اعمال شب قدر مقدمه و ابزار رشد و تعالی انسان است/رسیدگی به محرومان، جامعه اسلامی را بیمه می‌کند

به گزارش خبرگزاری شبستان از قم، به شب های پرفضیلت قدر نزدیک می شویم که در میان ایام سال، با عظمت ترین ایام و لیالی محسوب می‌شود، شب هایی که مقدرات انسان برای یک سال رقم می خورد و انسان می‌تواند با دعا و مناجات و البته اصلاح وضعیت قبلی خود امیدوار به رقم خوردن سرنوشتی نیکو برای خود باشد.

در عظمت شب قدر سخن های زیادی گفته شده و قلم های زیادی به کار افتاده است اما هرچه بیشتر در دریای فضائل و مناقب این شب ها سیر می کنیم بیشتر از گذشته به فقر و جهل خود نسبت به قدر پی می بریم؛ در حقیقت خداوند این فرصت بزرگ را در اختیار انسان قرار داده تا بتواند مسیر صد ساله را یک شبه طی کرده و به مراتب عالی اخلاق و عرفان برسد.

البته ذکر این نکته ضروری است که چه بسا انسانی در شب های قدر غرق در دعا و مناجات شده و از نمازهای مستحبی غافل نباشد، ولی نتوانسته باشد حقیقت قدر را درک کند چون فردی بوده که نسبت به اطرافیان و حقوق عامه مردم بی توجه باشد، فردی که عادت به خوردن مال مردم کرده، مسؤولی که همه چیز جز مردم برای او اهمیت دارند، دلالی که تنها به پرکردن جیب خود فکر می‌کند و اهل قلمی که سخن راست نمی نویسد، چطور می‌تواند با یک دعا و یک نماز در شب قدر به اوج برسد؟

اما در کنار موضوع شب های قدر بحث دیگری که در این ایام از اهمیت خاصی برخوردار بوده لزوم توجه به محرومان، نیازمندان، مساکین و به ویژه آسیب دیدگان از بیماری کرونا است که رهبر معظم انقلاب آن را مطرح کرده و طی عنوان «رزمایش همدلی» بر آن تأکید کردند.

با توجه به اهمیت این دو موضوع با حجت الاسلام «داود رجبی نیا» عضو انجمن تعلیم و تربیت اسلامی حوزه و معاون پژوهش مرکز بسیج اساتید و نخبگان حوزه های علمیه به گفت‌وگو نشسته ایم. متن گفتگوی یاد شده در ادامه تقدیم می گردد:

اولا تبیینی از جایگاه و عظمت شب های داشته باشید و بفرمایید دلیل تأکید بر لزوم درک این لیالی چیست؟

برای عظمت شب قدر همین قدر بس است که قرآن کریم با جمله «و ما ادراک ما لیله القدر» در سوره قدر به نحوی فهم این عظمت را سخت و یا دست نیافتنی می داند مگر برای کسانی که دل به آسمان سپرده باشند. فوری جواب کمی و عددی می دهد تا انسان ها مایوس نشوند، لذا ادامه میدهد «خیر من الف شهر» یعنی شب قدر از هزار شب هم برتر است.

دلایل سه گانه عظمت شب قدر

در حقیقت تدبیر  بهترین ها و برترین ها در این شب است که به سه امر مهم آن اشاره می کنم:

یک؛ نزول آخرین و کامل ترین کتاب انسان ساز یعنی قرآن، کتابی که پس از آن دیگر اثری نفرستاد چون آن پاسخگوی نیازهای قرنها و حالات بوده است، برخلاف کتب مقدس پیشین که پس از مدتی نسخ و کتاب بعدی را برای تکمیل و هدایت بیشتر پیروان فرستاد.

دو؛ تقدیر، تحکیم و تثبیت اعمال در سه شب  برای یک سال پیش رو به ترتیب در 19، 21 و 23 رمضان یعنی تربیتی که در سه شب به نتیجه می رسد نیاز ندارد که یک سال آموزش و پرورش فعال باشد.

