زنانی که هم پدرند و هم مادر!

به گزارش خبرنگار خبرگزاری شبستان، زنانی که هم پدرند و هم مادر! متاسفانه رو به افزایش است، طبق گفته مسولان آمار خانواده‌های تک والد نسبت به دهه های قبل در حال  افزایش بوده به طوری که حدود 12 درصد خانواده‌ها به دلیل فوت،از کارافتادگی، طلاق و یا ترک خانه توسط مرد، «زن سرپرست» هستند. کاهش مسئولیت‌های اجتماعی برای حمایت از زنان سرپرست خانوار، نبود حمایت کافی از اشتغال این زنان، نوع نگاه سنگین جامعه به زنان طلاق و وضعیت معیشتی نامناسب اغلب آنان، موجب شده که این زنان خیلی زودتر از سنشان پیر شوند.

از مهم‌ترین مشکلات زنان سرپرست خانوار مشکل تامین مالی و اشتغال است. به منظور حمایت از این قشر از زنان قوانین مختلفی وضع شده و دولت طبق قانون، وظیفه تامین مالی آنان را بر عهده دارد. طبق بند 4 اصل 21 قانون اساسی دولت موظف به ایجاد بیمه برای زنان بیوه، سرپرست خانوار و سالخورده است. همچنین اصل 29 قانون اساسی هم به طور کل به بیمه و برخورداری از تأمین اجتماعی پرداخته است. طبق این اصل «برخورداری از تأمین اجتماعی از نظر بازنشستگی، بیکاری، پیری، ازکارافتادگی، بی‌سرپرستی، در راه‌ ماندگی، حوادث و سوانح، نیاز به خدمات بهداشتی، درمانی و مراقبت‌های پزشکی به صورت بیمه و غیره، حقی همگانی است.» دولت نیز موظف است طبق قوانین از محل درآمدهای عمومی و درآمدهای حاصل از مشارکت مردم، خدمات و حمایت‌های مالی فوق را برای یک یک افراد کشور تأمین کند، با وجود وضع قوانین متعدد به منظور حمایت از زنان سرپرست خانوار، اما هنوز این قوانین به مرحله اجرا نرسیده و تاکنون نتوانسته‌اند به صورت چشم گیری باری از دوش زنان سرپرست خانوار بردارند، همیشه به دلیل کمبود منابع، قوانین و طرح های حوزه زنان و در این میان زنان سرپرست خانوار اجرایی نشده است انگار دیواری کوتاهتر از دیوار زنان در این دنیا یافت نمی شود، هر کس در هر جا کم می آورد بر سر این قشر خالی می کند. حالا هم چوب بی برنامگی و بی توجهی مسولان را باید این قشر از زنان بی پناه جامعه بخورند.

سید حسن موسوی چلک، رئیس انجمن مددکاران اجتماعی ایران در یادداشتی در تشریح این معضل می‌نویسد: نگاهی گذرا به قوانین کشور ما درباره زنان سرپرست خانوار وظایف اساسی دولت‌ها را در قبال این افراد گوشزد می‌کند. یکی از قوانین مورد استناد در این زمینه قانون تامین زنان و کودکان بی‌سرپرست است. بر اساس مفاد این قانون افرادی که حقوق آن‌ها حداقل یک سوم حقوق کارمندان دولت باشد باید تحت پوشش سازمان‌های حمایتی قرار بگیرند و سازمان‌های حمایتی هم باید حداقل یک سوم دستمزد ماهیانه یک کارمند دولت را به این افراد پرداخت کنند. با فرض حداقل حقوق یک کارمند یعنی ۶۰۰ هزار تومان در ماه باید گفت: ۲۰۰ هزار تومان ماهیانه باید به این افراد پرداخت شود. در حالی که در حال حاضر ما از ۵۰ هزار تومان تا ۱۰۰ هزار تومان مستمری ماهانه به خانواده‌هایی که از یک تا پنج نفر هستند پرداخت می‌کنیم. "

