کوفیان بد و خوب ؟!

محمدحسین رجبی دوانی، استاد دانشگاه و صاحب نظر مسایل تاریخ اسلام در تحلیل و بررسی نقش کوفه، در طول تاریخ اسلام به خبرنگار شبستان گفت: کوفه در کنار چهره زشت و پلیدی که به دلیل عدم همراهی با امام حسین (ع) خیانت به آن حضرت و کوتاهی در یاری امام علی (ع) و امام حسن مجتبی (ع) داشته است در فرهنگ ما نامی مترادف با خیانت، سست عنصری، بی وفایی و بی اعتمادی دارد حال آنکه اگر جنبه دیگر این شهر و مردم آن را بنگریم، کوفه و مردمان آن دارای سوابقی درخشان و  امتیازاتی هستند که سایر شهرهای مهم عالم اسلام از آنها بی بهره بوده اند.

وی در اشاره به تاریخ و نحوه پیدایش کوفه گفت: کوفه در زمان خلیفه دوم و در سال 17 هجری در خاک ایران تاسیس شد، به عبارت دیگر این شهر سابقه پیش از اسلام ندارد و بنای کوفه در دوره اسلامی است. عموم ترکیب جمعیتی این شهر برجستگان عرب و قایل مشهور اعراب یمن و اعراب شمالی هستند که به سبب اشتغال به جهادهای پی در پی در این شهر مقیم شده بودند.

کوفیان بیشترین شناخت را نسبت به اهل بیت داشتند

رجبی تصریح کرد: علاوه بر این ترکیب جمعیتی حجم بسیار زیادی از اصحاب پیامبر (ص) یعنی عده ای از اصحاب برجسته رسول گرامی اسلام (ص) از همان آغاز تاسیس کوفه، دراین شهر مقیم شده بودند. لذا به این مساله نیز می بایست توجه داشت که بخش مهمی از مردم کوفه، یمنی و اهل یمن بودند و یمن توسط امیرالمومنین (ع) به اسلام روی آورد بنابراین کوفیان بیشترین شناخت را نسبت به اهل بیت (ع) داشتند و اهل بیت (ع) نیز بیشترین علاقه را به این مردم ابراز می کردند. لذا حتی پس از فاجعه بزرگ کربلا حضرت امام صادق (ع) با وجود اینکه می داند کوفه، چه عملکردی نسبت به اجداد طاهرینش داشته است باز می فرمایند: چشم امید ما به کوفه است و خوبان ما در کوفه حضور دارند. به بیان دیگر حتی در اعصار بعدی و با وجود چنین سابقه زشتی که کوفه در تاریخ بر جای گذاشته است باز می بینیم امام صادق (ع) چنین دیدگاهی نسبت به این شهر و مردمان آن دارند اما چرا؟

این استاد دانشگاه در تبیین و تشریح دلیل دیدگاه مثبت ائمه معصومین (ع) از جمله صادق آل محمد (ص) درباره کوفه، خاطرنشان کرد: تحلیل این موضوع نیازمند نگاهی دوباره به تاریخ صدر اسلام است امیرالمومنین (ع) در مدینه به خلافت رسید و عظمت شخصیت آن حضرت و نقش مهم و بی بدیل ایشان در یاری پیامبر (ص) و گسترش اسلام، در مدینه تبلور پیدا کرده بود. اما با توجه به اینکه ایشان 25 سال از خلافت دور بود نسل جدید مدینه آن حضرت را به درستی نمی شناخت چرا که ایشان به ظاهر در عرصه اجتماعی و سیاسی جامعه در طول این 25 سال حضور ندارد. اما افرادی که از اصحاب پیامبر (ص) سوابق آن حضرت را به یاد داشتند عموماً در کوفه مستقر هستند.

وی یادآور شد: این در حالی است که در آن روزگار در سرزمین شام نیز گروهی از اصحاب بودند و هنگامی که معاویه تصمیم گرفت عده ای از اصحاب را بر علیه امیرالمومنین (ع) بسیج کند، تنها 5 نفر را موفق شد با خود همراه کند و این موضوع بیانگر آن است که کوفه سابقه علی (ع) را به خوبی می شناسد. در جنگ صفین که امام به مقابله با معاویه برخاست در سپاه ایشان بیش از 2 هزار و 500 نفر از صحابی پیامبر (ص) حضور داشتند.

