به گزارش خبرنگار فرهنگی خبرگزاری شبستان، ماه مبارک رمضان در میان مردم ایران فرهنگ و آئین ها و مناسک خاصی دارد که هر منطقه با توجه به بافت فرهنگی و مذهبی خود این آئین ها را بجا می آورند، تا پیش از گسترش تکنولوژِی به شکل امروزی در بسیاری از مناطق ایران نقاره زنان در سحرهای ماه رمضان 2 ساعت مانده به اذان صبح کارشان را شروع می کردند تا به مردم سحر خیز اعلام کند چیزی تا اذان نمانده است و بعد از آن دعای سحر می خواندند و اذان می گفتند این رسم از حلول ماه رمضان تا حلول ماه شوال ادامه داشت،اما امروزه کم کم این سنت ها در میان مردم کم رنگ تر شده است، درباره فرهنگ و آیین های ماه رمضان در میان مناطق مختلف ایران با «هوشنگ جاوید» پژوهشگر موسیقی نواحی و آیینی ایران و نویسنده کتاب «موسیقی رمضان در ایران» به گفتگو نشسته ایم که در زیر می آید:
فرهنگ و آیین های ماه رمضان در میان مناطق مختلف ایران چگونه است؟
مسئله ای که در مورد آئین های ماه مبارک رمضان باید به آن اشاره کنم این است که در گذشته ها آمدن این ماه با آیین هایی همراه بود در گذشته پیشواز ماه رمضان از سه تا یک هفته قبل از ماه رمضان شروع می شد و چاووشی خوانان می آمدند و مردم را خبر می کردند، در واقع اینها با چاووشی خوانی پیش رمضان می کردند و به مردم اطلاع می دادند که رمضان آمده است چون در آن زمان در جامعه سواد کم بود و اینها با چاووشی خوانی آمدن ماه رمضان را در تقویم مذهبی یادآوری می کردند.
در برخی از مناطق ایران رویت هلال ماه آداب و آئین هایی داشت؟
بله، ما در گذشته در برخی از مناطق کشور آیین رویت هلال ماه را داشتیم که در هر منطقه به یک شکل بود، مثلا در بین اهل سنت وقتی می خواستند هلال ماه را ببینند سرودی را می خواندند که به «مرحباخوانی» معروف است و این «مرحباخوانی» از سه روز قبل از ماه رمضان آغاز می شد و تا سه روز بعد از ماه رمضان و رویت هلال ماه ادامه داشت. البته همین کار را نیز در انتهای ماه رمضان به سمت ماه شوال و رویت هلال ماه شوال نیز با عنوان «الوداع خوانی» که خداحافظی با ماه رمضان بود نیز داریم.
در چه مناطقی از ایران «الوداع خوانی» مرسوم بود؟
مرحباخوانی و الوداع خوانی در بین شیعیان ایرانی هم رواج دارد و هنوز هم در شوشتر و دزفول الوداع خوانی در پایان ماه رمضان رایج است.
آیین های سحرخوانی در مناطق مختلف ایران به چه شکل بوده است؟
در کنار آیین هایی که در ماه رمضان یادآور شدم ما آئین «سحرخوانی» یا وعظ گویی را نیز داریم. در ادبیات ایران بعد از اینکه نهضت فارسی سرایی شروع می شود و شعر ایرانی رواج پیدا می کند، شاعران ایرانی در وصف سحر شعرهای زیبایی را می سرایند و کسانی که آوازهای سحری می خوانند، آن اشعار را می خواندند و سحرخوانان به سحری خوانی تبدیل شده است.
آیا سحری خوانان همان گلدسته خوانان هستند؟
سحری خوانان چند نفر با یکدیگر همراه می شدند و نقاره و ذکر خوانی مردم را بیدار می کردند، در واقع به اینها گلدسته خوان نیز گفته می شود، این گلدسته خوانان در گلدسته های مساجد جمع می شدند و در شرایط خاصی برنامه اجرا می کردند که این برنامه برای خودش مراسم و آیین ویژه ای داشت و در اغلب مناطق ایران این گلدسته خوانی انجام می شد. شاید وجود گلدسته ها در مساجد با موذن تداعی کننده گلدسته خوان ها بوده است. ذاکران، اذان خوانان و چاووشی خوانان چون حقوقی نداشتند و مواجب خاصی برایشان مقرر نشده بود شامل وقف می شدند و مردم 10 درصد از موقوفات خودشان را به این گلدسته خوانان و موذنین می دادند و زندگی آنها از این راه تامین می شد البته مردم به صورت خودجوش به اینها کمک می کردند چون گلدسته خوانان مقرری دولتی نداشتند مگر در حرم های امامان که این امر نیز پس از دوران صفویه در کشور باب شده بود.
نظر شما