چرایی و چگونگی تکریم و الگوسازی از نخبگان دین/ از لباس تا منش

به گزارش سرویس دیگر رسانه های خبرگزاری شبستان به نقل از ایکنا؛الگوگیری در ذات بشر وجود دارد که با تمسک به انسان‌ شایسته و اصیل راه را برای رسیدن به سعادت هموار می‌کند؛ خداوند نیز پیامبران و ائمه معصومین(ع) را به جهت الگودهی صحیح به بشر فرستاد، تا بتوانند بهترین مسیرها و روش‌ها را با توجه به سیره و منش ایشان انتخاب کنند. و در روزگار کنونی بزرگترین سرمایۀ یک ملت نخبگان، دانشمندان و فرهیختگان آن سرزمین هستند و بهره‌مندی از آنان نیاز به تکریم و الگوسازی دارد.

نخبگان یک جامعه باید احساس ارزشمند بودن را از سوی مردم و مسئولان درک کنند. در این میان نخبگان دینی از اهمیت بسزایی برخوردار هستند چرا که متربی ساحت‌های وجودی متعددی دارد و در فرايند تربيت، همگی يا برخی از آنها در معرض ايجاد تغيير مطلوب قرار مي گيرد. نقش نخبگان دينی در تربيت دينی، گرچه در تصور اوليه، بيشتر در حيطه شناختی نمود دارد، اما اعم از هر سه حيطه شناختی، گرايشی و رفتاری بوده است. ايشان در تمامی مراحل فرايند عملی تربيت دينی، به دليل كاركرد اجتماعي الگو بودن، نقش‌آفرين بوده و با داشتن جايگاهي ممتاز در ميان عوامل تربيت دينی، حتي نسبت به ايشان نيز دارای وظيفه هستند و نقش رهبری جريان تربيت دينی را ايفا می‌كنند. در این راستا به سراغ کارشناسان مربوطه رفتیم تا تعریفی از نخبگان دین و همچنین بهترین روش‌ها برای الگوسازی داشته باشیم.

حامد پوررستمی، عضو هیئت علمی دانشگاه تهران گروه شیعه شناسی و معارف اسلامی داشتن الگو را از اهمیت به‌سزایی برشمرد و عنوان کرد: جامعه هدف تا زمانی که به عطش نرسند به سراغ الگو نمی‌روند. اگر بخواهیم الگوها را با روش‌های خوب به جامعه معرفی کنیم ابتدا باید الگوهایی که موجب خسران بشر می‌شود را به خوبی به مردم بنمایانیم.

وی شایع شدن و مطرح کردن نخبگان دین را در الگوگیری سایرین از آنان مؤثر خواند و عنوان کرد: هم فقدان الگو و ضرری که به همراه دارد باید در جامعه مطرح شود و هم الگوهای مطلوب باید به درستی معرفی شوند.

وی گام بعدی را طرح نخبگان دانست و گفت: گاهی ما الگوهای خوبی داریم اما در معرفی آنان خوش سلیقگی نمی‌کنیم. غربی‌ها الگوهای مطلوبی ندارند اما از ظاهر جذاب و قالب‌های رنگارنگ برای خوب جلوه دادن آن استفاده می‌کنند. بنابراین هم باید نخبگان را به خوبی انتخاب کنیم وهم به خوبی بنمایانیم.

در نقل القاب نخبگان دین نباید اغراق کرد

پوررستمی نقل وصف‌ها و القاب، سخنان و عملکرد نخبگان را در تأثیرپذیری سایرین از آنان موثر خواند و بیان کرد: در نقل القاب نخبگان دین نباید اغراق کرد چرا که نتیجه عکس دارد. در حوزه معرفی نخبگان دین باید کمتر به القاب و سخنان پرداخته و بیشتر به بیان عملکرد آنان معطوف شد.  

