به گزارش خبرنگار گروه اندیشه خبرگزاری شبستان: در ادامه سلسله نشست های «تفسیر قرآن در حکمت متعالیه» با تدریس آیت الله «سید مصطفی محقق داماد» مبحث دیگری از آراء این فیلسوف در موسسه پژوهشی حکمت و فلسفه ایران مطرح شد.
آیت الله «سید مصطفی محقق داماد» در ابتدای مباحث خود با اشاره به دیدگاه های «محی الدین ابن عربی» در مورد عذاب الهی، گفت: محی الدین می گوید افراد گناهکار وقتی که داغ الهی را می چشند ضمن اینکه داغ آنها را آزار می دهد، لذت هم برایشان محسوب می شود یعنی وقتی که داغ بر عفونت شان غلبه می کند به تدریج لذت می برند، پس عذاب های الهی برای آن است که زخم انسان را معالجه کند.
استاد دانشگاه شهید بهشتی تصریح کرد: اما چرا عذاب گناهکاران همیشگی است؟ خلود یعنی آنجا می ماند اما آتش دیگر برایش درد نیست بلکه لذت است به این جهت که آن زخم اش خوب شده است. این حرف محی الدین است که می گوید به هرحال خدا رحمت می کند، از این جهت که دیگر این شخص لذت می برد از این جهت که آن زخم ها معالجه و کم شده است. این حرف جناب محی الدین است. البته ملاصدرا در مورد بحث خلود، توجیه دیگری دارد و آنچه که در این مجال مطرح کردیم خلودِ محی الدینی است.
وی اظهار کرد: قرار شد که این دنیا یک روی سکه آن دنیا باشد، این جهان و آن جهان دو روی یک سکه هستند، اما انسان بسیاری از چیزها را از دوران جنینی با خود به همراه می آورد. هرچه که صورت اش نقش بست همان صورت را می آورد، لذا مهم است مهربانی که مادر برای فرزندش دارد، مادر خیال می کند همان که به او شیر بدهد، قنداق اش را ببندند کافی است و برخی مادران توجه ندارند که چه مسئولیتی قبل از تولد دارند.
عضو فرهنگستان علوم با اشاره به ابیاتی از سعدی که می فرماید: «مردیت بیازمای و وانگه زن کن»، بیان کرد: منظور شیخ اجل سعدی آن است که آیا مردی که می خواهد ازدواج کند، مردانگی دارد یا فقط می خواهد ازدواج کند؟ مردانگی، جوانمردی، اخلاق، ادب و تربیت مهم است آیا خود را آزموده ای؟ آیا می توانی حقوق همسری را رعایت کنی؟ می توانی حقوق پدری را رعایت کنی؟ می توانی تربیت انجام دهی؟
وی گفت: از پیچیده ترین علوم انسانی مساله تربیت است، بسیار مشکل است. کسی که می خواهد پدر شود باید بداند که چگونه می خواهد این فرزند را تربیت کند، تربیت اهمیت بسیار دارد. متاسفانه چیزی که در جامعه ما نیست کلاس های این مسایل است کسی یاد نمی دهد وقتی که ازدواج کردی حق همسرت چیست؟
آیت الله محقق داماد تاکید کرد: دوران جنینی به مراتب سخت تر است به این دلیل که بسیاری از آنچه که انسان به این جهان می آورد از دوران جنینی است، خدای نکرده اگر مادری هیچ رعایت نکند، مواد مخدر استعمال کند، سیگار بکشد، آن بچه صدمه هایی می خورد، بیماری هایی که پیدا می کند و اخلاقیات اش تماما از آن جهان به این جهان می آورد اما چه طور می آورد؟ نطفه اش را می آورد. عین هسته گلابی که اگر زیر ذره بین بگذارید درختِ آینده را می توانید ببینید. این بچه که از شکم مادر بیرون می آورد به نحوی هسته ای در اوست که بشود حسود، بشود عصبانی، بشود غضبناک، بشود خشم آلود، بشود معتاد، بشود افسرده.
وی اضافه کرد: یک وقت تقصیر مادر نیست اما بی احتیاطی های او حتما دخیل است، اگرچه شباهت این جهان به جهان دوران جنینی فاصله اش بسیار است اما از فاصله این جهان به جهان بعد از مرگ کمتر است. بچه ای که در شکم مادر و در دوران جنینی است تصوری از چلوکباب ندارد، چون از خون مادر استفاده می کند، او چه میفهمد؟ این درست است که عالم جنینی و عالم ما دو جهان متفاوت هستند اما وقتی نوزاد متولد می شود همه ویژگی ها به نحو بالقوه در درون این فرزند وجود دارد و او از آن جهان این ویژگی ها را به جهان آورده است، اما این جهان با جهان بعد از قیامت چه قیامت صغری و چه قیامت کبرا دو مقوله است و هیچ شباهت این گونه ای ندارد.
