رویکردهای مدرنیستی آوینی در مستندسازی جنگ

به گزارش خبرنگار سینمایی خبرگزاری شبستان، «انیس دوویکتور» مورخ سینما شب گذشته 20 فروردین ماه در نشست بررسی مستند «این است فتح الفتوح» سیدمرتضی آوینی در خانه هنرمندان درباره ویژگی های شاخص مستند او گفت: «صدای راوی» یکی از ویژگی های این مستند است که هم در کنار میز تدوین و هم به شکل نریشن شنیده می شود. لحن او از نظر اهمیت همچون نخستین نمای فیلم است. در این جا صدا تنها گزارش نمی دهد بلکه راهی است برای رسیدن به خوانشی که فیلمساز مطرح می کند.

وی ادامه داد: «مونتاژ» ویژگی دیگر مستند شهید مرتضی آوینی است. آوینی مثل یک خیاط زمان است. بیننده به لطف تکنیک فیلمسازی او شیوه خاصی از زمان مندی را درک می کند به طوری که گاهی زمان را با صحنه جنگ می بیند و گاهی در افکار آوینی.

دوویکتور در ادامه سخنان خود با اشاره به چهار سطح از زمان مندی مستند «این است فتح الفتوح» گفت: یکی زمان فیلمبردار است که مربوط به صحنه های جنگی است. زمان دیگر مختص آوینی است که فیلم را مونتاژ می کند. سومین سطح زمان متعلق به بیننده ای است که فیلم را می بیند. و نهایتا زمانی که به نوعی جنبه اسطوره ای دارد که در آن آوینی  جنگ را در پرسپکتیو بزرگتری می بیند که حتی به کربلا وصل می شود.

وی تاکید کرد: جابجایی بین این سطوح زمانی مخاطب را از زمان صرف جنگ دور می کند و فراتر می برد. کارهایی که با زمان می کند از جنس مدرنیته است. 

دوویکتور در بخش دیگری از سخنان خود با بیان این که مستند «این است فتح الفتوح»  موجب تامل درباره مفهوم زمان و شهادت می شود، گفت: آوینی از خلال تصاویر محمدعلی طالبی(فیلمبردار مجموعه حقیقت) می اندیشد و روی آن ها سخن می گوید در حالی که در آن زمان طالبی به شهادت رسیده است. آوینی در این میان درباره مفهوم شهادت غور می کند.

این مورخ سینما گفت: شاید آوینی به طور ناخودآگاه پتانسیل های تازه ای در سینما می یابد که یکی از آن ها برگشت پذیری زمان باشد.

وی ادامه داد: فیلم های ساخته شده در طول جنگ ها معمولا تصاویری را به سرعت فیلمبرداری و مخابره می کنند اما سیدمرتضی  آوینی یک بازسازی آرام از جنگ انجام می دهد. انگار حقیقت تنها وقتی رخ می نماید که زمان و جغرافیای اتفاقات فاصله بگیریم.  

دوویکتور درباره مولفه دیگر مونتاژ «این است فتح الفتوح»  گفت: آوینی با شیوه مونتاژ خود زوایای مختلفی را پیش روی مخاطب قرار می دهد که در سینمای جنگی نامتعارف است. او یک بار مقابل دوربین است و با دوربین سخن می گوید. یک بار در حال تدوین دیده می شود و یک بار زاویه دید فیلمبردار، مشاهده می شود. این ساز و کار نشان می دهد فیم های مستند تا چه اندازه می توانند از ثبت صرف واقعیت ها فراتر روند.

این مورخ سینما تاکید کرد: این شکاف ها و فاصله هایی که آوینی ایجاد می کند بیشتر ویؤگی سینمای مدرن است تا سینمای کلاسیک. البته سفرهای زمانی وجه دیگر مدرنیستی بودن کار اوینی است.