غسل «مافی الذّمه» چیست؟

به گزارش خبرگزاری شبستان، گاهی به زایران خانه خدا توصیه می شود، قبل از احرام که مستحب است غسل احرام انجام شود، غسل مافی الذّمه نیز انجام دهند. در این بخش توضیحاتی درباره این عنوان فقهی تقدیم می شود:

مافی الذمه یعنی آنچه بر عهده است. اگر کسی می‌داند که تکلیف و وظیفه‌ای دارد، ولی نوع آنرا نمی‌داند مثلا فردی نمی‌داند که نماز ادا است یا قضا یا نوع غسل را نمی‌داند، بنابراین یک غسل مافی اذمه می‌کند یعنی هر چه برگردن من است.

آیا غسلی به نام غسل "مافی الذّمه" وجود دارد که با انجام دادن آن هر غسلی که به گردن انسان است، ساقط می‏شود؟
غسل‏های واجب هفت قسم است: غسل جنابت، غسل حیض، غسل نفاس، غسل استحاضه، غسل مس میت، غسل میت، غسلی که به واسطه نذر و قسم و مانند این‏ها واجب می‏شود. (۱)

اگر انسان بداند چه غسلی بر او واجب است، به نیّت همان، غسل را انجام می‏دهد، مثلاً نیّت می‏کند: غسل جنابت انجام می‏دهم قربة الی اللَّه. اگر میداند غسلی بر او واجب است، لیکن نمی‏داند کدام یک از غسل‏های واجب است، به نیت "مافی الذّمّه" (آنچه بر عهده (گردن) است) غسل می‏کند، مثلاً زنی می‏داند غسلی بر ذمه دارد، لیکن نمی‏داند غسل جنابت است یا غسل حیض، به نیّت "مافی الذّمّه" غسل انجام می‏دهد. نیّت می‏کند: غسل ما فی الذّمّه (غسلی که بر گردنم است) می‏کنم قربة الی اللَّه. با این غسل هر غسلی که بر او واجب شده بود، ولی نمی‏دانست جنابت است یا حیض، از گردنش ساقط می‏شود.

البته در این صورت‏ها، حکم یکی از غسل‏های خاص جاری نمی‏شود، مثلاً نمی‏تواند با این احتمال که شاید غسل جنابت بر ذمه او بوده، پس از غسل بدون گرفتن وضو نماز بخواند یا آیات قرآن را مس نماید.

پی نوشت‏ها:
۱. آیت اللَّه فاضل لنکرانی، توضیح المسائل، ص. ۶۲، غسل‏های واجب.