وی صداقت، دقت و مخاطب شناسی را از دیگر مؤلفه‌هایی دانست که سبب الگوپذیری افراد از نخبگان دینی می‌شود و اظهار کرد: امروز برخی از مراجع معتقد هستند که مطرح کردن بعضی از سخنان و روایات نخبگان و حتی معصومین(ع) در شرایط و اماکن خاص حرام شرعی است، چرا که مخاطب شناسی از اهمیت به سزایی در جذب مخاطب برخوردار است.

حجت‌الاسلام والمسلمین صادق گلزاده معاون فرهنگی مجمع جهانی تقریب مذاهب اسلامی به بیان چگونگی تکریم و الگوسازی از نخبگان دین و ساز و کارهای مورد نیاز اشاره و با بیان اینکه در سالیان اخیر ظرفیت‌های گوناگونی در حوزه‌های دین طراحی شده است، تصریح کرد: اگر رسانه‌ها به معرفی نخبگان و توانمندان دینی بپردازند و در قالب برنامه‌هایی همچون همایش، گفت‌و‌گو و گزارش به معرفی این ظرفیت‌ها بپردازند، دانش، سیره و سبک زندگی دینی را به جامعه منتقل می‌کنند.

معرفی نامتوازن نخبگان

معاون فرهنگی مجمع جهانی تقریب مذاهب اسلامی با انتقاد از اینکه معرفی نخبگان به صورت متوازن صورت نگرفته است، ادامه داد: عناصر کلیدی دین پیامبر(ص) را نشناخته‌ایم تا بتوانیم از آنان تبعیت کنیم، اما در حوزه ورزشی و هنری شاید یک کودک نیز بتواند الگوهای خود را معرفی کند چرا که در این زمینه فعالیت رسانه‌ای متوازن صورت نگرفته است و به اقتضائات نپرداخته‌ایم.

حجت‌الاسلام گلزاده با بیان اینکه ظرفیت‌های نخبگانی متعددی در حوزه دین وجود دارد، اظهار کرد: ظرفیت نخبگان تبلیغی در مدیریت حوزه‌های علمیه، دفتر تبلیغات اسلامی حوزه علمیه قم و در ظرفیت‌های گوناگونی شناسایی و معین شده‌اند؛ پس جامعه دینی متقاضی محتوای دینی در خور، باید از این مسیر بتواند آخرین ظرفیت و توانایی تبلیغ را به جامعه دینی منتقل کند. رسانه‌های جمعی نباید به اقتضای مخاطب زدگی به دنبال ساحت‌های خاصی بروند بلکه باید نیاز محور و مخاطب محور باشند. ترکیب نخبگی و مخاطب محوری سبب می‌شود آنکه جوان‌پسندتر و جامعه محورتر است جایگاه خود را می‌یابد.

رسانه‌ها برای انتخاب الگوها مطالعه داشته باشند

این جامعه شناس رسانه‌ها را به مطالعه بیشتر برای معرفی الگوها فراخواند و گفت: عناصر تأثیرگذار و فرهنگ‌ساز باید توسط رسانه‌ها به جامعه معرفی شوند و در همراهی با نخبگان دینی در جامعه مخاطب فرهنگ سازی کنند، در چنین شرایطی مردم به طور حتم همراه خواهند بود.

حجت الاسلام والمسلمین محمدتقی مبشری، عضو هیئت علمی دانشگاه فرهنگیان نیز به الگوسازی قرآن کریم با معرفی پیامبران اشاره و عنوان کرد: روش تربیتی قرآن کریم در الگوسازی بسیار مؤثر است و به عنوان یک معروف شناخته می شود چرا که معرفی افراد به عنوان اسوه سبب می‌شود انسان در صدد تقلید از منش آنان برآید. جامعه باید از طریق این عالمان اسوه سازی کرده و به سوی آرمان ها حرکت کند.

حجت‌الاسلام مبشری در راه و روش های چگونگی تکریم نخبگان دینی به منظور دارا بودن بیشترین اثرگذاری به ویژه بر قشر جوان، تصریح کرد: بیان نصایح و کلمات قصار نخبگان دینی در میان برنامه های رادیویی و تلویزیونی که دایره مخاطبین گسترده ای دارد، می تواند تأثیرگذاری زیادی داشته باشد.

