به گزارش گروه اندیشه خبرگزاری شبستان، حجت الاسلام امیرعلی حسنلو، مدرس حوزه و مدیر گروه تاریخ و سیره مرکز مطالعات و پاسخگویی به شبهات حوزه علمیه در یادداشتی اختصاصی با عنوان «حکمت قربانی در عید قربان، تجدید خاطره عشق و ایثار و پله ترقی به پارسایی» که در اختیار شبستان قرار داده، فلسفه این آیین عبادی را تشریح کرده است که در ذیل به حضورتان تقدیم می شود:
عيد سعيد قربان
عيد قربان، روز ثبوت و اثبات عشق و تسليم است. روزي است که انسان در برابر معشوق، هيچ بودن همه چيز را ميپذيرد، خود و همه چيز را فداي او ميکند و «تعبّد» را که نتيجه عرفان، شهود و ديدن يار است، به معرض ديد ميگذارد. امروز بايد به گونهاي عمل کنيم و به نوعي از آزمايش و امتحان به درآييم که ابراهيم وار و اسماعيل وار عشق و تسليم را به نمايش بگذاريم. امروز بايد خاطره عشق و ايثار حضرت ابراهيم عليهالسلام و حضرت اسماعيل عليهالسلام و حضرت هاجر عليهاالسلام را تجديد کنيم. امروز بايد معلوم شود که عشق و ايمان ما، در چه مرتبهاي و آروزي وصل در چه حدي است و تا چه اندازهاي به تعبد و تسليم دست يافتهايم.
ابراهیم(ع) با قربانی نمودن نفس به رتبه ای در میان انبیاء رسید که امامت و نبوت در آن جمع شد و نسل امامت در نسل او محقق شد و مهدی فاطمه(س) از فرزندان او است؛ همه این مراتب معنوی به جهت ایثار و اخلاصی به دست آمد که ابراهیم فرزند عزیز خود را به قربانگاه برد و با شیطان مبارزه نمود؛ عید سعید قربان یکی از جلوه های بزرگ منزلت معنوی ابراهیم و خاندان ابراهیم که اهل بیت(ع) هستند، است.
عید قربان روز محو جمال يار بودن
ابراهيم عليهالسلام هنگامي که از آزمايشهاي پيدرپي کامياب به درآمد و به خوبي آنها را به پايان رساند، به مقام «امامت» نايل شد. هنگامي که در «منا»، در قربانگه يار، قرباني خويش را حاضر کرد و سراپا تسليم محض و سرشار از عشق و تعبد شد، دل از غير دوست برداشت و محو جمال و ديدار يار شد:
چنان پر شد فضاي سينه از دوست که فکر خويش گم شد از ضميرم
در اينجا که با عشق، ايثار و تسليم ذبيح خود، اسماعيل را فدا ميکرد، از جانب معبود، ندا آمد که: هان اي ابراهيم، به خوبي امتحان دادي و اکنون «فديه»اي که برايت فرستادهايم قرباني کن که بيش از اين از تو نميخواستيم.
عید قربان روز سربريدن منیت
امروز، با سربريدن قرباني، تمام «انانيت»ها و هواها را سر ميبريم و از هر آنچه غير خداست ميبريم و چشم اميد و طمع، از غير او ميبنديم. امام معصوم عليهالسلام به «شِبلي» فرمود:... هنگامي که قرباني خويش را ذبح ميکردي، آيا بدين نکته آگاه بودي که گلوي طمع را ميبري؟ و آيا به اين حقيقت توجه داشتي که به ابراهيم خليل عليهالسلام اقتدا کرده و فرزند عزيزت را به قربانگاه دوست آوردهاي تا فداي معشوق کني؟ شبلي گفت: نه توجه نداشتم.... فرمود: پس قرباني نکردي!
امام خميني(ره) درباره این ایثار ابراهیم چنین فرمود : «... عيدي که انسانهاي آگاه را به ياد قربانگاه ابراهيمي مياندازد؛ قربانگاهي که درس فداکاري و جهاد را در راه خداي بزرگ به فرزندان آدم و اصفيا و اولياي خدا ميدهد... اين پدر توحيد و بتشکن جهان به ما و همه انسان‌ها آموخت که قرباني در راه خدا پيش از آن که جنبه توحيدي و عبادي داشته باشد جنبههاي سياسي و ارزشهاي اجتماعي دارد. به ما و همه انسان‌ها آموخت که عزيزترين ثمره حيات خود را در راه خدا بدهيد و عيد بگيريد. خود و عزيزان خود را فدا کنيد و دين خدا را و عدل الهي را برپا نماييد.»