آیت الله محقق داماد ابراز کرد: بنابر این، اینکه می گویند اعمال ما در آن جهان آتش می شود، خود سوال است، خداوند مجبور است با زبان این دنیا با ما سخن بگوید، جهنم و بهشت در ملکوت این جهان و در باطن این جهان است، باطن این جهان مثل باطن خودمان است، باطن ما کجا است؟ الان که من صحبت می کنم کسی نمی داند که در باطن من چیست. ملکوت این جهان برای ما نهفته است. جهنم و بهشت در دو زمان آشکار می شود؛ یک زمان فقط برای خودمان. من بهشت و جهنمِ خودم را می بینم، این یک زمان است، زمان یعنی لحظه، آن زمانی که فقط برای خودمان است قیامت صغرا و مرگ است، در لحظه مرگ است که من بهشت خودم را می بینم، جهنم خود را نیز می بینم اما شما که کنار من هستید هیچ درک نمی کنید، فقط خود آن شخص است که می فهمد، البته درست است که برخی اولیاء الله هستند و می ببیند.
استاد دانشگاه شهید بهشتی در ادامه بیان کرد: «سعد ابن معاذ» مرد کمی نیست، کسی است که پیامبر(ص) او را برای قضاوت به یمن فرستاد. بعد از مرگ اش به تشییع جنازه رفت، الان این عادت از ما سلب شده است، مجلس ختم می رویم اما تشییع جنازه نمی رویم. اما آن وقت ها که زندگی ها ساده تر بود یکی از مستحبات مساله تشییع جنازه است که مومن و یا آشنایی فوت می کرد برای احترام به تشییع جنازه او می رفتند. به هر صورت حضرت رسول(ص) در مراسم این مرد حضور داشتند و مردم دیدند که حضرت(ص) با پاشنه پا راه می رود و سوال کردند که چرا این گونه راه می روید؟ حضرت(ص) فرمودند: آن قدر ملائکه برای تشییع جنازه این مرد آمده اند که من پاهایم را اینگونه کرده ام که روی بال آنها نگذارم.
وی تصریح کرد: در مراسم تشییع، مادر سعد ابن معاذ هم حضور داشت، آمد و پیامبر(ص) و نماز خواند و دفن اش کردند. وقتی که دفن می کنند مستحب است که انسان بیاید و دعایی بخواند و جلمه جالبی است که خواندن آن موجب مغرفت برای میت است، پیامبر(ص) آن را خواند و مادرش هم آمد خطاب به پسرش گفت: «بهشت برایت گوارا باد». ناگهان پیامبر نگاهی به این مادر کرد و گفت: اما به تو بگویم نمی خواهم ناراحتت کنم چنان فشار قبر به او وارد شد که شیری که از پستان تو خورده بود با این فشار از نوک انگشتانش بیرون آمد، مردم با شنیدن سخن حضرت رسول(ص) بهت زده شدند و گفتند: از آن طرف در گام برداشتن احتیاط کردید و بر او دعا و نماز خواندید و حال این گونه می گویید؟
آیت الله محقق داماد ادامه داد: پیامبر(ص) در پاسخ مردم فرمودند: شما نمی دانید، او با همسرش بداخلاق بود، آن گناه و آن اخلاق طبیعی است و به جای خودش است. سپس خطاب به مادرش فرمودند: نمی دانی پسرت با همسرش چه می کرد و آن بداخلاقی موجب این فشار قبر است. این چشم بصیرت را هر کسی ندارد.
وی در پایان خاطرنشان کرد: در قیامت صغری کسی نمی داند و نمی بیند مگر پیامبر(ص) و علی(ع) باشد که چشم بصیرت داشته باشند و باطن این عالم و مکلوت این عالم را ببینند، اما قیامت کبری آن وقتی است که حضور خدا هست و همه محشور می شوند و آنجا همه یکدیگر را می بینند، جهنمی ها و بهشتی ها نزدیک هم هستند، این موارد به معنای دیگر در انجیل آمده است. با این حال ما معتقدیم که خداوند مهربان است.
نظر شما