سه؛ شب های قدر زمان پاک سازی درون است، به تعبیری اگر این شب پاس داشته شود، پاکی سال را تضمین می کند و اگر بی خیال طی گردد چه بسا سال از دست برود  لذا حضرت رسول(ص) فرمودند: «من ادرک لیله القدر فلم یغفر له فابعده الله» انسانی که از بخشایش شب قدر استفاده نکندخود را از رحمت خدا دور و محروم کرده است»(بحار.ج94.ص80.ح47).

چطور می توان از این شب نهایت استفاده را ببریم؟ به ویژه این که امروز جامعه ما و کل جهان درگیر یک بیماری بزرگ شده است.

اگرچه ممکن است امسال برخلاف سال های قبل از مراسم شب های قدر در مساجد ، تکایا و حرم های مقدس بی بهره باشیم اما به سبب شیوع کرونا ویروس، رویکرد جدیدی در ارتباط با خداوند برایمان فراهم آمده است که قبلا چندان بدان توجه نمی کردیم و آن اهمیت به عبادات فردی و گفت و گوی خلوت و شخصی با حضرت باری تعالی است،  چیزی که عرفا همواره به سکوت، سکون و خلوت گزینی تاکید می کردند.

تجربه ای جدید در دوران کرونا برای خلوت با معبود

این تجربه جدید می تواند، شیرجه به درون را فراهم آورد تا مرواریدهای درون یافته شود و به یقین در این شنای انفس، معایب زیادی را جهت تخلیه می توان یافت.

نکته حائز اهمیت این است که اعمال و برنامه های سفارش شده در این شب ها که عمدتا در مفاتیح الجنان نیز به آنها اشاره شده است نباید به عنوان هدف در نظر گرفت بلکه این اعمال و ادعیه، ابزار رشد به حساب آیند وگرنه خود آسیبی و مانعی برای درک واقعی شب قدر خواهند بود لذا از این سفارش ها باید برای تعالی روح و در نهایت نزدیکی و قرب به خدا استفاده کنیم.

از کجا می توانیم پی ببریم که شب قدر را درک کرده ایم؟

همانطور که گفتیم دعا و مناجات و نمازهای وارد شده در این شب از اهمیت و ارزش ویژه ای برخوردار است ولی همه این ها ابزار و مقدمه درک وجود خداوند در محضر خودمان است که باید در این شب ها به آن برسیم، وقتی فرازهای دعای جوشن کبیر یا آیات نورانی قرآن کریم را می خوانیم باید به این حقیقت برسیم که در محضر خدا هستیم تا در آینده از گناه در محضر او شرم و حیا کنیم.

راه تشخیص هم این است که در هنگامه عمل و بهره مندی از این برنامه ها، احساس سبکی، رشد و انقلاب درونی نماییم یعنی متوجه شویم که وقتی شب قدر به انتها می رسد تغییری در وجود ما ایجاد شده باشد نه این که صرفا چند جمله دعا خوانده باشیم و شب را به صبح رسانده باشیم.

باید پس از شب های قدر احساس سبکی و انقلاب درونی کنیم

البته منظور از احساس سبکی و انقلاب درونی این نیست که لزوما در وجود همه انسان ها در طی این شب ها تحولی شگرف به وجود بیاید که البته ایجاد این تحول درونی در انسان مطلوب است، ئلی همین که فرد احساس اتصال به خدا نماید و از عباداتش لذت ببرد به معنای رسیدن به هدف است و توانسته  عظمت و جایگاه شب قدر را درک کند.