به گفته وی در یک فاصله ۱۰ ساله از سال ۷۵ تا ۸۵، جمعیت زنان سرپرست خانوار در ایران حدود ۳۹ درصد افزایش داشته، در حالی که در یک فاصله پنجساله از سال ۸۵ تا ۹۰، آمار زنان سرپرست خانوار حدود ۵۳ درصد افزایش یافته است، این گروه از زنان نیاز به حمایت جدی سازمان‌های مسئول دارند، اما هم‌اکنون شاهدیم که یک زن سرپرست خانوار در ایران که تحت پوشش نهادهای حمایتی باشد، حدود ۵۳ هزار تومان مستمری دریافت می‌کند،در حالی که قرار بود بر اساس قانون برنامه پنجم توسعه، هر سال ۱۰ درصد این زنان، توانمند و از چرخه حمایت سازمان‌ها خارج شوند، اما در مقام عمل به طور واقعی چنین اتفاقی نیفتاده است.

خبرنگار اجتماعی خبرگزاری شبستان برای بررسی مشکلات زنان سرپرست خانوار به صورت میدانی با چند تن از زنان ستفروش مترو به گفتگو پرداخته است که به تنهایی بار سنگین زندگی را به دوش می کشند، از مهم ترین دغدغه ها و چالش هایشان می گویند. نداشتن بیمه زنان سرپرست خانوار و مطلقه بودن ازویژگی های مشترک آنها بود.

زهرا 48 ساله، مادر سه فرزند، میزان تحصیلات سیکل، فاقد بیمه زنان سرپرست خانوار، او می گوید: همسرم جانباز است نه طلاق گرفتم و نه همسرم فوت کرده بلکه 9 سال است که از خانه بیروم کرده، مشکلات مالی زیادی دارم از ساعت 11 صبح تا 10 شب در مترو دستفروشی می کنم، ماهیانه 2 میلیون و 500 هزار تومان درآمد دارم این هم کفاف زندگیم را نمی کند چون مستاجرم و باید کرایه خانه بدهم.همسرم طلاقم نمی دهد، چون می داند اگر او اقدام کند باید مهریه و نفقه ام را بپردازد اگر من هم اقدام کنم، قانون از من حمایت نمی کند و باید همه چیزم را ببخشم همین طور بلاتکلیف ماندم.

آسیب های زیادی مانند بی کسی و بی پناهی به عنوان یک زن ما را تهدید می کند، دولت هم هیچ حمایتی از ما نمی کند، برای در خواست کمک به سازمان بهزیستی و کمیته امداد رفتم آنها هم چون طلاق نامه و فوت نامه می خواستند، من نداشتم  ونتوانستم کاری از پیش ببرم. از دولت  می خواهیم حداقل اگربرای زنان سرپرست خانوار اشتغالزایی نمی کند، مکانی برای فروش اجناس ما اختصاص دهد، چون ماموران مترو خیلی اذیت می کنند.

فاطمه، 48 ساله، مطلقه، دارای دو فرزند، همسرش خارج از کشور زندگی می کند ،تحصیلات دیپلم و فاقد بیمه زنان سرپرست خانوار

او که این روزها همزمان با کار در شهرداری تهران( مسئول سرویس بهداشتی در پارک) با دریافتی ماهانه یک میلیون 500 هزار تومان مشغول دستفروشی در مترو است. او نیز می گوید: ساعت 5 بعد از ظهر که از پارک خارج می شوم به مترو می آیم و تا ساعت 9 شب دستفروشی می کنم، مستاجرم، ماهی 700 هزار تومان  کرایه می دهم،

در مترو هم نمی گذارند کار کنیم، اذیت می کنند،بارها مورد توهین ماموران مترو قرار گرفتیم، چکار باید بکنیم؟ اگر دنبال کارهای نامشروع و خلاف برویم اینها خیالشان راحت می شود. از مسئولان شهرداری می خواهیم به ما اجازه بدهند حداقل تا شب عید کاسبی کنیم. در شرایط سختی قرار دارم به خاطرجراحی توده زانوی دخترم هزینه های درمانی زیادی متحمل شدم .

نرگس 49 ساله،یک فرزند، مطلقه

وی می گوید: به دلیل اعتیاد همسرم طلاق گرفتم،از ساعت 10 صبح تا 6 بعد از ظهر در مترو دستفروشی می کنم، روزانه 30 الی 50 هزار تومان در آمد دارم، یک فرزند پسر دارم که پیش خودم است، از لحاظ مالی تو شرایط سختی به سر می برم، مستاجرم، بیمه خدمات درمانی دارم آن هم فقط بیمارستان هایی که از امکانات زیادی برخوردار نیستند قبول می کنند.

