خبرگزاری شبستان/یاسوج:
رمضان از سال های دور تاكنون، در فرهنگ مردم از جایگاهی ممتاز برخوردار بوده و همواره آئین های ویژه ای در ارتباط با این ماه، در میان مردم كشورهای اسلامی به اجرا درآمده است.
آداب و رسوم ماه مبارك رمضان یكی از مباحث مهم فرهنگ مردم است كه به واسطه قدمت خود، از قداست ویژه ای برخوردار است. متأسفانه در زندگی شهری و ماشینی، بسیاری از این سنت های زیبا به بوته فراموشی سپرده شده اند و بسیاری دیگر نیز كم رنگ تر شده اند و از آنجا كه این رسوم زمینه ساز همبستگی در جامعه به ویژه در میان آحاد ملل مسلمان است، اهمیت فراوانی نیز دارد.
به انگیزه حلول ماه مبارك رمضان و آغاز ماه تزكیه روح و جان، مطلبی آماده شده كه به مناسبت ها و آداب و رسوم رمضان در فرهنگ مردم می پردازد.
از نیمه شعبان جنب و جوش خاصی برای به پیشواز رفتن ماه رمضان در میان مردم نواحی مختلف كشور مشاهده می شود و مسلمانان برای انجام فرایض دینی این ماه آماده می شوند.
ماه رمضان در باور و فرهنگ مردم کهگیلویه وبویراحمد همواره با برخی از سنت ها و آداب و رسوم کهن همراه بوده است که نشان از اهمیت این ماه در نزد مردم این خطه دارد. مردم استان بنا بر سنتی دیرینه چند روز مانده به آغاز رمضان با روزه داری به پیشواز ماه میهمانی خدا می روند زیرا معتقدند با این کار، باب مهیا شدن برای ماه خودسازی باز می شود.
استان کهگیلویه و بویراحمد متشکل از 8 شهرستان 13 شهر و 1700 روستا با جمعیت 700 هزار نفر در جنوب غربی کشور واقع شده است شش شهرستان گچساران، کهگیلویه، بهمئی، چرام، لنده، باشت در بخش گرمسیری استان و 2 شهرستان بویراحمد و دنا در بخش سرسیری در دامنه دنا واقع شده اند. همچنین این استان دارای 12 هزار خانوار عشایری با جمعیتی حدود 80 هزار نفر است.
مردم استان در حالی در خرداد ماه امسال به ضیافت رمضان می روند که دمای هوا در برخی شهرستان های گرمسیری استان برخی روزها از مرز 46 درجه عبور می کند با این وجود شوق و ذوق در چهره آنها نمایان است.
در سال های نه چندان دور کشاورزان با زبان روزه در اوج گرما در زمین های خود مشغول کار بودند و برای این که شدت تشنگی آنها را از کار باز ندارد مشک کوچکی از آب به شکم خود می بستند تا کمی خنک شوند و کمتر احساس عطش کنند.
گرمای هوا، قرار گرفتن عشایر در ییلاق ها، رمضان در کوره دهات و آبادیها، روزه گرفتن در سیاه چادرهای عشایر و این که گاهی رمضان با زمان کوچ یا فصل درو در روستاها همراه است که این خود به حلاوت روزه نزد روزه داران می افزاید.
خانه تکانی یکی از آداب و رسومی است که مردم این استان پیش از ماه مبارک رمضان انجام می دهند.
پیش از فرارسیدن این ماه، کهگیلویه و بویراحمدی ها به زدودن آلودگی از چهره خانه و محله خویش می‌پردازند، در واقع با نظافت و خانه تکانی به پیشواز بهار قرآن می روند تا بتوانند با فراغت و آسودگی خیال به انجام تکالیف دینی خویش بپردازند.
پاکیزگی تنها به محیط خانه محدود نیست و پیر و جوان با طیب خاطر در نظافت اماکن عمومی محله خود مشارکت می کنند و مساجد و تکایا را جهت برگزاری مراسم گوناگون ماه رمضان آماده می کنند، خادمین مساجد، مسجد را آب و جارو کرده و زیلوها، فرشها و گستردنی های داخل شبستان را می تکانند و ظروف و وسایل آبدارخانه را شستشو می دهند.
در امر نظافت شخصی نیز، همگان اهتمام می کنند که شب قبل غسل ورود به رمضان را انجام دهند.
