تأسف بار است که از ترس استهزا، نماز باران نخوانیم

خبرگزاری شبستان – سرویس قرآن و معارف: "در لسان عرف این طور جا افتاده که اگر شخصی نماز باران خواند بلافاصله باران بیاید. در سیره پیامبر (ص)  و امیر المومنین (ع)  و امام رضا (ع) البته این گونه است، منتها این به آن معنا نیست که اگر ما نماز باران را خواندیم و باران نیامد ناامید شویم. نکته ای که وجود دارد برخی برای این که مورد استهزا قرار نگیرند نمی خواهند  مبادرت به این کار کنند در حالی که دلیل نمی شود که شما خودت را با معصوم مقایسه کنید."

آنچه در ادامه می آید بخش دوم  گفتگوی سرویس قرآن و معارف خبرگزاری شبستان با حجت الاسلام و المسلمین جعفری نژاد درباره پیشینه نماز باران از صدر اسلام تا دوره معاصر و آداب این نماز است.

در توصیفاتی که امیرالمومنین (ع)  برای نماز باران در خطبه 105 اشاره می کنند مدام کدها و نشانه هایی برای باران بیان می شود. چرا این گونه است؟

همین طور است. حضرت در همان خطبه 105 می فرماید: "اللَّهُمَّ سُقْیَا مِنْکَ تُعْشِبُ بِهَا نِجَادُنَا، وَتَجْرِی بِهَا وِهَادُنَا، وَیُخْصِبُبِهَا جَنَابُنَا، وَتُقْبِلُ بِهَا ثِمَارُنَا، وَتَعِیشُ بِهَا مَوَاشِینَا، وَتَنْدَىبِهَا أَقَاصِینَا، وَتَسْتَعِینُ بِهَا ضَوَاحِینَا مِنْ بَرَکَاتِکَ الْوَاسِعَةِ، وَعَطَایَاکَ الْجَزِیلَةِ، عَلَى بَریَّتِکَ الْمَرْمِلَةِ، وَوَحْشِکَ الْمُهْمَلَةِ / خداوندا ! بارانى ده ! که تپّه ها و کوههاى بلند ما را پر گیاه سازد و در دامنه ها و دشتها جارى گردد، به تمامى سرزمین ما نعمت فراوان بخشد، میوه ها با آن به ماروى آورند، چهارپایان ما با آن زندگى کنند و سرزمینهاى دورتر از ما نیز از آن بهره مند شوند، و روستاهاى ما از آن مدد گیرند (همه اینها را) از برکات واسع و عطایاى فراوان خویش بر بندگان فقیر و حیوانات وحش بیابان عنایت فرما."

توجه کنیم که امام (ع) در آن زمان با علم و توجهی که داشتند می دانستند که همه باران ها نافع نیست. برخی باران ها هستند که ثمری نمی رویانند، برخی با بادهای سرد هستند و نافع نیستند، برخی مسموم اند اما امام با توجه به جمیع این جهات می فرمایند خدایا ما از تو بارانی طیب و زکی و رشددنده می خواهیم که به واسطه آن کشت و زرع ها آباد شود و برگ ها درختان لطیف گرد.

به جز امام علی علیه السلام کدام معصوم دیگر نماز باران خوانده اند؟

بعد از امام علی(ع)، نماز باران امام سجاد (ع) را هم داریم. دعایی که امام در این نماز می خواند همان دعای 19 صحیفه سجادیه است:  "اللَّهُمَّ اسْقِنَا الْغَيْثَ، وَ انْشُرْ عَلَيْنَا رَحْمَتَكَ بِغَيْثِكَ الْمُغْدِقِ مِنَ السَّحَابِ الْمُنْسَاقِ لِنَبَاتِ أَرْضِكَ الْمُونِقِ فِى جَمِيعِ الاْفَاقِ  وَ امْنُنْ عَلَى عِبَادِكَ بِإِينَاعِ الثَّمَرَةِ، وَ أَحْيِ بِلادَكَ بِبُلُوغِ الزَّهْرَةِ، وَ أَشْهِدْ مَلائِكَتَكَ الْكِرَامَ السَّفَرَةَ بِسَقْيٍ مِنْكَ نَافِعٍ، دَائِمٍ غُزْرُهُ، وَاسِعٍ دِرَرُهُ، وَابِلٍ سَرِيعٍ عَاجِلٍ / خداوندا، ما را به باران سيراب كن، و رحمت خويش را بر ما بگستر. در همه جاى زمين براى گياهان زيبا و خوش منظر ابرى بارنده روانه كن و به رسيدن ميوه ها بر بندگان خود منّت گذار، و زمينهاى مرده را به شكفتن شكوفه ها زنده گردان، و فرشتگان گرامى و نويسندگان را حاضر آور. بارانى سودمند، پياپى در همه جاى، درشت، شتابان و زود."

