تربیت عقلانی و بر اساس آموزه های قرآن باشد

«حجت‌الاسلام جمال، پوررجبعلی»، به مناسبت هفته تربیت اسلامی در گفت‌و‌گو با خبرنگار شبستان در همدان گفت: تعاریف متنوعی برای اصل تربیت در متون مختلف تعریف شده است.

استاد حوزه علیمه همدان افزود: استاد شهیدمرتضی مطهری در تعریفی، تربیت را «کشف و پرورش استعدادهای درونی انسان» عنوان می‌کند، زمانی که سخن از تربیت به میان می‌آید ، دو بعد مهم این اصل یعنی مربی و متربی در ذهن انسان تداعی می‌شود.

وی با بیان اینکه اصول تربیتی مشخصی علاوه بر متربی برای مربی نیز تعریف شده است گفت: از جمله اصولی که مربیان امر تربیت باید نسبت به آن آگاه و سپس عامل به آن باشند «آگاهانه عمل کردن» است.

پوررجبعلی اضافه کرد: «پالایش انگیزه‌ها» از دیگر اصولی است که باید مدنظر مربیان باشد، مربی نباید امر مهم تربیت را طبق عادت و برای حفظ منافع خویش و همچنین شهرت، ثروت و ... انجام دهد.

این استاد دانشگاه با بیان اینکه مربی باید برای رضای خدا تربیت کند یا به عبارتی انگیزه باید الهی باشد افزود: «تصحیح نگرش‌ها» از دیگر اصول تربیتی برای یک مربی است، شناخت‌ مربی نسبت به اصول تربیتی باید بنیادی و بر اساس تربیت اسلامی باشد و برگرفته از منابع غرب نباشد.

وی ابراز کرد: مطالعه و پیگیری منابع غربی و تربیت یک جوان انقلابی و متدین هیچ گاه اجرایی نخواهد شد، گاه ممکن است برخی افراد در امر تربیت وارد شوند که بسیار متدین نیز هستند اما به دلیل نوع نگرش آنها، بازدهی خوبی در این حوزه حاصل نشود.

 پوررجبعلی با بیان اینکه نگرش مربیان باید براساس آموزه‌های قرآن و اصول تربیتی انبیاء که در قرآن به کرات ذکر شده باشد گفت: تربیت نوجوانان در قرآن کریم و روایات معصومین(ع) مورد تأکید و توجه قرار گرفته است.

مدیر کانون تربیتی آفتابگردان در همدان ادامه داد: مربیان امر تربیت باید حداقل یک بار منابع محققین صاحب نظر و کارشناس ملی در این حوزه همچون «استاد شهید مرتضی مطهری» و «علی صفایی حائری» را مطالعه کنند.

وی گفت: «داشتن مهارت» از دیگر اصول تربیتی لازم برای یک مربی است، در این اصل، مربی باید «مخاطب و روحیه متربی» را به طور کامل بشناسد، شناسایی «محیط و موقعیت» که در آن قرار دارد و همچنین «به کار گیری روش‌های مختلف متناسب با شرایط و مخاطب» مد نظر داشته باشد.

پوررجبعلی ادامه داد: تربیت باید «نظامند» باشد یعنی مربی باید نقطه ابتدا و انتهایی را برای امر تربیت تعیین کرده باشد، تربیتی «جریان ساز» از دیگر اصولی است که باید مد نظر مربی قرار بگیرد.

اصول متربی در اسلام

پوررجبعلی گفت: تربیت در فرزندان (متربیان) طبق روایات در سه دوره قابل تقسیم است، «هفت سال اول زندگی»، «هفت سال دوم زندگی یا 7 تا 14 سالگی » و «هفت سال سوم زندگی یا 14 تا 20 سالگی».

وی ادامه داد: کودکان در 7 سال اول زندگی «سید» یا آقا هستند، این به بدان معنا است که باید فرزندان در این سن آزاد باشند و عقده‌ها و هیجانات درونی خود را خالی کنند.

این استاد حوزه ادامه داد: آزادی کودکان به آن معنا نیست که آنها بتوانند دست به هر اقدام خطر آفرین بزنند والدین باید در این سن ضمن آزاد گذاشتن آنها در بازی بروی آنها کنترل هم داشته باشند.

پوررجبعلی ادامه داد: امام علی(ع) در این خصوص می‌فرمایند: «هرچه بازی فرزندان در سن کودکی بیشتر باشد در بزرگسالی عقل کامل تری خواهند داشت»، والدین در این سن به شخصیت فرزند خویش شکل می‌دهند.

وی با اشاره به اینکه نوع رفتار والدین با فرزندان در 7 سال اول زندگی در شخصیت او در بزرکسالی موثر خواهد بود گفت: اگر بسیاری از جوانان ما امروز ترسو، پر استرس و مضطرب هستند ریشه آن در کودکی است که والدین انها، کودکان را از بسیاری موارد ترسانده اند.

پوررجبعلی ادامه داد: اگر فرزندان ما امروز ناتوان در انجام یک کار و یا قدرت ریسک برای انجام کاری را ندارند بدان علت است که والدین او در سن 7 سالگی کودک را از انجام کار‌های ریسک دار منع کرده اند.

