آداب و رسوم شب یلدا در قزوین/ از سیاه بازی تا شال اندازان

خبرگزاری شبستان، قزوین: شب یلدا نخستین شب فصل زمستان است که به دلیل یک دقیقه طولانی تر بودن نسبت به سایر شب ها، بلندترین شب سال نام گرفته و همین امر سبب شده است تا خانواده های ایرانی از این فرصت برای دورهم بودن استفاده کنند، این دورهمی های خانوادگی و فامیلی در شب یلدا یا شب چله با آداب و رسومی همراه شده که این شب را برای خانواده های ایرانی به شبی ماندگار و فراموش نشدنی مبدل کرده است.

شب یلدا در استان قزوین همچون اقصا نقاط کشور با آداب و رسومی خاص برگزار می شود، سنت هایی نظیر سیاه بازی، شال اندازان و خنچه چله که شب نشینی و  دورهمی های خانواده های قزوینی را متفاوت کرده است، البته این سنت ها اگرچه به مرور زمان کمرنگ شده است ولی هنوز در برخی نقاط استان، بلندترین شب سال با این آیین ها سحر می شود.

پژوهشگر فرهنگ عامه و عضو انجمن فرهنگ قزوین (افق) در گفتگو با خبرنگار شبستان در خصوص سنت ها و رسوم شب یلدا در قزوین گفت: شب یلدا یا شب چله از گذشته با شب نشینی و دورهمی ها همراه بوده است و با توجه به اینکه مردم قزوین کارشان باغداری بوده، در فصل زمستان کاری نداشته و شب های زمستان، شب نشینی و دورهمی در کنار بزرگ خانواده و فامیل داشتند.

«علی اصغر گمرک چی» ادامه داد: در این شب، قزوینی ها تنقلات و غذای خاصی داشتند به طوری که کوفته قزوین، هویج پلو، شیرین پلو و یا کله پاچه تناول می کردند که البته خوردن کله پاچه در این شب با این قصد بود که استخوان های آن را نگاه داشته و در تابستان در جالیز سوازنده تا آفات از محصول شان دور شود.

وی عنوان کرد: در این شب بعد از صرف غذا، کودکان و نوجوانان خانواده با خواندن شعر «هر که نیارد شب چره / تو انبارش موش بچره» از مادربزرگ می خواستند که تنقلات آورد که پدربزرگ در ادامه این شهر می گفت: «حاج خانوم می آرد شب چره/ راندن مرغ و مادر بره»، که منظور از راندن مرغ «کیش» و «مادر بره» میش بود که در واقع با لهجه قزوینی تقاضای کیشمیش (کشمش) را داشتند.

* سیاه بازی سنتی ویژه شب یلدا

پژوهشگر فرهنگ عامه و عضو انجمن فرهنگ قزوین توضیح داد: قصه گویی و گرفتن فال حافظ از دیگر سرگرمی های شب چله بود و سرگرمی دیگر در این شب سیاه بازی بود.

وی تصریح کرد: در این سرگرمی در واقع یک نفر نامه ای را نوشته و به شخصی می داد تا آن نامه برای کسی ببرد، شخص تحویل گیرنده دست خود را سیاه کرده و هنگام تحویل نامه، دست خود را به صورت کسی که نامه را برای او آورده بود، می کشید و به دلیل تاریکی هوا، فرد متوجه سیاه شدن صورت خود نمی شد و وقتی بازمی گشت همه با دیدن صورت وی، می خندیدند.

گمرک چی گفت: شال اندازان هم آیین دیگر در شب یلدا است که در این شب اگر پسری به دختری علاقه داشت، برای اطمینان از این وصلت، شالی را به منزل دختر انداخته و خانواده دختر هم با اطلاع از این موضوع، در صورت رضایت، هدیه ای را به این شال می بستند.

وی خاطر نشان کرد: سنت دیگر شب یلدا در قزوین، خنچه چله است که در این رسم، از طرف خانواده داماد خنچه که شامل میوه، شیرینی، کله قند و هدیه برای عروس بود، به منزل خانواده عروس می برند و و خانواده عروس هم در برابر این خنچه ضمن پذیرایی از میهمانان، انعامی را به کسانی که خنچه را در دست داشتند، می دهد.