حکمت های قربانی کردن در اسلام
از آنجا که قانون‌گذار و شارع احکام اسلام خداوند حکیم است، تمام دستورات و قوانین اسلام بر اساس حکمت یا حکمت‌های بسیار دقیق و سودمند برای مخلوقات وضع شده است، هر چند ممکن است ما از بسیاری از علل و حکمت‌های آن آگاه نباشیم. از جمله قوانین و احکام اسلام این است که افرادی که حج تمتع بجا می‌آورند واجب است در روز عید قربان در سرزمین منی قربانی کنند
علما با استفاده از آیات و روایات حکمت‌ها و فلسفه‌های متعددی برای قربانی در حج بیان کرده‌اند که در این‌جا به بعضی از آنها اشاره می‌کنیم:
1.قربانی نماد مبارزه با تعلّقات نفسانی:
قربانی کردن حاجیان در روز عید قربان، نمادی از قربانی کردن هواهای نفسانی و ذبح نفس اماره است. همان‌طوری که دستور خداوند به حضرت ابراهیم(ع) در مورد ذبح حضرت اسماعیل(ع) برای این منظور بوده است تا آن حضرت در پرتو این عمل با سرسخت‌ترین و ریشه دارترین عامل تعلّق نفس که حُبّ و دوستی فرزند است مبارزه کند و با اطاعت از خدا تعلّق نفسانی را ریشه کن سازد. بنابر این، همان‌طور که اطاعت از این دستور نقش تربیتی بزرگی در جهت رهایی از زندان نفس و تعلّقات حضرت ابراهیم(ع) و حضرت اسماعیل(ع) داشته و مقام و منزلت آنان را نزد خداوند بالاتر برده است، بر این اساس، قربانی کردن حاجیان در واقع نوعی جهاد با نفس در جهت زدودن تعلّقات و وابستگی‌های دنیایی و مادی و رهایی از زندان مال‌پرستی و دنیاطلبی است.
2.کسب تقوا و تقرّب به خداوند:
قربانی کردن و تقسیم آن بین فقرا و خویشاوندان تمرین سخاوت و دست گشادگی است که در سایه آن تقوا حاصل می شود؛ لذا در حج و در غیر حج این عمل مورد سفارش است؛ قرآن مجید در این زمینه می‌فرماید: «نه گوشت‌ها و نه خون‌هاى آنها، هرگز به خدا نمی‌رسد. آنچه به او می‌رسد، تقوا و پرهیزگارى شماست...»؛ بنابراین حکمت انجام دادن قرباني، تقرب قرباني کننده به سوي خدا و تعالي و تقواي اوست. بنابراين، قرباني آنگاه پذيرفته است که با تقوا انجام گيرد و روح اين عمل تقوا باشد.
از این رو، هدف خداوند از واجب کردن قربانی در حج و قرار دادن آن در ردیف مناسک، این است که حاجیان با پیمودن یکی از پله های نیل به تقوا را با کشتن نفس پیموده و در مسیر تکامل و رسیدن به مرتبه ی انسان کامل قرار گیرند و روز به روز به خدا نزدیک‌تر شوند، همه عبادات کلاس‌هاى تربیت است. قربانى، درس ایثار و فداکارى و گذشت و آمادگى براى شهادت در راه خدا را به انسان‌ها می‌آموزد، و درس کمک به نیازمندان و مستمندان است.
