به گزارش خبرنگار اقتصادی خبرگزاری شبستان، بورس کالا، بازار منسجمی است که تعداد زیادی از عرضه‌کنندگان، کالای خود را عرضه می‌کنند و کالای مربوطه پس از بررسی‌های کارشناسی و قیمت‌گذاری توسط کارشناسان بورس کالا به خریداران عرضه می‌شود. در بورس کالا معمولاً کالاهای خام و فرآوری نشده مانند فلزات، پنبه، گندم و برنج دادوستد می‌شوند.
یکی از مزایای بورس کالا، حضور نهادهای نظارتی و تنظیم‌کننده بازار است که تمامی تولیدکنندگان، مصرف‌کنندگان و تجار کالا با حضور این نهادها از مزایای قوانین و مقررات حاکم بر بورس برخوردار می‌شوند.
بررسی روند پیدایش و تکامل بورس‌های کالا در جهان حاکی از آن است که این‌گونه بازارها در عرصه اقتصاد کشورها از قرن ۱۹ به بعد در پی پاسخ‌گویی به برخی از نیازمندی‌های اقتصادی و در بسیاری موارد رفع برخی تنگناها و موانع در بازار کالاهای مختلف بوده است در واقع نارسایی‌های بازارهای سنتی در شکل نوسانات کاذب و عدم شفافیت در کشف قیمت و فقدان تضمین‌های لازم برای معامله‌گران از مهمترین دلایل راه‌اندازی بورس‌های کالایی در کشورهای جهان بوده است.
در چنین شرایطی وجود بورس‌های کالایی و استفاده از ابزارهای مشتقه به پدید آمدن یک نظام سازمان‌یافته دادوستد و توزیع کالاها در کشورهای مختلف منجر شده و راه ورود به بازارهای جهانی را برای کشورها تسهیل کرده است از این‌رو هم‌اکنون صدها بورس کالایی مدرن در سراسر جهان دایر است که از قدیمی‌ترین آنها می‌توان به بورس معروف و تجاری شیکاگو(CME) با ۱۷۰ سال سابقه، بورس فلزات لندن(LME) با ۱۳۰ سال سابقه، بورس کالای نیویورک(NYMEX)، بورس کالای توکیو (TOCOM)، بورس کالای شانگهای(SHFE)، بورس کالای هند(MCX) اشاره کرد.
در راستای تحقق اهداف برنامه سوم و چهارم توسعه که مطابق با آنها شورای عالی بورس موظف به راه‌اندازی و گسترش بورس‌های کالایی در ایران شناخته شده بود، بورس فلزات در شهریور ۱۳۸۲ (نخستین بورس کالایی در ایران) و بورس کالای کشاورزی در شهریور ۱۳۸۳ آغاز به فعالیت کردند.
بر مبنای قانون بازار اوراق بهادار جمهوری اسلامی ایران و با تصویب شورای عالی بورس، شرکت بورس کالای ایران در آذر ۱۳۸۵ با تلفیق بورس فلزات و بورس کالای کشاورزی تشکیل شد و پس از پذیره‌نویسی و برگزاری مجمع عمومی از مهر ۱۳۸۶ کار خود را زیر نظر سازمان بورس و اوراق بهادار آغاز کرد.
بنا به گفته مدیرعامل بورس کالا «این بورس به‌دلیل تنوع در ارائه و عرضه محصولات می‌تواند در توسعه و رشد اقتصاد کشور بسیار موثر باشد. دو بعد شفافیت و تخصیص از شاخصه‌های بزرگ بورس کالا محسوب می‌شوند. بورس کالا نقش تخصیصی بسیار مناسبی را برای متقاضیان ایفا می‌کند. در این بورس در عرض چند دقیقه چندین معامله از طرف خریدار و فروشنده و با توجه به در نظر گرفتن همه الزامات قانونی انجام می‌شود، در نتیجه سرعت تخصیص کالا در بورس با جای دیگری قابل مقایسه نیست.»
