خبرگزاری شبستان-محمد پورعلم: دکتر حسن بلخاری در همایش علمی نخستین جشنواره هنرهای معاصر اسلامی به سخنرانی با موضوع "در باب نظریه تجلی" پرداخت.
بلخاری در ابتدا گفت: بحث امروز من در ادامه مبحث "کیفیت صورت نمودن امر مطلق و تأثیر آن بر هنر ادیان" در پژوهشکده علوم انسانی است.
وی ادامه داد: تأمل جدی در نظریه‌های هنر اسلامی از نیازهای مهم امروز ماست تا به نظریه‌هایی برای هنری فاقد نظریه دست یابیم چرا که به جز نظریه‌پردازان سنت‌گرا که به ارایه و تدوین نظریه‌هایی برای هنر اسلامی پرداخته‌اند کاری جدی در این زمینه صورت ندادیم.
بلخاری گفت: چون هنر نوعی صورت نمودن است بنابراین هر اثر هنری بازتاب معنای مستتر در جان و باطن خود است.
وی تأکید کرد: در هنر دینی هنر، استقلال معنایی ندارد بلکه نقش آیینگی دارد. در اینجا هنر موظف به بازتاب اصول معنوی دین است، البته این به معنای جدایی صورت و معنا در این هنرها نیست بلکه تصویر و محتوا در این هنرها برهم منطبق اند.
این استاد دانشگاه در بخش دیگری از سخنان خود با بیان اینکه در همه ادیان یک امر مطلق وجود دارد، تصریح کرد: کیفیت صورت نمودن آن امر مطلق در عالم در تعیین و تعین هنر آن دین نقش اساسی دارد.
وی به "بهگود‌گیتا" بخش مهمی از ماهاباهاراتا اشاره کرد و افزود: کریشنا در مقابل آرجونا در قالب یک ارابه‌ران پیر متجسد می‌شود اما در ادامه آرجونا مقام کریشنا را بسیار بلندبالاتر از یک ارابه‌ران می‌یابد.
بلخاری همچنین افزود: در تمدن هند هنر به شدت قصد تجسد می‌کند چون امر مطلق صورت نموده است و به همین خاطر است که هنر صورتگری مباح می‌شود و پیکره‌های خداوند زیاد.
انجیل یوحنا متن دیگری بود که این استاد فلسفه هنر به آن اشاره کرد و گفت: در انجیل یوحنا می‌خوانیم: "در ازل کلمه بود، خدا بود و کلمه خود خدا بود...کلمه انسان شد و ما شکوه و جلالش را دیدیم."
وی ادامه داد: هنر مسیحی نیز میل به تجسد کرد چون عیسی تجسد کلمه بود و بنابراین در قلمرو هنر نیز هنرمندان توانستند او را در قالب انسانی متجسد کنند.
بلخاری تأکید کرد: در ادیان تجسدمحور هنرهای تجسمی به اوج خود رسیده است.
داستان گفت‌وگوی موسی و خداوند در قرآن موضوع دیگری بود که دکتر بلخاری به آن پرداخت و گفت: قرآن می‌فرماید چون موسی به میقات آمد و خدا با او گفت‌وگو کرد، به خدا گفت: خدایا خود را در دیده آر، پاسخ خداوند "لن ترانی" بود. در اسلام امر مطلق صورت ننمود و این علت اصلی حرمت تصویر در اسلام است.
وی افزود: اما خداوند به موسی فرمود رویت را به سوی کوه بازگردان و خدا بر کوه تجلی کرد.
بلخاری تصریح کرد: دینی که تجلی‌محور است هنر آن تمثیلی می‌شود که انواع رسالة الطیر، سلامان و ابسال و ... همگی از نمونه‌های نگرش تمثیلی است.
بلخاری همچنین درباره تمثیل گفت: در تمثیل فاعلیت شناسا با ناظر است نه عینیت.
وی با اشاره به اینکه نگرش تمثیلی هنرهای اسلامی موجب جایگزینی تأویل با نقد شد، اضافه کرد: هنر اسلامی آخرین حلقه از یک امر باطنی است در صورت ظاهر، به طوری که بدون وجود تضاد میان ظاهر و باطن، ظاهر آخرین حلقه ظهور باطن است و بنابراین از نردبام ظاهر می‌توان به باطن رسید.
پایان پیام/
نظر شما