3. کمک به مستمندان و اطعام آنان:
کامل ترین مناسک عبادی اسلام که در آن انسان مومن با طی مراحلی مدارج عالی سیر سلوک را تمرین می کند مناسک زیبا و پرمعنای حج است ؛ یکی از مناسک مهم حج پس از وقوف در عرفات و مشعر و مناسک دیگر قربانی کردن است، قربانی در حج دستور صریح قرآن کریم است که پیامبر اکرم(ص) نیز این منسک را انجام داد و به احسن وجه تمام کرد، آیات قرآن کریم این است که به مستمندان باید کمک نمود و داین آیات ازجمله اهداف قربانى کردن این است که گوشت آن به مصارف مفید برسد هم قربانى کننده از آن استفاده کند و هم قسمتى را به فقیران نیازمند برساند ،بر اساس این هدف ارزشمند، مسلمانان مجاز نیستند گوشت‌هاى قربانى را در سرزمین منى روى زمین بیندازند تا گندیده شود و یا در زیر خاک‌ها مدفون کنند، بلکه گوشت‌های حاصل از قربانی در سرزمین مقدس منی باید در درجه اول به مصرف افراد نیازمند آن سرزمین برسد و اگر نیازمندانى در آن روز و در آن سرزمین پیدا نشوند باید آن را به مناطق دیگر حمل کنند و در اختیار نیازمندان قرار دهند. حتی بر اساس این حکمت نیز اگر این گوشت‌ها به موقع به دست افرد نیازمند نرسد و فاسد گردد، نباید گفت پس قربانی لازم نیست! بلکه مسلمانان باید سعی کنند با استفاده از امکانات پیشرفته این ثروت عظیم را حفظ کرده و در اسرع وقت در اختیار نیازمندان قرار دهند. به عبارت دیگر، نباید گفت چون به دست فقرا نمی‌رسد، قربانی نکنید، بلکه باید گفت چون قربانی واجب است و یکی از حکمت‌های آن هم استفاده فقرا از این گوشت است، باید امکانات لازم را فراهم کرد.
4. بخشش گناهان
امام صادق عليهالسلام در پاسخ پرسشي، در مورد فلسفه قرباني فرمودند: با اولين قطرهاي که از خون قرباني بر زمين ميچکد، صاحب آن قرباني آمرزيده ميشود، و اين بدان جهت است که معلوم شود که چه کسي بدون چون و چرا و از سر عشق و تسليم، اطاعت مي کند. خدا فرموده است: از گوشت و خون قرباني به خدا نمي رسد، بلکه آنچه به حساب خدا در مي آيد، تقواي شماست. بنگر که چگونه قرباني هابيل پذيرفته و از آنِ قابيل مردود شد؟
5. تمرین غلبه بر هواهای نفسانی
حکمت مهم دیگر قربانی، طبق بيان نوراني امام سجاد عليهالسلام اين است که حج گزار و قرباني کننده با تمسک به حقيقت پرهيزگاري، گلوي ديو طمع را بريده، او را بکشد. بنابراين، صرف ذبح گاو و گوسفند و يا نحر شتر و رها کردن آنها بدون توجه به فلسفه قرباني، مايه تعالي حج گزار نخواهد بود. از اين رو شايسته است قصد او از اين عمل، کشتن ديو دروني و ذبح طمع و تمنيات باشد و با این نیت و آرزو به این عمل اقدام کند و بایاد خدا در این تمرین وارد شود تا آثار آن در زندگیش نمایان و متجلی گردد.
در این روز مسلمانان با رفتن به قربانگاه و قرباني کردن، اين سنت خليل عليهالسلام را تجديد مي کنند و نيز عشق، تسليم و تعبّد را به مرحله عمل و آزمون مي گذارند و هنگام قرباني کلماتي را که ابراهيم خليل عليهالسلام در حال قرباني زمزمه مي کرد، خليل وار تکراتر و عاشقانه مي گويند: بار خدايا، همچنان که از ابراهيم، خليلت، و موسي کليمت و محمد حبيبت، قبول کردي، اين قرباني را از ما بپذير.
درس های عيد قربان
1.تمرین ایثار
قرباني کردن در روز عيد، زنده نگه داشتن روح ايثار پدران و تسليم بودن فرزندان را به ما مي آموزد. عيد قربان، مقدم داشتن وظيفه را بر غريزه به ما ياد مي دهد و اين که چگونه حضرت ابراهيم عليهالسلام خشنودي خداوند و تکليف را بر تمايلات شخصي و غريزه فرزند دوستي خود مقدم داشت. لذا بايد اين روز مبارک را عيد گرفت. هرساله انسان در این فرصت به دست آمده باید به تمرین این عمل که ایثار بزرگی است بپردازد تا مراحلی از رشد معنوی که به یقین رشد و وسعت مادی را نیز خواهد داشت را طی کند و به مدارج بالاتری نایل شود.
