«خانه ای برای تو»؛ مستندی برای لمس مرگ آگاهی

خبرگزاری شبستان، سرویس فرهنگی- محمد پورعلم : «خانه ای برای تو» از جمله مستندهای راه یافته به سی و هفتمین جشنواره فیلم فجر است. این مستند که با کارگردانی «مهدی بخشی مقدم» و حضور «مهدی شامحمدی»به عنوان تهیه کننده در مرکز مستند حوزه هنری تهیه شده، در دوازدهمین دوره جشنواره سینماحقیقت به نمایش درآمد و نشان فیروزه بهترین فیلم، تندیس جشنواره، دیپلم افتخار و مبلغ 200 میلیون ریال را از آن خود کرد.

«خانه ای برای تو» داستان داوود است؛ جوان سی ساله گیلانی که یکسال از ازدواجش می گذرد اما در شغلش ورشکسته شده است. این همه مشکل داوود نیست، چون به تازگی از سرطان پیشرفه خود باخبر شده و حال به گفته پزشکان زمان اندکی تا مرگ در اختیار دارد، اما او قولی به همسرش داده که می خواهد آن را عملی کند.

تهیه‌کننده «خانه ای برای تو» پیش از این درباره ایده اصلی ساخت این مستند به نکته جالب توجهی اشاره کرده بود. مهدی شامحمدی گفته بود کلیدواژه «مرگ آگاهی» که در سخنان شهید مرتضی آوینی بسیار تکرار شده مورد نظر او بوده؛ این که بنابر حدیث امام علی(ع) «مرگ آگاهی کیفیت حضور است».

برای دستیابی به سوژه های مرتبط با این ایده، شامحمدی به همراه  مهدی بخشی مقدم، کارگردان به سراغ افرادی می روند که از مرگ نزدیک خود باخبر شده اند. آن ها به مراکز پزشکی با بیماران صعب العلاج مراجعه می کنند و در نهایت «داوود» قصه مستند را در مرکز مسیح دانشوری می یابند.

بخشی مقدم که دو سال پیش با تهیه مستند «فصل هرس» از دهمین دوره جشنواره سینماحقیقت جایزه گرفته، درباره روند ساخت «خانه ای برای تو» گفته کسانی که به مرگ نزدیک ترند، نگاه متفاوتی به زندگی پیدا می کنند و به نوعی قدر لحظه لحظه باقی مانده از زندگی خود را می دانند. در واقع آن ها سوژه های مناسبی برای مستند مورد نظر ما بودند.

او درباره انتخاب داوود به عنوان کاراکتر محوری مستند هم سخن گفته بود. این که داوود با بقیه گزینه های فیلمبرداری تفاوت داشته و بیماری بوده که اعتماد به نفس بالایش شاخص بوده است. بخشی مقدم البته گفته که داوود در ابتدا از برنامه اش برای باقی مانده عمر سخن نگفته و کم کم این راز را برای تیم مستند آشکار کرده است.

به هر روی داستان مستند از زمانی که پزشکان مهلتی 6 ماهه برای زندگی داوود تعیین می کنند، آغاز می شود و دوسال بعد یعنی 5 آذر 96 با فوت داوود به پایان می رسد. «داوود» پس از آگاهی از بیماری و وخامت حالش، به خاطر مشکلات مالی به همراه همسرش به خانه پدری در یکی از روستاهای گیلان بازمی گردد و تا دو سال آینده در آن جا زندگی می کند. در این مدت زمان اعضای خانواده، دوستان و همشهریان از هیچ تلاشی برای دستیابی او به هدف بالاتر فروگذار نمی کنند.

از آن چه گفته شد، روشن است که ساخت مستند درباره چنین کاراکتری چقدر می تواند دشوار باشد. همان گونه که کارگردان مستند گفته بود در طول فیلمبرداری «داوود» بارها به خاطر حال نامناسب، توان و رحیه لازم برای قرارگرفتن جلوی دوربین را نداشته است.

با این وجود، نکته ای که درباره «خانه ای برای تو» وجود دارد، سرراستی آن است. به این معنا که مستند از وضعیت کاراکتر و اطرافیانش برای تاثیرگذاری عاطفی بیش از اندازه بر مخاطب سوء استفاده نمی کند. به همین خاطر از ابتدای شروع فیلم همه چیز روشن است و قرار نیست اتفاق غیرقابل پیش بینی رخ دهد. این نوع بیان کمک می کند ذهن بیننده با موضوع اصلی درگیر شود نه روایت های فرعی.

اما نکته جالب توجه درباره این مستند کنش و واکنشی است که میان عوامل مستند و کاراکترها شکل گرفته و خود را در محصول نهایی هم نشان می دهد به طوری که انگار اطرافیان کاراکتر اصلی با قرارگرفتن جلوی دوربین تلاش بیشتری از خود نشان می دهند و این به نوعی چالش همیشگی فیلمسازی مستند را مطرح می کند، این که یک اثر مستند باید عین واقعیت باشد یا بازسازی واقعیت.

البته در این میان نباید از تعامل مثبت عوامل مستند با کاراکترها نیز گذشت، به این معنا که بازیگران مستند، دوربین و عوامل پشت صحنه را پذیرفته اند و حاضر به همکاری با آن ها هستند. شاه محمدی در این باره گفته که فیلمبرداری مستند در روحیه داوود چنان موثر بوده که اعضای خانواده خواستار حضور بیشتر تیم فیلمبرداری در کنار فرزندشان بوده اند.