افزایش شفافیت در قیمت‌گذاری کالاها، ایجاد فضای منصفانه برای خریدار و فروشنده، نزدیک‌کردن بازار سرمایه ایران به چارچوب‌های بین‌المللی، انتشار اطلاعات، کمک به تصمیم‌گیری و تصمیم‌سازی مسئولان و کاهش فساد از مهمترین ویژگی‌های بورس کالای ایران است.
این در حالی است «محمد علی احمدزاده اصل»، کارشناس ارشد بازار سرمایه به پایگاه خبری بازار سرمایه (سنا) گفته است: «با کوچکترین دخالت در بازارها، رقابت از بین می رود و امکان سوء استفاده برای یک عده خاص فراهم می شود، از این رو وقتی بازار قانونمندی مثل بورس کالا برای مبادلات کالاها براساس واقعیت های اقتصادی داریم، نیازی به دخالت در روند بازارها نیست.»
وی با تاکید بر اینکه شفافیت و کشف واقعی قیمت ها از مهمترین مزایای بورس کالا به شمار می رود، تاکید کرده است: «وقتی قیمت ها براساس مولفه های اقتصادی کشف می شود، طرفین معامله اعم از تولیدکننده و مصرف کننده امکان برنامه ریزی و پیش بینی بازار را خواهند داشت، اما کافی است تا به صورت اجباری کنترلی در روند قیمت ها ایجاد شود تا همه برنامه ریزی تولید برهم بخورد.»
احمدزاده اصل معتقد است: «شفافیت بالای معاملات و آمارهای بورس کالا باعث می شود تا امکان هر گونه نظارت نهادهای مرتبط وجود داشته باشد این در حالی است که از بازارهای غیر رسمی، تصویر روشنی وجود ندارد و مشخص نیست که به طور حتم نمی توان سرمایه ها را در مسیر تولید هدایت کرد.»
همچنین «فردین آقابزرگی»، مدیرعامل کارگزاری بانک دی نیز به سنا گفته است: «با بررسی عملکرد بورس کالا در دوره ١١ سال فعالیت باید گفت اجرای طرح خرید تضمینی محصولات کشاورزی از بستر بورس کالا، اقدام بسیار مهم و بزرگی بود که هم منافع کشاورزان را در برداشت و هم بار مالی قابل توجهی را از دوش دولت برداشت.»
وی اضافه کرده است: «در راستای اجرای ماده ۳۳ قانون افزایش بهره‌وری با توجه به ابلاغیه دولت درباره عرضه ذرت و جو در بورس کالا، سال گذشته بیش از یک میلیون تن جو از حدود ۶5 هزار کشاورز به صورت فیزیکی خریداری و حدود 95 هزار تن به صورت گواهی سپرده در بورس کالا به فروش رفت. پول فروش محصول به همه کشاورزان در سه روز کاری پرداخت شد و دولت هم در این میان هزینه سنگین همیشگی را پرداخت نکرد. همچنین پرداخت بخش زیادی از مطالبات گندمکاران با انتشار ۲ هزار و ۶۵۰ میلیارد تومان اوراق سلف موازی استاندارد گندم در بورس کالا نیز اتفاق مهمی بود. در شرایطی که دولت‌ها در طی سالیان گذشته همیشه برای خرید گندم کشاورزان دستشان را در جیب بانک‌ها می‌کردند و فشار خرید تضمینی گندم به منابع بانک‌ها و استقراض از نظام پولی کشور بود، طی سال‌های گذشته با تمهیدات توسعه‌ای بورس کالا، بخش قابل توجهی از مطالبات گندمکاران از بستر این بازار پرداخت شد که اتفاق بزرگی است.»