2. مبارزه با شيطان
وقتی ابراهیم، اسماعیل را به قربانگاه می برد شیطان در فکر نفوذ افتاد تا با وسوسه ابراهیم بر اساس عواطف پدری و فرزندی وارد شد؛ از طرفی نیز به اسماعیل وسوسه نمود، هر دو بر شیطان پیروز و چیره شدند و به این ایثار بزرگ رضا دادند؛ ازاین رو، عيد قربان، عيدي است که بايد تسليم بودن و انقياد کامل را در برابر مولا به منصه ظهور رساند و در اين رستاخيز عظيم، که عيد بزرگ مسلمانان است، به شکرانه توفيق در انجام دادن مناسک حج و پيروزي در مصاف با شيطان، آخرين ذرات باقيمانده از تعلقات غيرخدايي را در قربانگاه ذبح کنيم و اين روز بزرگ را جشن بگيريم.
4. تمرین اخلاص
اخلاص عالی ترین و زیباترین قالب سنجش عبادات و پذیرش آنهاست؛ ابراهیم و اسماعیل در این تمرین به خوبی اخلاص را به منصه ظهور رساندند و مخلصانه از فرمان خداوند اطاعت کردند و عملشان قبول درگاه خداوند شد لذا خداوند به ابراهیم(ع) فرمود قربانی از تو قبول شد و جایزه اش این است که این عمل تو در تمرین بندگی و اخلاص تا قیامت اسوه و سرمشق دیگران است و خداوند قوچی از بهشت به سوی ابراهیم فرستاد تا نشان دهد نتیجه اخلاص و اطاعت از حق در آخرت این است که از بهشت به ابراهیم فرستاده شد.
5. آموختن راه قبولی از آزمون های دنیا
یکی دیگر از درس های قربان و عید بزرگ این است که انسان ها بفهمند که همواره در معرض آزمایش های سخت در زندگی دنیا هستند؛ باید مقاومت کنند و ایثار تا از این مرحله به آسانی به مرحله بالاتر راه یابند؛ اکنون ملت ایران با وضعیت فعلی تحریم شیطان بزرگ و وسوسه و دیگر ایادی او مواجه اند؛ بایسته است که از قربانی ابراهیم و اخلاص او درس بگیرند و دست به دست هم داده و ابراهیم و اسماعیل وار از این مرحله سخت عبور کنند و فریب شیطان های زمانه را نخورند.
6.نقش وحدت و یگانگی و همدلی در پیروزی
محل همه امتیازات بندگی و امتحانات سخت برای ابراهیم(ع)، کعبه بود که جلوهگاه قدرت و جلال الهي و مرکز عشق و ايمان است و قربانگاه، تجلّي معشوق حقیقی. کعبه جايگاه همدلي و وحدت، و قربانگاه نمايش قدرت و توان آن وحدت است. کعبه به دور دوست گشتن و قربانگاه از خودگذشتن است. کعبه به گرد شمع يار پريدن و قربانگاه از غير يار بريدن است. کعبه به معشوق پيوستن و قربانگاه از غير او گسستن است.مسلمانان که در کعبه در چنین روزی جمع می شوند این درسی است که مسلمانان باید در یک جا جمع شوند تا بر شیاطین زمان غلبه کنند همدل باشند و متحد و همکلام و هم عهد با ابراهیم و اسماعیل که پیمان بستند و بر شیطان غلبه نمودند. همه مسلمانان حول پرچم آل ابراهیم که اهل بیت(ع) هستند فراهم شوند تا بر شیاطین غلبه کنند.
6.کمال حج پذیرش قربانی است
پایان اعمال انجام شده و سخت که از راه طولانی و اِحرام و وقوف در مشعر و عرفات و دیگر سختی های این سلوک و منسک بزرگ و دشوار است، قبولی قربانی است و آن قربان کردن مورد پذیرش است که در قالب خداوند جا بیفتد و آن جز اخلاص نیست؛ آن قربانی و آن حجی قبول است که در مرتبه معنوی خلوص انجام پذیرد و آن همه مراحل و طی این اعمال و نماز و همه و همه برای نیل به اخلاصی است که ابراهیم به آن رسید و عمل قربانی او مورد قبول قرار گرفت و تمام این حرکات او به عنوان فریضه و عمل واجب در آخرین دین الهی بر مسلمانان فرض شد، یکی از فرایض بزرگ دینی.
ما مسلم و برنامه ما قرآن است مليت ما به پايه ايمان است
عيدی که برای ما پسنديده خدا فطر است و غدير و جمعه و قربان است
نظر شما