در این خصوص «طیبه سیاوشی» در گفتگو با خبرنگار اجتماعی خبرگزاری شبستان با بیان اینکه بیمه زنان سرپرست خانوار در قانون برنامه ششم توسعه جزو اولویت های محوری قرار گرفته است گفت: در قانون برنامه ششم توسعه، شش موضوع از جمله آب، بازآفرینی بافت های ناکارآمد، بهبود محیط کسب و کار، اشتغال، فضای مجازی، بیمه های اجتماعی، ساماندهی و پایداری صندوق های بیمه ای ،بازنشستگی و پیشگیری و کاهش آسیب های اجتماعی در اولویت برنامه ها قرار گرفته اند که توانمند سازی محرومان و فقرا با اولویت زنان سرپرست خانوار نیز از جمله این برنامه های محوری است.

این عضو فراکسیون زنان مجلس بیان کرد: با توجه به اینکه جمعیت زنان سرپرست خانوار از سال 1375 تا 1395 سه برابر یعنی از یک میلیون و 200 هزار نفر به سه میلیون و 600 هزار نفر افزایش یافته است لذا ما بر آن شدیم تا موضوع زنان سرپرست خانوار را در برنامه ششم توسعه جزو اولویت های محوری قرار دهیم، بنابراین رویکردها و سیاست گذاری های دولت هم باید بر این اساس چیده شود. براساس آمار سازمان‌های ذی ربط از جمله کمیته امداد امام‌خمینی(ره) و سازمان بهزیستی کشور تعداد زنان سرپرست خانوار رو به افزایش است که این موضوع به حمایت‌های بیشتر دولت از زنان را می‌طلبد البته ما کاری به یارانه نقدی این زنان نداریم و موضوع اصلی ما توانمندسازی زنان و بیمه آنان است.

وی با بیان اینکه در سال گذشته 230 میلیارد تومان اعتبار به بیمه زنان سرپرست خانوار اختصاص یافت تصریح کرد: با اختصاص این اعتبار زنان تحت پوشش کمیته امداد و سازمان بهزیستی می توانستند از بیمه بهره مند شوند.همواره به دولت تاکید داشتیم که بیمه زنان سرپرست خانوار و زنان خانه دار با بیش از سه فرزند باید مورد توجه قرار گیرد که متاسفانه  این مساله به دلیل عدم امکان افزایش جمعیت بیمه شدگان در تامین اجتماعی به نتیجه نرسید.در حال حاضر زنان زیادی به دلایل مختلف نظیر فروخته شدن و یا نداشتن شناسنامه، فاقد هویت بوده و جزو محرومترین قشر جامعه محسوب می شوند که تمایل زیادی به استفاده از خدمات تامین اجتماعی دارند ولی متاسفانه به دلیل نداشتن مدرک و قید نشدن در قانون از این حیث بی بهره هستند.

وی با تاکید بر این که زنان سرپرست خانوار باید از امتیازات زیادی برخوردار باشند تصریح کرد:یکی برنامه های مهم ما در مجلس شورای اسلامی گرفتن امتیاز مسکن مهر برای زنان سرپرست خانوار است که من شخصا برای این کار اقدام خواهم کرد همچنین زنان سرپرست خانوار می توانند در تولید خدمات به ویژه در بخش های روستایی بهره مند شوند که این امر نیز در اولویت برنامه های ما قرار دارد،همه این موارد در قانون دیده شده است.سیاوشی در پاسخ به این سوال که پس چرا اجرایی نمی شوند گفت:یکی از دلایل عدم اجرای موارد فوق در حوزه زنان عدم آگاهی و مطالبه زنان است چون اطلاع کافی از خدمات حوزه زنان در قوانین ندارد، برگزاری کارگاه های کوچک در شهرستان های اطراف نقش نقش مهمی در آگاهی زنان از حقوق خود دارند.بسیاری از بانوان در کشور بر اثر مسائل مختلف نظیر از دست‌دادن همسر، طلاق و دیگر مشکلات، سرپرست خانوار می‌شوندبراساس گزارش مرکز آمار در سال 95 حدود 13 درصد از زنان ایرانی به عنوان سرپرست خانوار معرفی شده بودند.