فریدون داوری، کارشناس فرهنگی استان می گوید: در کهگیلویه و بویراحمد زنان روستایی در ماه رمضان مانند عید نوروز که منازل خود را غبارگیری می کنند اقدام به غباروبی مساجد می کنند، زنان مومنه بر این اعتقادند خانه ای که برای شروع ماه رمضان پاک و تمیز نباشد، خیر و برکت ماه مهمانی خدا از آن گریزان می شود.
نگریستن به ایینه و نذر صلوات و دیگر ذکرها پس از رویت هلال ماه در بین مردم استان مرسوم است. زیرا آنها معتقدند که باید در ماه رمضان دل مومن همچون آیینه صاف و روشن باشد و از ناپاکی ها صیقل یابد.
اگرچه امروز استفاده از رسانه، ساعت های زنگدار و گوشی های همراه برای زمان دقیق افطار و سحر استفاده می شود اما در قدیم این رسم به شکل دیگری انجام می گرفت.
صادق پارسه، کارشناس فرهنگی می گوید: از قدیم الایام، برای بیدار شدن در سحرهای ماه مبارک رمضان و تشخیص وقت دقیق سحر و انجام اعمال مخصوص از وسایل و روش های گوناگونی استفاده می کردند.
بعضی از این روش ها امروزه نیز متداول و برخی منسوخ شده اند از جمله نگاه کردن به ستارگان و محل آنها در آسمان، بانگ خروس، روشن کردن چراغ هایی در نقاط مرتفع شهر و گلدسته مساجد، صدای نقاره و طبل و شیپور، صدای مناجات از گلدسته های مساجد، جار کشیدن در کوچه ها، صدای بوق حمام ها، کوبیدن دیوار همسایه از شیوه های پیشینیان برای اعلام وقت شرعی بوده است.
اسکندر درفش، یکی از عشایر استان کهگیلویه و بویراحمد می گوید: در قدیم در این ماه با بانگ خروس و دیدن هشت ستاره متوجه سحر می شدیم و در ساعات ظهر با فرو کردن چوبی در خاک زمانی که سایه نداشت ظهر بود و زمانی سایه داشت بعد از ظهر بود و برای افطار هم به زبان محلی (مرغان جا گرفته اند ) و یا با دیدن سه ستاره متوجه زمان افطار می شدیم.
به گفته پارسه، کارشناس فرهنگی استان هنگام افطار یک نفر از اهالی که عمدتا از نوجوان روزه اولی بود در محله های مختلف روستا یا رفتن به پشت بام بانگ افطار فرارسید (بخرید هووی بخرید یعنی آهای بخورید افطار شده)، سرمی داد و هنگام سحر هم با ضربه زدن به دیوار همسایه، و به صدا در آوردن کوبه درب خانه و نیز صدای طبل یا نقاره همدگیر را برای سحری بیدار می کردند گاهی هم موذنین در روستاهای استان با صدای نافذ و گیرایی، وقت سحر را بر پشت بام های منازل یا مساجد اعلام می کردند.
این کارشناس فرهنگی سازمان میراث فرهنگی و گردشگری استان کهگیلویه و بویراحمد می گوید: اگر نور یا صدایی از خانه ای نمی آمد، همسایه ها فکر می کردند که افراد آن خانه روزه نمی گیرند و گاه آنها را با اصطلاح ((روزه خوار) خطاب می کردند.
زن ها پیش از افطار، مشغول آماده کردن افطاری می شوند و وسایل آب گرم و چای را هم آماده می کنند.
بر سر سفره افطار دعاهای مخصوص افطار خوانده می شود و با نوشیدن مقداری آب داغ و یا خرما و نان جو روزه خود را می گشایند بعضی ها هم با قند یا نبات با آب داغ افطار می کنند.
افطاری معمولاً خوراکی های حاضری مثل نان، پنیر، سبزی، آش، هندوانه، خربزه و ماست محلی است و سحرها بیشتر پختنی و غذای گرم مثل چلو و خورش یا پلو و خورش است.
محمد عارفی، کارشناس جامعه شناسی می گوید: ماه رمضان در کهگیلویه و بویراحمد ماه احسان، اطعام و تجدید دوستی هاست و اکثر خانواده ها، سعی می کنند حداقل برای یک بار در طول این ماه به افراد فامیل و نزدیکان، افطاری بدهند.