این عضو هیئت علمی دانشگاه فرهنگیان ساخت مستندهایی از سرگذشت زندگی نخبگان دینی و بیان خاطرات به صورت صمیمی را نیز حائز اهمیت خواند: جوانان باید با مشقت‌هایی که عالمان، فضلا و اندیشمندان برای رسیدن به مراحل بالایی از موفقیت طی کرده اند آشنا شوند تا بدانند راه رسیدن به قله مسیری سخت و دشوار است و تحمل و توان بالایی را می طلبد.

وی در بخش دیگری از سخنان خود با تأکید بر اینکه نخبگان دینی صرفا عالمانی نیستند که در حوزه های علمیه تحصیل کرده باشند، عنوان کرد: برخی از دانشمندان ما در علوم تجربی و پایه تحصیلات عالیه داشتند اما از آن جهت که تعبد و تقید شرعی داشتند نیز به عنوان نخبه دینی محسوب می شوند. دانشمندانی که پایگاه های دینی دارند نباید از یاد بروند.

حجت الاسلام مبشری با بیان اینکه دانش اندوزی و گام نهادن در مسیر درنوردیدن علوم از تأکیدات دین مبین اسلام است، عنوان کرد: دانشمندان علمی از ارزش  و جایگاه والایی در شریعت اسلام برخوردار هستند و تقید دینی آنان از این افراد نخبگانی دینی می سازد که همچون عالمان دینی ارزشمند هستند و باید به عموم مردم نیز معرفی شوند.

محسن شاهرضایی، مدیرکل تکریم و الگوسازی بنیاد ملی نخبگان یکی از ملزومات رشد و توسعه کشور را تکریم بزرگان دانست که یکی از ابعاد آن قدرشناسی محسوب می‌شود و گفت: بعد دیگر تکریم، تلاش برای الگوسازی به منظور جلوگیری از گسست فرهنگی است. اگر این الگوسازی صورت گیرد، فاصله بین نسل جدید با نسل‌های قبلی کمتر می‌شود و بین آنان تعامل فرهنگی به وجود می‌آید.

شاهرضایی تبیین فعالیت‌های نخبگان دینی را یکی از راه‌های تکریم این بزرگان دانست و گفت: تکریم صرفا به برگزاری چند مراسم و ذکر نام و بزرگداشت نیست، بلکه باید به نحوی رفتار کرد تا عملکرد این افراد معرفی و در واقع مراسم‌های تکریم به تبیین تبدیل شود چرا که تنها در این صورت است که جوانان به شناختی عمیق از یک نخبه دینی می‌رسند، در غیر این صورت تکرار اینکه فلان انسان از مقام شامخی برخوردار بوده است نمی‌تواند تأثیر چندانی در جوانان ایجاد کند؛ جوان نیاز به تبیین و دلیل دارد.

 وی مخاطب شناسی را از ضروریات امر تبلیغ به منظور معرفی نخبگان دینی برشمرد و گفت: باید رده سنی افرادی که مخاطب این آشنایی هستند را در نظر بگیریم و بنا به سلایق و مقتضیات سنی آنان به معرفی نخبه دینی بپردازیم تا ارتباط بهتری به لحاظ روانی بین مخاطب و الگو ایجاد شود.

از مجموع سخنان کارشناسان می‌توان نتیجه گرفت که اگرچه الگوگیری امری بسیار مهم و مطلوب در تربیت محسوب می‌شود اما اگر روند انتخاب الگو به درستی طی نشود، می‌تواند به مراتب تأثیرات بدتری در زمینه تربیت انسان‌ها داشته باشد؛ لذا نه تنها در زمینه انتخاب و مطرح کردن الگوها باید دقت عمل بیشتری صورت گیرد، بلکه در این زمینه دچار تکرار و محدود شدن به برخی لباس‌ها نشد که چه بسا بسیاری افراد در نقش دکتر، مهندس، حقوقدان، شاعر، معلم، کسبه و....از بهترین نخبگان دینی هستند.