این استاد حوزه گفت: از هفت سال دوم زندگی به نام «عبد» نام برده می شود این به آن معنا است که والدین باید کودکان خود را در سن 7 تا 14 سالگی که به سن بلوغ نیز ختم می‌شود به آداب اجتماعی، اسلامی، خانوادگی عادت دهند.

وی ادامه داد: پدر و مادر باید تمام توان خویش را در 7 سال دوم زندگی فرزند خویش قرار دهند و هرآنچه که نیاز است تا فرزندانشان از آنها بیاموزند در این سن تحقق می‌‌یابد این نکته را نباید فراموش کرد که تحقق اهداف 7 سال دوم زندگی به شرط به اتمام خوب 7 سال اول زندگی کودک است.

پوررجبعلی گفت: هفت سال سوم زندگی فرزند «وزیر» است، در اصول اسلامی، باید به فرزندان خویش مسئولیت پذیری به ویژه مسئولیت اجتماعی را بچشانیم، به عبارتی در سن 14 تا 20 سالگی باید به فرزندان خود مسئولیت‌هایی هرچند کوچک در منزل، مسجد، مدرسه و ... داده شود.

وی ادامه داد: اگر اصول تربیتی عنوان شده در این سه دوره به طور کامل و احسن توسط مربی (والدین، معلمان و هیئت امنای مساجد و...) محقق شود دیگر فرزند ما در سن 20 سالگی آمادگی لازم برای ورود به دانشگاه، فضای کار، ازدواج و ... را خواهد داشت.

پور رجبعلی با بیان اینکه یکی از محققین، تربیت را به دو نوع «بغلی» و تربیت «هدایتی با حرکتی» تقسیم بندی کرده است گفت: در تربیت نوع اول، مربیان خود متربی را از یک نقطه به نقطه دیگر حرکت می‌دهند در این نوع تربیت با صرف انرژی و وقت بسیار توسط مربی، بازدهی خوبی حاصل نمی‌شود.

وی ادامه داد: در تربیت هدایتی، مربی نقش هدایت کننده داشته و این متربی خود است که حرکت می‌کند، در حالی که در تربیت نوع بغلی، مربی خود متربی را از جایی به جایی دیگر حرکت می‌دهد بدون آنکه شخص از خود حرکتی نشان دهد.

تربیت باید «نظام‌مند، جریان ساز و حرکتی» باشد

این کارشناس تربیتی با تأکید بر اینکه باید فرزندان خود را طوری تربیت کنیم که مانند چشمه از خود بجوشند و همواره در جریان باشند گفت: امام خمینی(ره)، توانست میلیون‌ها انسان را به حرکت درآورد چرا که خود تربیت شده هدایتی و حرکتی بود.

وی ضمن تأکید بر تربیت «نظام‌مند، جریان ساز و حرکتی» توسط مربی گفت: در روایات عنوان شده است که انسان‌ها هریک مانند یکی از معادن ارزشمندی هستند که باید از هریک متناسب با ذخیره و استعدادی که دارند انتظار داشت.

پوررجبعلی با اشاره به اینکه ما گاهی اوقات پوسته‌ای کار می‌کنیم نه هسته‌ای گفت: یکی از محققین تربیتی بر این باور است در انجام یک یا یک کار فرهنگی باید روح کار داشت.

مدیر کانون نخبگان آفتابگردان اضافه کرد: کار تربیتی باید موجب «رشد افراد» شود، همانگونه که قرآن کریم می‌فرماید: «اگر کسی تقوا داشته باشددر قلب گناه هم باشد هیچ گاه گمراه نمی‌شود».

وی با بیان اینکه تربیت نباید «احساسی» باشد گفت: تربیت باید بر اساس قرآن و عقل باشد به گونه ای که مربی «نگاه فرزندان ما را با دلیل نسبت به حب و بغض‌های دنیا، تغییر دهد» این نکته قابل ذکر است که در این امر و حتی سه دوره مهم عنوان شده در اصل تربیت، باید اختیار مراعات شود چرا که تربیت با اجبار غیر قابل اجرا است.

پوررجبعلی ادامه داد: دین مبین اسلام با «تربیت مناسکی» مخالف است، اسلام به دنبال تربیت یک فرد خاصه نماز خوان و متدین نیست، خوارج، عمر سعد، شمر و بسیاری از افرادی که دستشان به خون اهل بیت(ع) آلوده شد همگی اهل نماز شب، قرآن و دین و مذهب بودند.

این استاد حوزه علمیه گفت: الان دیگر دوره تربیت مناسکی، صوفی گرانه و زورگویانه نیست، تربیت باید عقلانی و بر اساس آموزه‌‌های قرآن باعث تغییر حب و بغض‌های انسان همراه با دلیل باشد.

وی با اشاره به اینکه در حال حاضر منابع بسیاری اعم از کتاب، سایت و فعالیت موسسات و ... در حوزه تربیت در کشور وجود دارد گفت: در این بین انچه نیاز است وجود افرادی کارشناس و متخصص در این حوزه است تا این منابع را در اختیار مربیان قرار دهند، بنابراین لازم است تا جامعه دانشگاهی، حوزوی و ... وارد کار شوند.