کوفیان؛ فاتحان جنگهای بزرگ صدر اسلام

رجبی در ادامه تصریح کرد: امام علی (ع) پس از جنگ جمل که به مدینه بازنگشتند و کوفه را به عنوان مرکز خلافت و حکومت تعیین فرمودند پیش از ورود به این شهر نامه ای خطاب به مردم کوفه نوشتند و از مردم کوفه به عنوان «قبة الاسلام» و «جمجمة العرب» یاد می کنند. پیروزی های بزرگ مسلمانان بر دولت ساسانی توسط کوفیان پدید آمده است به بیان دیگر فاتح جنگ نهاوند که فتح الفتوح نامیده شد، کوفیان بودند همچنین فاتح مدائن، فاتح جنگ ذات الاثلاثه، جنگ جلولا و دیگر عملیاتهای بزرگ صدر اسلام.

برتری کوفه در معنویت و دیانت 

وی با اشاره به ویژگی های خاص کوفه در تاریخ اسلام گفت: کوفه در پیشینه تاریخی خود، دارای ویژگی ها و امتیازات خاصی است از جمله دربر گرفتن برجسته ترین قبایل عرب (چه شمالی و چه جنوبی)، در برداشتن بیشترین حجم و بالاترین کیفیت از اصحاب پیامبر (ص) در برداشتن با سابقه ترین و برجسته ترین رزمندگان عالم اسلام، همچنین کوفه از بعد معنوی و دیانت نسبت به سایر شهرهای مهم عالم اسلام، برتری داشت و این به سبب وجود اصحاب باسابقه نبی مکرم اسلام (ص) در کوفه بود و شهر کوفه این موقعیت معنوی، علمی و فرهنگی را در طول دهها سال همچنان با خود داشت.

این صاحب نظرمسایل تاریخی اسلام یادآور شد: با کمی دقت و تامل در تاریخ می بینید که بسیاری از اصحاب ائمه (ع) نیز اهل کوفه هستند بسیاری از اصحاب برجسته حضرت صادق (ع) که چنین سخنی را در رابطه با کوفه بیان می فرمایند، از اهالی کوفه هستند علاوه بر کلیه این امتیازات، شهر کوفه اولین مرکز پیدایش تشیع است.

کوفه نخستین مرکز پیدایش شیعه

رجبی در رابطه با نخستین مرکز پیدایش تشیع در تاریخ اسلام گفت: شیعه در شهر مدینه که مهد پرورش امامان معصوم (ع) است، موضوعیت ندارد اما در کوفه شیعه حضوری فعال دارد. نخستین مراکز پیدایش شیعه، دو شهر کوفه و مدائن هستند و دلیل آن نیز دارا بودن حاکمیت دو صحابی بزرگ پیامبر (ص) یعنی عمار یاسر و سلمان است عمار یاسر در زمان خلیفه اول مدتی، فرمانروای کوفه بود و سلمان فرمانروای مدائن، این دو بزرگوار هر چند از جانب خلیفه اول، به فرمانروایی منصوب شدند اما از این فرصت و موقعیت بهره برده و بذر تشیع را در این دو شهر بزرگ اسلام کاشتند.

وی درخصوص موقعیت تاریخی شهر مدائن و دلیل عدم همسانی آن با کوفه در این زمینه خاطرنشان کرد: اهالی شهر مدائن عموماً ایرانی بودند و در زمان خلیفه دوم، برخلاف تعالیم اسلام در میان عرب و عجم، تبعیض هایی پدید آمد و مدائن نتوانست با کوفه برابری کند اما به این نکته نیز باید توجه داشت که عموم مردم کوفه شیعه نبودند بلکه اقلیتی از جمعیت کوفه را شیعیان تشکیل می دادند اما این اقلیت در هیچ جای دیگری از عالم اسلام وجود نداشت لذا اگر اهل بیت (ع) امیدی به یاری شدن از جانب مردم داشتند در درجه اول این امید معطوف به کوفیان بود.

ادامه دارد.../