اما در محور دوم؛ به عقیده شما رسیدگی به محرومان و نیازمندان به ویژه در شرایط کرونایی فعلی که خیلی از افراد کار و کاسبی شان از دست رفته یا مختل شده است چه ضرورتی دارد؟

رهبر معظم انقلاب به درستی در نیمه شعبان به این مسأله اشاره کرده و با عنوان «رزمایش همدلی و مواسات» اعلام کردند که باید همیشه به فکر دیگران باشیم و اساسا از جمله لذت های روحی و روانی همه انسان ها این است که پس از کمک و انفاق، احساس رضایت به وجود می آید. حال اگر این احساس را داشته باشد که واقعا به نیاز کسی پاسخ درست داده است، لذت معنوی بیشتری می برد.

کمک های غیر ملموس افزایش پیدا کند

امسال به سبب فشار اقتصادی از یک سو و اپیدمی ویروس کرونا از سوی دیگر ، درآمد بسیاری از افراد با مشکلاتی مواجه شده است از این رو کمک غیر ملموس می تواند افزون بر این که گره از کار فردی بگشاید، رضایت روحی و روانی را نیز در ما پدید آورد، به عبارت دیگر نیاز ما در کمک به دیگران، از نیاز آنان به ما بیشتر است.

مردم ایران اسلامی نشان داده اند که در مشکلات، بیشتر و بهتر به محرومان و نیازمندان رسیده اند و اساسا توجه به محرومان یکی از راه های مهم در تامین سلامت فردی و اجتماعی آحاد جامعه است و می تواند ایران اسلامی را بیمه کند و نظر لطف خدا را به جامعه ما بیشتر نماید.

به عقیده شما رعایت کرامت انسانی در کمک به نیازمندان تا چه میزان اهمیت دارد؟

دو ابتکار مقام معظم رهبری در آغازین روزهای شیوع کرونا جالب توجه و الگو بوده که تأثیر زیادی بر جامعه ایران و حتی جهانی گذاشت و به مردمی که نگرانی شدیدی داشتند آرامش خاصی بخشید و به نوعی جو جامعه را عوض کرد.

یکی این که در اوج شیوع ویروس کرونا و ناهماهنگی میان نهادها و مراکز دولتی و خصوصی و هم چنین نگرانی بسیار مردم، حضرت آقا با آرامشی خاص، جلوی دوربین آمده و ضمن دعوت همگان به آرامش و رعایت بهداشت، بر دو نکته اساسی تاکید کردند اول هماهنگی همگان با ستاد مقابله با کرونا در وزارت بهداشت و درمان و دوم توسل و تمسک به آموزه های دینی مانند دعای هفتم صحیفه سجادیه.

ابتکار رهبر انقلاب در طرح مسأله کمک مؤمنانه

دیگر از ابتکارات ایشان این بود که در آغاز کمک به دیگران، مساله رزمایش کمک های مومنانه را مطرح کردند که در این سخن نکاتی نهفته است؛ اولا این که باید به صورت رزمی و حماسی باشد و ثانیا کمک و یاری دیگران باید در دستور همگان یعنی دولت و ملت قرار گیرد و ثالثا باید مومنانه باشد یعنی کار و کمک از روی ایمان باشد زیرا کاری که در آن ایمان دخالت دارد ، نیت الهی و قرب الهی  در نظر گرفته می‌شود،  از این رو لازم می آید در عین کمک به بندگان خدا ، کرامت انسانی را که خدا به ایشان بخشیده ، حفظ گردد.

در این مسیر ، شیوه های حضرات معصومان(ع) به ویژه امامان منتسب به ماه مبارک رمضان یعنی امام علی(ع) و امام حسن مجتبی(ع) می تواند الگو باشد، از قبیل کمک متناسب با نیاز در سکوت و خلوت، به دور از ریا ، همراه با محبت، آگاهی از تاثیر کمک بر زندگی نیازمند، مشارکت با دیگران یا مشارکت جویی از دیگران، سرکشی غیر مستقیم ، ایجاد تنوع در کمک مانند نقدی و غیر نقدی و غیره.

متشکریم از این که فرصت خود را در اختیار ما قرار دادید.

بنده هم از شما و عزیزان پرتلاش خبرگزاری شبستان تقدیر و تشکر دارم و برای شما آرزوی موفقیت می کنم.