حاشیه نشینی وصله ناجور کلان شهرها/نابسامانی که زندگی ۱۸ میلیون انسان را تهدید می کند

به گزارش خبرنگار خبرگزاری شبستان، مهاجرت عامل اصلي پيدايش حاشيه نشيني و اسکان غيررسمي است،حاشيه نشيني خود به عنوان يکي از مسايل اجتماعي، پيامدها و آثار متفاوتي در سطوح خرد و کلان در جامعه به جاي مي گذارد. يکي از مهمترين حوزه هاي تاثيرگذار حاشيه نشيني، حوزه بسيار حساس آسيب هاي اجتماعي است. گسترش حاشيه نشيني در سطح خرد موجب ايجاد اختلال در امنيت رواني ساکنان شهرها و در سطح کلان موجب ايجاد انواع آسيب ها و ناهنجاري هاي اجتماعي مي شود. مهم ترین ویژگی مناطق حاشیه نشین، ازدحام جمعیت، ساخت و ساز نامناسب، فقر و نداری، مشکلات بهداشتی، بیکاری، بزهکاری و مشکلات اجتماعی است لذا با توجه به افزایش این معضل در جامعه ،هنوز هیچ نهاد و سازمانی در این خصوص اقدامی جامع و کارساز انجام نداده است به گفته برخی از کارشناسان حوزه اجتماعی به طور متوسط ،مهاجرت حاشیه‌نشین ها به کلانشهرها نسبت به سال 61، 17 برابر افزایش یافته و در قبال ان  17 برابر هم صدمات‌اجتماعی جبران ناپذیری به کشور‌وارد آمده است.

در این خصوص عباس دیلمی‌زاده به خبرنگار اجتماعی خبرگزاری شبستان می گوید: مسایل اقتصادی، منبع بخش اعظمی از آسیب‌های اجتماعی در جامعه است این مسئله هم بحث دو سه سال اخیر  نیست بلکه ریشه طولانی دارد، اگر یک مقدار به عقب برگردیم ،متوجه می شویم که از زمان شروع تحریم های اقتصادی این مسئله آغاز و همچنان نیز تداوم پیدا کرده است.

مدیرعامل جمعیت تولد دوباره با بیان اینکه دلایل دیگری مانند خشکسالی، کمبود آب در کشور و عدم مدیریت در بهره برداری آب هم تاثیر بسزایی در بروز آسیب های اجتماعی داشته  است، بیان کرد: اما اگر بخواهیم با تفکر سیستمی به موضوع بنگریم ،می بینیم  همه اجزای دیگری هم غیر از دو عامل( خشکسالی، کمبود آب و عدم مدیریت در بهره برداری ) می تواند تاثیرگذار در به وجود آمدن ،شدت مسئله و مشکلات آسیب‌های اجتماعی مانند اعتیاد، حاشیه‌نشینی و سایر مسایل باشد.

دیلمی‌زاده تصریح کرد: به نظر می رسد برای اینکه بتوانیم پیامدها و مشکلات وضعیت فعلی  را تحت کنترل و مدیریت قرار دهیم  باید به نوعی برنامه های بسیار ضربتی، کوتاه مدت و هیجانی برای  اغناء شهروندان به کار ببریم و در هدر دادن منابع خود به دلیل رفتارهای هیجانی و غیر کارشناسی کار در خوری انجام دهیم لذا  می طلبد برنامه های دقیق، منظم و اختصاصی توسط کارشناسان دقیق حوزه های مختلف برای یک برنامه بلندمدت، میان مدت و کوتاه مدت داشته باشیم که قالب نظرات کارشناسی در آن دیده  شده باشد.

مدیرعامل جمعیت تولد دوباره اظهار کرد: از همه مهمتر، این موضوع به این دلیل که دارای دینامیک بسیار پیچیده ای است، برای  طراحی چنین برنامه هایی جامعیت کارشناسی باید وجود داشته باشد و غالب متخصصان حوزه های مختلف باید نقش داشته باشند تا بتوانند  هم درک درستی از شرایط موجود داشته باشند و هم برون رفت از مسئله از طریق طراحی مدل های دینامیک بتوانند موفقیت خود را تا حدودی افزایش دهند.

وی با بیان اینکه حاشیه نشینی مسئله بسیار مهم و پیچیده ای است، اذعان کرد: به نظر می رسد که اظهارنظرهای کارشناسی فعلی که راه حل های ساده ای را اعلام می کنند و یا کارشناسی بگوید به نظر من باید این کار را بکنیم ،نمی تواند مبتنی بر شواهد علمی، پژوهشی، آینده نگری و آینده بینی باشد،

حاشیه نشینی با روش های سلبی و مقابله  ای حل نمی شود

مدیرعامل جمعیت تولد دوباره اظهارداشت: مسئله حاشیه نشینی بسیار مهم و پیچیده است. ممکن است بسیاری معتقد باشند که ما حاشیه نشینی را به رسمیت بشناسیم ،در این شرایط باید منتظر آسیب ها ی دیگری باشیم حتی ممکن است  اگر بخواهیم خیلی صریح این مسله را به رسمیت بشناسیم بعد ها حالت هایی از رانت خواری ها و  زمین خواری مواجهه شویم و خیلی ها  به طمع اینکه می توانند ثبت شوند و  چیزی را به دست بیاورند موضوع را کمی از نظر ما پیچیده تر و شدت دهند از طرفی مقابله با حاشیه نشینی نمی تواند با روش های سلبی و مقابله حل شود.