بورس کالا دارای قابلیت های فراوانی است تا جایی که بنا به گفته مدیرعامل شرکت تامین سرمایه تمدن ابزارهای مالی بازار سرمایه به خصوص اوراق سلف موازی استاندارد در بورس کالای ایران از جمله ابزارهایی است که می تواند گره تامین مالی صنایع مختلف را باز کند.
«محمودرضا خواجه نصیری» در خصوص تامین مالی صنایع و بنگاه های اقتصادی از بستر بازار سرمایه به ایبنا گفته است: «اوراق سلف موازی استاندارد که به پشتوانه محصول تولیدی بنگاه‌های اقتصادی قابل انتشار است، به عنوان ابزاری مناسب توسط مجموعه بازار سرمایه ایران به اقتصاد کشور معرفی شده است. این اوراق مبتنی بر عقد پایه سلف بوده که به تایید کمیته فقهی سازمان بورس و اوراق بهادار ایران رسیده است.»
خواجه نصیری اضافه کرده است: «آن دسته از بنگاه‌های اقتصادی بزرگ که نیازمند منابع مالی با حجم بالا برای پیشبرد فعالیت های اقتصادی خود هستند و نمی‌توانند به راحتی و با نرخ مناسب مبالغ مزبور را از طریق نظام بانکی تامین کنند، می‌توانند با مراجعه به بازار سرمایه، منابع مالی مورد نیاز خود را از طریق ابزارهای مالی اسلامی موجود فراهم کنند. در این راستا بورس کالا به عنوان یکی از ارکان بازار سرمایه، زمینه تامین منابع مالی را برای بنگاه‌های اقتصادی بزرگ در حجم بالا و با نرخ مناسب فراهم کرده است؛ این بورس می تواند با کمک ابزارهای متنوعی که در اختیار دارد.»
یادآور می شود: همه داد و ستدها در بورس کالا در قالب قراردادهای استاندارد انجام می‌گیرد. به طور کلی، قراردادهای «نقدی»، «سلف»، «نسیه»، «آتی» ،«اختیار معامله» ، «صلح» و «معاوضه» برای داد و ستد هر کالا وجود دارد. مهمترین اهداف بورس کالا به شرح زیر است:
ایجاد بازاری منسجم، سازمان یافته و قانونمند برای تسهیل داد و ستد نقدی و آتی کالا ، که در آن قیمت‌ها به صورت شفاف و در اثر تقابل آزاد عرضه و تقاضا کشف می‌شود.
سامان دهی بازار کالاهای خاص نظیر محصولات فلزی کشاورزی ، انرژی و پتروشیمی از طریق مکانیزم اجرائی ناظر بر تعهدات و منافع طرفین معامله.
کشف قیمت کالاها براساس تعامل و تقابل عرضه و تقاضا و نیاز بازار.
حذف واسطه گری و واسطه های غیرضروری در معاملات و خرید و فروش مستقیم بین فروشنده و خریدار.
کاهش نوسانات مخل بازار و امکان انتقال ریسک.
کاهش ریسک بین فروشنده و خریدار به دلیل اجرای عملیات از طریق اتاق پایاپای.
امکان انجام معاملات نقدی و آتی کالا با استفاده از ابزارهای مناسب .
فراهم‌سازی تسهیلات مالی برای خرید و فروش.
تحلیل آماری وضعیت بازار و ارائه خدمات مشاوره در پیش‌بینی نوسانات بازار کالاها به منظور کمک به طرفین معاملات در برنامه‌ریزی و انجام به موقع تعهداتشان.
حرکت از یک بازار سنتی به سمت بازار مدرن سرمایه و کالا و تعامل بهتر و قوی‌تر با بازارهای بین‌المللی.
استفاده از مکانیزم فروش سلف در جهت کسب نقدینگی برای بنگاه‌های تولیدی.
استفاده از مکانیزم معاملات آتی در جهت کاهش ریسک بازار و نیز رونق بخشیدن به بازار کالا و حفظ منافع تولیدکنندگان و مصرف‌کنندگان./
نظر شما