همچنین« ثریا شارقی » نیز در گفتگو با خبرنگار اجتماعی خبرگزاری شبستان با بیان اینکه اخیرا بیمه زنان خانه دار با سوبسید بسیار خوب ، تصویب و در حال اجرایی شدن است، گفت: قبلا بیمه زنان خانه دار برای هر نفر 280 هزار تومان با بیمه خویش فرما و آزاد  پرداخت می شد ولی اکنون با تصویب بیمه جدید زنان خانه دار برای هر نفر بیش از 120 هزار تومان در نظر گرفته شده که این فرصت بسیار خوبی است تا زنان خانه دار بتوانند از آن استفاده کنند.در استان تهران تعدادی از زنان سرپرست خانوار به دلیل عدم اعتبار کافی در سازمان بهزیستی و کمیته امداد در انتظار تحت پوشش قرار گرفتن در نوبت های طولانی بسر می بردند لذا برای حل این مشکل قرار شد با دستور استاندار مکاتبه ای با وزیر کار، تعاون و رفاه اجتماعی داشته باشیم تا با اختصاص اعتبار ویژه برای تحت پوشش قرار دادن این قشر از بانوان دیگر مشکلی وجود نداشته باشد و بلافاصله تحت پوشش قرار بگیرند.

شارقی با بیان اینکه در حال حاضر 3 میلیون و 200 هزار زن سرپرست خانوار در کشور وجود دارد اظهار کرد: از این تعداد 200 هزار نفر تحت پوشش بهزیستی قرار دارند. تعداد زیادی از زنان سرپرست خانوار نیز تحت پوشش کمیته امداد امام خمینی (ره) هستند و در مجموع بیش از 600 هزار نفر و در صورت محاسبه بعد خانوار یک میلیون و 300 هزار نفر تحت پوشش قرار گرفته‌اند.

وی با بیان اینکه مهارت آموزی زنان سرپرست خانوار از دیگر اقدامات ما در این حوزه است، تصریح کرد: یکی از اقدامات مهم دیگری که ما در راستای توانمندسازی زنان سرپرست خانوار انجام دادیم، آموزش آنها در قالب بازارمحوری است تا با یادگیری مهارت هایی بتوانند وارد بازار کار شوند.این آموزش ها به طور ویژه در شهرستان ملارک در حال پیگیری است، این اقدام با کمک معاونت امور زنان و خانواده ریاست جمهوری  انجام شده است، امیدواریم خروجی خوبی داشته باشد.

مدیر کل امور بانوان استانداری تهران با اشاره به مهمترین راهکار برای حل مشکلات زنان سرپرست خانوار اظهار کرد: به اعتقاد بنده، زنان سرپرست خانوار باید تحت پوشش یک حقوق حداقلی قرار بگیرند که بیشتر  از سازمان بهزیستی و کمیته امداد باشد.تسهیلات مشاغل خانگی در روستاها رشد بسیار خوبی داشته  و برای هر کارآفرین 10 میلیون تومان با سود 4 درصد اختصاص داده شده است.

سید حسن موسوی چلک،رییس انجمن مددکاری کشور نیز در گفتگو با خبرنگار اجتماعی شبستان با بیان اینکه افزایش جمعیت زنان سرپرست خانوار چسبندگی به سازمان های دولتی را افزایش می دهد، بیان کرد: بار مالی زیادی نیز به سازمان های حمایت کننده وارد می کنند، زنی که تنها زندگی می کند میزان تهدیدات نیز به سوی او زیاد است البته قصد برچسب زدن به این زنان را ندارم اما این واقعیت را نیز نمی توان منکر شد که با اسیب های بیشتری روبرو خواهند شد.گسترش زنان سرپرست خانواده نیز می تواند پیامدهای اجتماعی دیگر داشته باشند و یکی از پیامدهای ان گسترش آسیب های اجتماعی است.سال 76 پنج درصد از زنان ،مواد مخدر مصرف می کردند، سال 90 این مصرف به 10 درصد رسیده است و همچنین در بحث طلاق و خشونت  هم آسیب پذیری زنان نسبت به مردان بیشتر است.