باز در همین دعای حضرت آن شرایطی که امام علی (ع) در خطبه خود می خواند در دعای حضرت هم به نوعی مطرح می شود یعنی آن باران نافع طلب می شود که : "اللَّهُمَّ اسْقِنَا غَيْثا مُغِيثا مَرِيعا مُمْرِعا عَرِيضا وَاسِعا غَزِيرا، تَرُدُّ بِهِ النَّهِيضَ، وَ تَجْبُرُ بِهِ الْمَهِيضَاللَّهُمَّ اسْقِنَا سَقْيا تُسِيلُ مِنْهُ الظِّرَابَ، وَ تَمْلَأُ مِنْهُ الْجِبَابَ، وَ تُفَجِّرُ بِهِ الْأَنْهَارَ، وَ تُنْبِتُ بِهِ الْأَشْجَارَ، وَ تُرْخِصُ بِهِ الْأَسْعَارَ فِى جَمِيعِ الْأَمْصَارِ، وَ تَنْعَشُ بِهِ الْبَهَائِمَ وَ الْخَلْقَ، وَ تُكْمِلُ لَنَا بِهِ طَيِّبَاتِ
الرِّزْقِ، و تُنْبِتُ لَنَا بِهِ الزَّرْعَ وَ تُدِرُّ بِهِ الضَّرْعَ وَ تَزِيدُنَا بِهِ قُوَّةً إِلَى قُوَّتِنَا / خدا ندا! ما را سيراب كن به بارانى كه به فرياد ما برسد، گياهان را بروياند، پهن و فراخ و بسيار كه گياه نورسته را بالان و خرم و نهال پژمرده و شكسته
را بدان برومند سازد. خداوندا! ما را سيراب گردان بارانى فرست كه آب از تپه ها سرازير شود، و چاهها را بدان پرآب كنى، و جويها را بشكافى، و درختان را برويانى، و نرخها را در همه شهرها ارزان كنى، و چهارپايان و ديگر خلق را نيكو حال گردانى، و روزى هاى دپاكيزه را بر ما فراخ سازى، و كشت ما را برويانى، و پستانها را پر شير كنى، و بر نيروى ما بيفزايى."

در زمان پیامبر (ص) این نماز چه آدابی داشته است؟

آنچه ما می دانیم این است که پیامبر اکرم (ص) خود به همراه مردم به بیابان می رفتند و حتی زنان با فرزندان خود در این نماز حاضر بودند. در روایات ما آمده که نماز با حالت تضرع و گریه و انابه باشد که خداوند به سبب آن گریه ها و تضرع ها رحمت خود را نازل کند. حتی داریم که کودکان را از مادرها جدا کنید که گریه کنند تا قلب افراد نرم و آن حالت خشیت در آن ها پدیدار شود  و این که حتی احشام و انعام را هم با خود به صحرا می بردند.

آیا این طور است که وقتی ما نماز باران خواندیم انتظار داشته باشیم سریع باران بیاید؟

در لسان عرف این طور جا افتاده که اگر شخصی نماز باران خواند بلافاصله باران بیاید. در سیره پیامبر (ص)  و امیر المومنین (ع)  و امام رضا (ع) البته این گونه است، منتها این به آن معنا نیست که اگر ما نماز باران را خواندیم و باران نیامد ناامید شویم. نکته ای که وجود دارد برخی برای این که مورد استهزا قرار نگیرند نمی خواهند  مبادرت به این کار کنند در حالی که دلیل نمی شود که شما خودت را با معصوم مقایسه کنید.

گویا امام رضا علیه السلام هم نماز باران خوانده اند. در این باره چه می دانیم؟

امام رضا (ع) در مرو بودند و خشکسالی بوده و شایع شده بود که چون علی ابن موسی الرضا (ع) ولیعهدی مأمون را پذیرفته و این ولیعهدی بر امام تحمیل شده است لذا باران نمی بارد. عده ای از حضرت خواستند که روز جمعه نماز باران بخواند اما حضرت  نپذیرفتند  و فرمودند من جدم رسول الله (ص) را در خواب دیدم که فرمودند دوشنبه برای باران به صحرا بروید. امام رضا (ع) روز دوشنبه به همراه مردم وارد صحرا شدند و نماز باران را خواندند و خطبه ای را هم قرائت فرمودند که شیخ صدوق در کتاب "عیون اخبار الرضا"  آورده است. در آن خطبه حضرت می فرماید که تا شما وارد خانه هایتان نشوید باران نخواهد بارید. ابر اولی می آید و مردم تصور می کنند که باران در راه است. همین طور ابرهای دیگر تا این که ابر یازدهم از راه می رسد و حضرت می فرماید این همان ابری است که برای شما آمده و سرشار از منافع است.

نکته دیگر این که از قول  پیامبر (ع)  و امیرالمومنین (ع)  و  امام صادق (ع) و امام رضا (ع) داریم که در نماز باران امام جماعت و نمازگزاران در نماز باران، صرفا برای دریافت باران برای دیار و شهر خود دعا نکنند بلکه همه روستاها و شهرها و حتی نه کشور خود که همه نقاط زمین را مد نظر داشته باشند. یعنی آن ها که نماز باران را می خوانند با یک سعه صدر و وسعت نظری دعا کنند که رحمت علم خداوند شامل حال همه شود حتی چهارپایان و حیوانات وحشی هم مشمول این دعا قرار بگیرند و از فیض خدا محروم نمانند.