کشمیر؛ آتشفشان قابل انفجار در شبه قاره هند

خبرگزاری شبستان، گروه بین الملل،  اختلاف برسر کشمیر در طول نیم قرن یین هند و پاکستان سه جنگ را برافروخته است. این مشکل همچنان بزرگترین مسایل تنش زا در جنوب قاره آسیاست.

مسئله کشمیر پس از آزمایش های هسته ای که این دو کشور را به سمت باشگاه هسته ای کشاند، پراهمیت شده و خطر بروز جنگ بین دو طرف را تشدید کرده است، به طوری که این جنگ می تواند امنیت و صلح بین المللی را به مخاطره بیندازد.

از 14 فوریه 2019 میلادی، فضای جنگ بر بخشی از منطقه کشمیر که در کنترل هند است، خیمه افکنده است. یک فرد انتحاری به یک اتوبوس نیروهای پلیس هند حمله کرد که در نتیجه آن 44 نفر کشته شدند. این حمله بدترین حمله از دهه های پیش تاکنون به نیروهای امنیتی در این منطقه مورد اختلاف است.

هند، جماعت«جیش محمد» را که مقر آن در پاکستان است، مسئول این حمله انتحاری دانست و از همسایه خود خواست تا ضد این گروههای مسلح که در خاک این کشور فعالیت می کنند، اقدامی انجام دهد. پس از آن، جنگنده های هندی روز سه شنبه(هفتم اسفند) به خاک پاکستان حمله و ادعا کردند که در این حمله پایگاه های تروریستها هدف قرار گرفته است.

سخنگوی نظامی هند در نخستین واکنش میدانی گفته بود که نیروهای هندی و پاکستانی در مرز به تیراندازی اقدام کردند.

در ساعت های صبح اولیه صبح(چهارشنبه هشتم اسفند) پاکستان دو هواپیمای هندی را هدف قرار داد که یکی از هواپیماها داخل پاکستان سقوط کرد و خلبان ان را به اسارت گرفت. دقایقی کوتاه پس از آن، رسانه های هندی نیز از سقوط یک جنگنده پاکستانی خبر دادند که این مسئله نشانه آشکاری بر احتمال بروز جنگ بین این دو کشور به شمار می آید.

ریشه های درگیری

ریشه های درگیری در منطقه کشمیر به دوره پایان اشغالگری انگلیس در قاره هند برمی گردد، زمانی که پارلمان انگلیس در جولای 1947 قانون استقلال شبه جزیره هند را صادر کرد. مقامات اشغالگر پس خروج خود به مناطق هندی اعلام کردند به دولت هندوی هند یا دولت مسلمان پاکستان براساس تمایل ساکنانش بپیوندند.

مسئله سه منطقه «حیدرآباد»، «جوناگاد» و «کشمیر» حل نشد، حاکم مسلمان نشین جوناگاد تصمیم گرفت که به پاکستان بپیوندد، این درحالی بود که  بیشتر ساکنان آن هندو بودند و دربرابر این تصمیم نیروهای هندی وارد عمل شدند و همه پرسی به زور انجام گرفت که نتیجه آن پیوستن این منطقه به هند بود.

در ایالت حیدر آباد نیز حاکم مسلمان آن خواست این حیدرآباد را مستقل اعلام کند، اما بیشتر هندوهای این ایالت این مسئله را نپذیرفتند و نیروهای هند در سپتامبر 1948 میلادی دخالت کرد و این منطقه نیز به دهلی نو پیوست.

اما کشمیر که بیشتر ساکنان آن مسلمان بودند و «هاری سینگ» هندو بر آن حکومت می کرد. تصمیم داشتن علی رغم تمایل مسلمان که خواهان پیوستن به پاکستان بودند، به هند بپیوندند. هند پذیرفت تا کشمیر به پاکستان ملحق شود، اما با پیوستن دو ایالت پیشین به پاکستان را مخالفت کرد.

کشمیری ها با پذیرش حکومت هندوستان برآنها امتناع کرد، به همین دلیل بین آنها و بین نیروهای هند در سال 1947 درگیری رخ کرد که به اشغال یک سوم این ایالت از سوی هند منجر شد.

سازمان ملل در این درگیری وارد شد و شورای امنیت قطعنامه ای را در 13 آگوست 1948 میلادی مبنی بر آتش بس و اجرای همه پرسی تعیین سرنوشت تصویب کرد. سپس پیشنهاد داد که بخش های مسلمان نشین کشمیر با پاکستان در یک مرز مشارکت داشته باشند و بخش های دیگر هندو نشین آن در مرزهای مشترک با هند باشد. اما این قطعنامه اجرایی نشد.

سه جنگ

ایالت کشمیر دربخش شمالی شبه قاره هند قرار دارد که از شمال به چین، از شرق به تبت، از جنوب به پنجاب هند و از غرب به پاکستان محدود میس شود. این جغرافیایی استثنایی است که آن را در یک موقعیت استراتژی مهم در مرز سه کشور هسته ای قرار داده است.

اختلاف پاکستان و هند بر سر حکومت بر کشمیر به سه جنگ طاقت فرسا بین دو طرف منجر شد. هند بر 48 درصد از مساحت این اقلین، پاکستان بر 35 درصد و چین نیز بر 17 درصد آن تسلط دارد.

نخستین جنگ در سال 1947 آغاز شد و در سال 1948 پایان یافت. این جنگ پس از تقسیم کشمیر بین دو طرف هندی و پاکستانی پایان یافت و درحال حاضر به ایالت جامو و کشمیر که هند بر آن کنترل دارد و کشمیر آزاد که متعلق به پاکستان است، معروف است.

جنگ دوم در سال 1965 رخ دارد و 17 روز ادامه داشت. پاکستان در این جنگ تلاش کرد تا از مبارزان کشمیری حمایت کند. اما این بدرگیری به مبارزه مسلحانه بین ارتش دو کشور در طول مرزها از جمله مناطق لاهور، کشمیر، راجستانو سیالکوت منجر شد. هیچ کدام از طرف ها پیروزی را به دست نیاوردند. این جنگ با تلاش های بین المللی و انعقاد معاهده و آتش بس بین دو طرف پایان یافت.

جنگ سوم در سال 1971 میلادی در نتیجه اتهام اسلام آباد به هند مبنی بر حمایت از پاکستان شرقی(بنگلادش) برای جدایی رخ داد. هند پیروزی نظامی به دست آورد. پس از این کشور ها به رقابت تسلیحاتی روی آورند و به دستیابی به سلاح هسته ای را اعلام کرد. این جنگ به جدایی پاکستان شرقی از اسلام آباد و تشکیل کشور بنگلادش منجر شد.

در سال 1972 دو طرف به صلح دست یافتند ، اما دو طرف از تیراندازی هاب هرازگاهی بین مرزها جلوگیری نکردند.

دو طرف در 17 دسامبر 1971 توافقنامه «شیملا» را برای آتش بس و ختم درگیری ها امضا کردند. به موجب این توفقنامه هند برخی از خاک پاکستان را که در جنگ بر آن مسلط شده است، نگه می دارد، همچنین پاکستان نیز مناطق سیطره یافته را حفظ می کند.

مسئله کمشیر  به دلیل خشونت های داخل این منطقه همچنان مسئله قابل انفجار بین هند و پاکستان است. چرا که عملیات مقاومت کشمیر ضد هند که پاکستان را به حمایت آن متهم می کند، تهدید کننده بروز چهارمین جنگ بین دو طرف است.