جهان افسانه ای؛ رها از قید و بند زمینی

خبرگزاری شبستان،‌ سرویس فرهنگی- محمد پورعلم : در سال های گذشته، گسترش گالری ها و امکان نمایش آثار هنری، زمینه حضور طیف گسترده تری از هنرمندان را در فضای هنرهای تجسمی کشور فراهم کرده است. در میان هنرمندانی که در این سال ها شناسایی و معرفی شده اند اما هنرمندان خودآموخته جایگاهی ویژه دارند.

«ذبیح الله محمدی» از جمله نام هایی است که در فضای هنری سال های اخیر شنیده شده است. نقاشی خودآموخته که آثارش از سال 96 تاکنون در چندین نمایشگاه فردی و گروهی در داخل و خارج کشور به نمایش درآمده است.

محمدی که اکنون حدود هشتاد سال سن دارد، جمعه ششم دی ماه تازه ترین نمایشگاه آثار نقاشی خود را با عنوان «ماضی نقالی» در گالری دلگشا افتتاح کرد. «سهیل حیدری» داماد ذبیح الله محمدی که همراه او در افتتاحیه نمایشگاه حاضر بود درباره سابقه فعالیت ادبی-هنری او گفت: «این هنرمند اهل الیگودرز استان لرستان است. او با وجود آن که تنها دو سال سابقه تحصیل دارد، به خاطر فضای فرهنگی خانواده از همان کودکی با آثاری چون شاهنامه مانوس بوده است؛ تا آن جا که آرام آرام و در نوجوانی در روستای خود شاهنامه خوان می شود و اهالی روستا را گردهم می آورد.»

حیدری اما آغاز نقاشی کشیدن ذبیح الله را زمانی می داند که او برای نقالی در روستا به پرده نیاز پیدا می کند: «شاید نخستین نمود عمومی و اجتماعی نقاشی کشیدن این هنرمند را بتوان زمانی دانست که تصمیم می گیرد خود پرده نقالی درست کند. به همین خاطر شروع به طراحی داستان های نقالی روی پرده می کند.»

هنرمند خودآموخته ما در سال های پس از آن همواره به ادبیات کهن و نقاشی دلبستگی داشته و هیچگاه آن را از یاد نبرده است، اما هنر او از آن جا که زمینه ای برای بروز گسترده تر نداشته، در فراز و فرودهای زندگی شخصی و خانوادگی به حاشیه رانده شده تا سال ها بعد و در کهن سالی، نامش را بر سر زبان ها بیاندازد.

محمدی خود خاطراتی جذاب از نقاشی در دوران کودکی اش دارد؛ وقتی بر خلاف فرهنگ رایج زمانه خود روی به نقاشی آورده و به هر ابزاری برای ثبت آن دست یازیده است. خود او تعریف می کند در دورانی که مداد و کاغذ به راحتی در اختیارش نبوده چگونه نقاشی هایش را بر شن و خاک می کشیده و یا بعدها با دوده چراغ برای خود ابزار نقاشی می ساخته است.  

با نگاهی گذرا به نقاشی های ذبیح الله محمدی، به یکباره به جهان پر رمز و راز و در عین حال ساده اش سفر می کنیم. نقاشی هایی که عموما با خودکارهای رنگی بر کاغذ نقش بسته اند و داستان های کهن ملی یا مذهبی را تصویر می کنند. در میان آثار او می توان بازنمایی بسیاری از داستان های حماسی شاهنامه، عاشقانه های کهن و رویدادهای مذهبی را یافت.

اما نکته جالب درباره همه این ها زبان روایی است که هنرمند برای معرفی کاراکترها و رویدادهای نقاشی اش ازآن بهره می برد؛ تلفیقی از نقش ها و کلمات که به روایت او زبانی منحصر به فرد می بخشد. چنان که در استیتمنت نمایشگاه می خوانیم: « محمدی در ترکیب بندی و نوع برخورد با کاغذ از تمام سطح آن استفاده می کند. زمینی که برای آن ها متصور می شود بزرگتر از سطح کاغذ نیست. شخصیت ها بعد دیگری ندارند جز همان نقشی که در نقاشی بازی می کنند. آن ها از اتفاقی سخن می گویند که رخ داده و تمام شده است. این روایت شکلی از نقالی را به خود می گیرد. کاری که نقاش سال ها قبل انجام می داده است. همه چیز روی سطح اتفاق می افتد. چیزی جز حادثه برای ما رخ نداده و نخواهد داد. ما فقط شاهد حوادث هستیم. او خط ها را بارها روی هم می کشد. همه چیز را در شکل از نو می سازد و حادثه را تکرار می کند. درست به مانند تکرار یک صحنه فیلم و برداشت هزارم.»

کاراکترهای انسانی، حیوانات، فرشته ها و سایر موجودات غریبی که محمدی نقاشی می کند، همگی در مهلکه نقاشی او در نوعی بی وزنی غوطه ورند. از سوی دیگر نشانی از پرسپکتیو به معنای رایج آن -که از کودکی در ذهن علاقه مندان به نقاشی می نشانند-  در آثار او یافت نمی شود تا خوداموختگی اش عیان شود و خودنمایی کند. به طور مثال اسب هایش، نمونه های خیره کننده ای از تبدیل فیگور مسحورکننده اسب در قالب نقشی دو بعدی اند؛ آن جا که همه ظرافت ها در خطوط هندسی و متقاطع نقاشی او بازنمایی می شوند.

نقاشی های ذبیح الله محمدی، جهان بی پایانی از افسانه هاست که چنان که باید هستند؛ خیال انگیز و رها از قید و بندها و منطق های زمینی.

گفتنی است نمایشگاه «ماضی نقالی» که روز جمعه 6 دی ماه در گالری دلگشا افتتاح شده تا 17 دی ماه برپاست و علاقه مندان می توانند همه روزه به جز شنبه ها از ساعت ۱۳ تا ۲۰ به تماشای نقاشی های ذبیح الله محمدی بیاستند.