمبل است تعبیری عوامانه است که متاسفانه یک عده کارشناسان حوزه های اسطوره شناسی به بیراهه رفته اند؛ در این زمینه هیچ آیینی اگر توجیه اقتصادی نداشته باشد رواج پیدا نمی کند.
وی افزود: ببینید یکی دو روز قبل از شب چله چه میزان گردش مالی در کشور وجود دارد؛ این گردش مالی است که این آیین را حفظ می کند؛ در گذشته در اغلب مناطق ایران مردم شب چله را با یک هندوانه سپری می کردند؛ این قدر اجیل و شیرینی نبود هر منطقه ای متناسب با تولیدات کشاورزی که داشته است این شب را با آن تولیدات می گذرانده است، الان که در همه جا همه چیز فراهم است سفره ها همه چیز دارند و این توجیه اقتصادی دارد تمام خوراکی ها ریشه های گیاهی دارند.
علی خوش تراش یادآور شد: در همدان و تویسرکان در شب چله خربزه می خورند من تنها مورد گوشتی که در آیین شب چله دیدم در یکی از شهرهای استان مرکزی اس، در این منطقه چوپانان گوسفند پرواری گله شان را قربانی می کردند و از کله و پاچه آن غذای «اتلیچ» درست می کردند و در شب چله می خوردند.
نظر شما