دیلمی زاده با اشاره به تجربیات مسئولان کلان های شهرهای دنیا در خصوص کاهش آسیب های اجتماعی افزود: وقتی ما یک توسعه متوازن و همگون  را در سراسر نقاط جغرافیایی نداریم و بخشی از شهرهایمان از نظر اقتصادی صنعتی و ورود  سرمایه باعث توسعه می شود و از قبل برنامه ریزی برای این توسعه نکردیم پدیده هایی شبیه حاشیه نشینی بروز پیدا می کند مثلا در بسیاری از کلان شهرهای بزرگ دنیا که آمدند بر روی توریسم سرمایه گذاری کردند و یک باره سرمایه های بزرگی را وارد برنامه های توسعه توریسم خود کردند و اقتصاد آن کلانشهر شکوفا  و موجب شده است که افراد مختلف و کارگرانی که در دهکده های پایین اجتماع هستند برای کسب درآمد ،وارد آن شهر و منطقه در حال توسعه شوند و

دیلمی زاده ادامه داد: از آنجا که مسئله مسکن در کلانشهرها مسئله مهم و گران قیمتی است و اختصاص به تهران هم ندارد حتی در شهرهای بزرگ دنیا مانند لندن هم این مسئله وجود دارد کسانی که برای کسب درآمد وارد منطقه مربوطه می شوند به حاشیه  و زندگی های جمعی ،گروهی و خانه های گروهی و مکان هایی که بتوانند هزینه کمتری را پرداخت کنند و از طریق درآمدهایی که کسب می کنند اندوخته ای داشته باشند به تبع آن در یک چنین فضا و بستری، فضای مناسب  برای رشد آسیب های اجتماعی هم به وجود می آید.

عدم توجه به توسعه متوازن ،عامل رشد حاشیه نشینی

مدیرعامل جمعیت تولد دوباره ادامه داد: عدم توجه به توسعه متوازن  این مسئله را ایجاد می کندبنابراین  اکنون ما به نقطه ای رسیدیم که دچار مشکل حاشیه نشینی هستیم حالا باید بتوانیم فرآیند معکوس مهندسی را برای این مسئله چه در درازمدت و چه کوتاه مدت طراحی کنیم

وی گفت: نخستین گام در چنین مواقعی که بودجه ها و امکانات کافی برای شرط هزینه های شهری وجود ندارد، هزینه اثربخشی ها نشان می دهد که تمرکز ما در گام اول باید برای کاهش آسیب موجود باشد یعنی فرض می کنیم که آسیب وجود دارد  در هر حال نمی توانیم آسیب را به طور کامل رفع کنیم بنابراین تفکر و مدلینگ این است که ما آهسته آهسته آسیب را کاهش و اقدامات خود را انجام دهیم.

سید حسن موسوی چلک نیز در گفتگو با خبرنگار اجتماعی شبستان در خصوص موضوعات و آسیب های اجتماعی در برنامه ششم توسعه گفت: در ماده ۹۷ برنامه چهارم توسعه به موضوعات اجتماعی و آسیب های اجتماعی اشاره شده بود اما متاسفانه در برنامه پنجم توسعه حتی یک اشاره کوچکی نیز به آسی های اجتماعی نشد و کلا این موضوعات مطرح نشده بود.

بنابراین راهکار درست این است که ابتدا بدانیم  مشکلات ناشی از حاشیه نشسنی به چه شکل ایجادشده است ، این موضوع نیازمند بررسی مفصلی است اما به‌صورت خلاصه آنچه این معضل و مشکل را درست کرده عدم داشتن سیاست‌های متناسب در حمایت از تولید داخلی است.اقتصاد باید به نحوی تنظیم شود که هرکسی که سرمایه در بخش تولید می‌آورد حداقل زیان نکند.لذا در صورتی  که روستاییان از  شرایط اقتصادی مناسبی برخودار باشند ،یعنی تولیدات کشاورزی آنها مجهز به تکنولوژی روز باشد تا سود حاصل از تولیداتشان کفاف زندگی و خانواده انها را بدهد ،هیچ گاه یک فرد روستایی حاضر به زندگی در شهر و حاشیه شهرها نخواهد بود پس می لازم است که مسولان یک اقدام ضربتی و جامع برای حل این معضل که جان میلیون ها انسان را در خطر انداخنه و تبعات اجتماعی و فرهنگی زیادی برای جامعه به دنبال دارد انجام دهند.

شهلا رکنی