خبرگزاری شبستان، گروه اندیشه: به مناسبت فرا رسیدن سالروز شهادت جانسوز حضرت زهرای مرضیه(س) و به منظور بررسی شمه ای از سبک زندگی فاطمی که در القاب و اوصاف آن حضرت(س) تبلور یافته با حجت الاسلام «قاسم خانجانی»، استاد تاریخ اسلام و عضو هیئت علمی پژوهشگاه حوزه و دانشگاه گفت وگویی داشته ایم که مشروح آن تقدیم حضورتان می شود:
حضرت فاطمه زهرا(س) القاب فراوانی دارند که در احادیث و روایات به آنها اشاره شده است، فلسفه اطلاق این القاب چیست؟
قبل از پاسخ مقدمه ای را بیان می کنم که ویژگی ها و در حقیقت خصوصیات و برجستگی ها و امتیازات شخصیتی و تربیتی حضرت زهرا(س) ذیل آن مشخص می شود.
القاب بسیاری برای آن حضرت(س) در کتاب ها و منابع تاریخی و روایی می توانیم ببینیم یعنی حداقل بالای یکصد لقب را برای حضرت فاطمه(س) با تعابیر مختلف و به نسبت و تناسب شخصیت ایشان ذکر کرده اند که هریک دلالت بر یک وجه از شخصیت شان دارد. در این میان برخی از القاب مخصوص حضرت زهرا(س) است، یعنی در حقیقت به شکلی است که این لقب نَه قبلا به کسی داده شده بود و نَه بعدا به کسی داده شد.
برای مثال «سیدة النسا العالمین» بعد از حضرت خدیجه(س) به ایشان داده شد، اهل سنت به ویژه در مقابل این لقب حضرت زهرا(س) موضع می گیرند و این لقب را بیشتر برای حضرت خدیجه(س) می دانند.
توجه به معانی عمیق این القاب چه قدر می تواند سبک زندگی یک مسلمان معتقد را تحت تاثیر قرار دهد؟
طبیعتاً ابعاد تربیتی فراوانی را سبب می شود. در این مورد به ذکر چند نمونه می پردازم، یکی از رایج ترین القاب حضرت(س)، «زهرا» است، زهرا برای حضرت فاطمه اسم نیست، اسم ایشان، «فاطمه» و لقب شان «زهرا» است.
زهرا که برخی لقب ها مثل زهره را نیز از همین ماده زهرا برای حضرت قایل شده اند بیشتر برگرفته از آن روایت مشهور است که درباره نوع عبادت حضرت مطرح شده که بسیار قابل توجه و تامل است به ویژه برای بانوانی که می خواهند به سبک و سیره حضرت توجه کرده و آن را الگوی زندگی شان قرار دهند.
در روایت آمده است که درخشندگی و نورانیت محراب عبادت حضرت فاطمه(س) تا آسمان امتداد داشت و به همین دلیل به ایشان زهرا می گفتند. زهرا یعنی درخشنده و از این بابت در ارتباط با نوع عبادت حضرت این روایت وجود دارد.
کثرت و خلوص در عبادت و نورانیت در عبادت حضرت فاطمه(س) به اندازه ای است که در حقیقت یک لقب اختصاص به این حالت نورانی دارد که همان زهرا است.
در این مجال می خواهم این استفاده را از لقب «زهرا» داشته باشم که اگرچه نمی توانیم به همان کیفیت اما به تبعیت و پیروی از آن حضرت(س) می توانیم نوع عبادت، ارتباط مان با خدا، نوع مناجتمان و نوع نمازمان را آن قدر ارتقا ببخشیم که یک بارقه و یک نور ولو اندکی از آن نورانیت مطلق حضرت فاطمه(س) در زندگی ما معتبر شود و ما هم یک بخش از آن زهرایی بودن و درخشندگی در عبادت را داشته باشیم و این رویه را در سبک زندگی خود جاری و ساری کنیم.