وی می گوید: افطار دادن به اندازه ای در بین مردم استان جایگاه دارد که هر یک سعی می کنند در این امر بر دیگری پیشی گیرند و دادن افطاری های جمعی، برای مستمندان در بیشتر مساجد شهری و روستایی استان در شب های ماه رمضان مرسوم است.
افطاردادن ها از هفته دوم ماه رمضان آغاز می شود که معمولا فقرا را به مراسم افطاری دعوت می کنند همچنین عشایر سعی می کنند به کسانی که از بضاعت مالی کمتری برخوردارند در این ماه کمک کنند و به صورت نوبتی خانواده ها هنگام افطار یا سحر سفره خود را با آنها تقسیم می کنند.
در این ماه به حرمت حضرت علی ابن ابی طالب(علیه السلام) معمولا مراسم عقد و عروسی در بین مردم معمول نیست اما معتقدند فراهم کردن مقدمات یک زندگی مشترک و مراسم بله برون در این ماه پربرکت و میمون است.
از دیگر سنت های مرسوم در استان برگزاری آیین های حسنه ختم قرآن است.
این سنت حسنه در جمع خانواده های یک روستا، محله و جمع دوستان مرسوم است و به صورت دوره ای مراسم افطاری و ختم قرآن در منزل شخصی یکی از افراد جمع برگزار می شود.
نجوای «سُبْحانَكَ يا لا اِلهَ اِلاَّ اَنْتَ، الْغَوْثَ الْغَوْثَ، خَلِّصْنا مِنَ النَّارِ يا رَبِّ » که به گوش می رسد نشان از شب های احیا در استان است که این نوا به ویژه در سیاه چادرهای عشایر و در دل صحرا جذاب تر هم می شود.
در این شب ها مساجد، حسینه ها و مصلی ها و سیاه چادرهای عشایر همه از خیل مشتاقان وصال دوست و خریداران معرفت و تشنگان محبت و رحمت دوست آکنده و لبریز است در این روزها و شب ها احسان و نیکوکاری مردم و خانواده های آنان به اوج خود می رسد.
کودکان و نوجوانان نیز از این آداب و رسوم سنتی و معنوی سهمی برای خود دارند . آنها پا به پای بزرگان و والدین خود سحری می خورند و چون ظهر شرعی فرا می رسد افطار زود هنگام می کنند که این نوع روزه نزد مردم استان به ( کله بنگشتی یا کله گنجشکی ) معروف است.
در عصر روز آخر رمضان بسیاری از خانواده ها در بسیاری از شهرها و روستاها به زیارت اهل قبور رفته و نذر و احسان می کنند.
در آخرین شب ماه مبارک رمضان همه سعی می‌کنند در هنگام اعلام عید در خانه های خود باشند تا فطریه شان به گردن کسی نیفتد . سرپرست خانواده با محاسبه میزان فطریه افراد آن را از قوت سالانه یا از پول توی جیب جدا کرده و در محل خاصی قرار می دهند، فطریه در روستاها و بین عشایر شامل آرد، گندم است که سرپرست خانواده آن را در پشت درب منزل قرار می دهد که در اولین فرصت به افراد فقیر و مستمند تحویل دهد.
در برخی از مناطق روستایی و شهری در روز پایانی ماه رمضان، بعد از ادای فریضه مغرب و عشا، آیین وداع با ماه رمضان برگزار می شود که این آیین شامل نمازهای مستحبی و دعاهاست.
تاج زر رنگیان، از عشایر استان کهگیلویه و بویراحمد در این زمینه، می گوید: عید سعید فطر جایی که عشایر نزدیک مسجد باشد نماز عید فطر را برگزار می کنند و در زمان کوچ بزرگترها محلی را برای نماز در نظر می گیرند و به یکدیگر تبریک می گویند و در آخر جشن با شکوهی هم برگزار می شود.
اما هلال ماه شوال که به بام آسمان نقش می بندد حلول شوال و پایان رمضان حتمی است و فردایش عید فطر است و شادی و نشاطی دیگر، به شکرانه توفیق یک ماه روزه داری و منزلت در جوار محبت پروردگار خانواده ها را در بر می گیرد.
رفع کدورت در میان افراد یا قبایل با برگزاری مراسم آشتی کنان که ریش سفیدان انجام می دهند از دیگر رسومی است که در این ماه در استان انجام می شود.
نظر شما