حجت الاسلام احمد مبلغی، عضو مجلس خبرگان رهبری و رئیس مرکز تحقیقات اسلامی مجلس شورای اسلامی در گفتگو با خبرنگار گروه قرآن و معارف خبرگزاری شبستان در تشریح نسخه بی بدیل امام صادق علیه السلام برای نوع تعامل در جامعه گفت: در بخش اول به دو مولفه مهم درسیره و شیوه امام نسبت به نوع برخورد با گروه های مختلف در جامعه اشاره شد. مولفه سومی که در نسخه و روش عملی امام برای حل مشکل اختلاف نظرها در جامعه، وجود دارد توجه به مشترکات مذاهب مختلف است.
رئیس مرکز تحقیقات اسلامی مجلس شورای اسلامی افزود: درست است که اختلاف و مرزبندی علمی وجود دارد اما این به بدان معنا نیست که هر مذهب فقهی با مذهب فقهی دیگر یک اختلاف تباینی فاحش و کامل به تمام معنای کلمه داشته باشد. مشترکاتی که میان مذاهب فقهی وجود دارد بسیار و انبوه است و برخی از این مشترکات، مبنایی و زیرساختی هستند. این چیزی است که در جامعه اسلامی آن روز وجود داشته و مشیء، رفتار، گفتار، سیره و تعامل امام صادق علیه السلام مملو از این «نگاه به مشترکات اسلامی» است که اگر این مشترکات وجود نداشت اصولا نباید درآن زمان شیعه و سنی در کنار هم قرار می گرفتند به هر حال یک مشترکاتی وجود داشته که آنها را کنار هم قرار داده و نسبت به هم الفت می داده است.
وی افزود: مولفه مهم دیگر توافق تمام و تام برآن بخش از «احکام فقهی مربوط به امت» است. این در رفتار و روش فقهی امام صادق علیه السلام درون جامعه آن روز به تمام معنا مشهود است که مشترکاتی که گفته شد حول انسجام امت و عدم اختلاف بین اتباع مذاهب می گردیده است. سیره آن حضرت بیانگر حضور تمام قد امام همراه با اصحاب خود در جامعه آن روز است که به عنوان بخشی از امت، کاملا ملتزم به احترام به سایر بخش های جامعه بوده است.
این محقق و پژوهشگر دینی تفاوت قایل شدن میان «مرزبندی علمی» با «مرزبندی اجتماعی» را از دیگرمولفه های مطرح در سیره صادق آل محمد صل الله علیه وآله برشمرد و گفت: امام بین دو چیز تفکیک قایل می شد که متاسفانه ما امروز آن را رعایت نکرده و بدان توجه نمی کنیم. باید بین مرزبندی علمی و مرزبندی اجتماعی تفاوت قایل شویم. امام صادق علیه السلام در «جامعه ی مبتنی بر امت» مرزبندی اجتماعی نمی کردند به بهانه این که ما مرزهای علمی جداگانه داریم. یعنی شیعه را از اهل سنت جدا نمی کردند، این که مسجد خاص، محله خاص، یا حتی نوعی حب خاص برای شیعه وجود داشته باشد. مرزبندی اجتماعی این چنینی در مشییء امام وجود نداشته است. این یک نکته اساسی است. برخی تصور می کنند اختلاف فکری باید در جامعه نیز بازتاب داشته باشد در حالی که این گونه نیست و امام در جامعه اسلامی، مرزبندی بین شیعه و سنی را نمی پذیرفت و آنها را اجزای یک جامعه می شمرد تنها مرزبندی علمی به رسمیت شناخته می شد.
حجت الاسلام مبلغی خاطرنشان کرد: مرزبندی اجتماعی آن وضعیتی است که در صحنه «معاشرت»، «هم زیستی»، «کنارهم بودن یا کنار هم نبودن» ، مطرح می شود که امام در این زمینه نه تنها مرزبندی را نمی پذیرفت بلکه به اصحاب خود می فرمود: در میان اهل سنت رفت و آمد داشته و با آنها معاشرت کنند؛ حتی در فضاهای احساسی و عاطفی جامعه مانند عیادت از مریضان و یا شرکت در تشییع جنازه و یا حتی فراتر از آن در عبادت های آنها حضور داشته باشند. از آنجا که مذاهب مختلف دیدگاه های متفاوتی نسبت به عبادت دارند ممکن است در جامعه یک نوع دوگانگی در عبادات دسته جمعی ایجاد شود اما حضرت اجازه چنین رویدادی را نمی داد و می فرمود: حتی در نمازهای جماعت و حتی در صف اول جماعت آنها شرکت کنید تا بگویند جعفری ها اینگونه هستند.
وی افزود: در عرصه و ساحت های عاطفی و احساسی و در تعامل با جامعه نیز این را می بینیم و در عمل نیز در جامعه آن روز تعامل در زندگی مردم برقرار بود یعنی یک بازار و یک داد و ستد برای همه مردم - از هر مذهبی- وجود داشت. این در جای خود قابل تامل است و افزون بر آن امام می فرمود در بخش های عاطفی نیز با آنها معاشرت داشته باشید. از آیه کریمه قرآن نیز می توان این اتقان در سیره حضرت را مشاهده کرد آنجا که خداوند تعالی می فرماید: «إِنَّ هٰذِهِ أُمَّتُكُم أُمَّةً واحِدَةً وَأَنا رَبُّكُم فَاعبُدونِ » من پروردگار شما هستم پس مرا عبادت کنید... و حضرت صادق این را به شکل کامل مجسم می کرد. حتی می فرمود: در عبادت های ایشان شرکت کردن مانند نماز خواندن پشت پیامبرصل الله علیه وآله است. این نشان می دهد که «در میان امت» و «در عبادت آنها» ظاهر شدن، ولو به عنوان شیعه ای که مرزهای علمی و مدرسه مشخصی دارد خدمت به رسول خداست که این امت، امت ایشان است.
این عضو مجلس خبرگان رهبری گفت: حتی شخص امام نیز با بزرگان مذاهب تعامل داشتند. در خصال صدوق آمده است که حضرت خطاب به مالک (امام فرقه مالکی) فرمود: ای مالک من تو را دوست دارم، دوستی یک امر عاطفی و احساسی است و این نشان می دهد که در یک جامعه اسلامی باید آن حب برادر مسلمان نسبت به مسلمان دیگر برقرار شود. مجموعه این مولفه ها و روش ها اگر در جامعه ایجاد شود جامعه اسلامی می تواند به نتیجه مطلوب برسد و علمای ما در این مسیر و برای رسیدن به آن مقصود و مقصد حضرت صادق علیه السلام وظایف بسیاری بر عهده دارند.
نظر شما