به دیگر القاب حضرت فاطمه(س) که کمتر به آن پرداخته و به نظرتان نسخه ای برای درمان سبک زندگی امروز است اشاره بفرمایید
یکی از القابی که در زیارتنامه ایشان هم آمده و کمتر به آن پرداخته شده لقب «ممتحنه» است، چنانچه می فرماید: «يا مُمْتَحَنَةُ امْتَحَنَكِ اللهُ الَّذي خَلَقَكِ قَبْلَ اَنْ يَخْلُقَكِ». ممتحنه یعنی کسی که مورد امتحان قرار و امتحان پس داده است، نکته آن است که در این عبارت که در زیارت نامه آمده است در وصف حضرت این چنین جمله ای به کار رفته که: «آزمودت خدايي كه تو را آفريد، پيش از آنكه تو را بيافريند». این اتفاق و آزمودن برای عالمی است که خداوند در آن از همه بندگان پیمان گرفت.
در حقیقت حضرت فاطمه(س) در یک چنین امتحان مهمی قرار می گیرد و بر این اساس «ممتحنه» یکی از القاب ایشان می شود. نکته تربیتی و الگویی که می توانیم از این لقب استفاده کنیم آن است که ما باید به عنوان بندگان خدا همواره برای هر امتحانی آماده باشیم، امتحانات خداوند ممکن است از حیث مادی، مربوط به سلامت جسم، از دست دادن عزیزان و ... باشد. باید آماده باشیم تا از آن امتحان سربلند بیرون بیاییم همچنان که حضرت زهرا(س) به همین واسطه لقب ممتحنه را گرفتند.
بنابراین بزرگ ترین درس از این لقب در زندگی آن است که با توکل به خداوند در برابر سختی ها ایستادگی کنیم و هیچ وقت سرخورده و آزرده خاطر نشویم، بلکه برعکس با طمانینه و آرامش زندگی کرده و از مسیر عبودیت خداوند جا نمی زنیم. بنابراین سبک زندگی آرام با توجه به این لقب حضرت فاطمه(س) درس توکل به خدا در برابر امتحانات زندگی را می دهد.
در باب لقب صدیقه چه طور؟ آیا این صدیقه به معنای صداقت است یا معانی دیگری دارد که به واسطه آنها به حضرت این لقب داده شده است؟
این واژه باب مونث «تصدیق» است، از باب تصدیق نبوت و رسالت پدر بزرگوراشان و همچنین از جهت پذیرش اسلام با همه وجود این لقب را به ایشان داده اند، وقتی که می گوییم تصدیق، تصدیق یک پذیرش غیرعالمانه نیست، یک ایمان سربسته بدون آگاهی کامل نیست.
تصدیق یعنی با همه وجود اسلام و نبوت حضرت رسول(ص) را پذیرفتن به همراه اعتقادی با صداقت. ممکن است که گفته شود طبیعی است که وقتی پیامبر(ص)، پدر حضرت زهرا(س) است باید او را تصدیق کند و این شاید امتیاز به حساب نیاید که نبوت پدر را پذیرفته اند در حالی که چنین نیست.
لقب صدیقه را برای حضرت فاطمه(س) به کار می برند و تازه صدیقه کبری هم گفته می شود یعنی اینکه در همان زمان بسیاری از زنان و مردان بودند که حتی چه بسا از اقوام و نزدیکان حضرت رسول(ص) هم بودند اما ایمان نمی آوردند، به بیان دیگر صرف نسبت داشتن با پیامبر(ص) این اطاعت و تصدیق حاصل نشده است. صدیقه کبری یعنی تصدیق کننده بزرگ، آن هم با توجه به شرایطی که در آن زمان وجود داشت.
در ظرف زمانی امروز این القاب چه قدر می توانند چراغ راه و هدایت زندگی باشند؟
بسیاری از این القاب باید سرلوحه و سرمشق رفتار، سبک زندگی و منش ما قرار گیرد، حضرت زهرا(س) بیش از یکصد لقب دارد که اگر همین صدیق و صدیقه را بخواهیم الگو قرار دهیم و بگوییم که ما هم می خواهیم مانند حضرت زهرا(س) باشیم، سبک زندگی های ما رنگ و بوی دیگری خواهد گرفت.
نظر شما