خبرگزاری شبستان_ رشت- مهری شیرمحمدی؛ ۱۸ماه می مصادف با ۲۸ اردیبهشت ماه «روز جهانی موزه» نامگذاری شده است. هرسال در چنین تاریخی تمامی موزه‌های کشور به‌صورت رایگان مورد بازدید قرار می‌گرفت، اما شیوع کرونا، از اسفند سال گذشته درب موزه‌ها را در تمام دنیا به‌روی بازدیدکنندگان بسته است.
برخی از کشورها با ایجاد امکاناتی، بازدید مجازی موزه‌ها را برای سرگرمی مردم در دوران قرنطینه به‌راه انداختند. کاخ موزه سعدآباد نیز همین امکانات را فراهم کرد، با این حال هنوز بازدید از موزه‌های گیلان به‌صورت مجازی امکان‌پذیر نیست.
در این گزارش قصد داریم برخی از موزه‌های گیلان را معرفی کنیم، به امید روزی که به‌جز بازدید آنلاین، به‌زودی درب موزه‌ها به‌روی علاقمندان باز شود.
*گنجینه تاریخ و تمدن گیلان در خانه میرزا حسین خان کسمایی
در ابتدای خیابان بیستون رشت، «گنجینه تاریخ و تمدن گیلان» قرار دارد. این مکان در واقع خانه «میرزا حسین خان کسمایی»، یکی از مجاهدان مشروطه بود که در سال ۱۳۴۹ خورشیدی توسط «وزارت فرهنگ و هنر» وقت خریداری شد و دهم مهرماه ۱۳۶۷ به‌عنوان «گنجینه تاریخ و تمدن گیلان» تغییر کاربری داد.
بنا در دو طبقه و یک نیم طبقه استوار است. ورودی ساختمان، سردیسی از «میرزا حسین خان کسمایی» مقابل دیدگان قرار می‌گیرد و یادآور حضور صاحب‌خانه در این مکان است. طبقه نخست به معرفی فرهنگ و نحوه زندگی اقوام مختلف گیلان اختصاص دارد، مجسمه‌هایی نشسته یا ایستاده با پوشش لباس‌های سنتی گیلان همچون؛ گیلکی، قاسم آبادی، دیلمانی، تالشی و رودباری.
در برخی از غرفه‌ها، مشاغل گیلان مانند دامداری، کشاورزی، صنایع دستی و... معرفی شده و در کنار آن ابزار و لوازم این مشاغل هم دیده می‌شود. وجود تابلوی بزرگ رشتی‌دوزی، پنجره ارسی، حصیرهایی که با گیاه گالی و یا ساقه برنج بافته شده، چاشو یا پارچه سنتی قاسم‌آباد که سال گذشته ثبت جهانی شد و.... برخی از دیدنی‌های این موزه است.
وجود یک تخته قالی که ۸۰سال پیش به پیشنهاد شهردار وقت و توسط متکدیان رشت بافته شده، از موارد جالب توجه این بخش از موزه است. وجود یک دستگاه چای خشک‌کنی با طبقه‌های چوبین آن، بیینده را به روش تهیه چای تا اواخر دوره قاجار می‌برد. در این بخش غرفه‌هایی هم هست که سازهای موسیقی گیلان را به نمایش گذاشته است؛ وجود نقاره، یادآور وجود «نقاره خانه‌ای» است که در ابتدای بازار رشت قرار داشت و صدای نوبتی نقاره‌زن‌ها در این مکان شنیده می‌شد. تار، آکاردئوم، سرنا و کمانچه به‌جامانده از دوره پهلوی هم در این مکان نگهداری می‌شود و افسوس که نوزانده‌ای نیست تا آواها و نواهای بومی گیلان را با آنها بنوازد.
زیرزمین موزه به یافته‌های باستان شناسی اختصاص دارد. دیدن انواع ریتون‌های سفالی یا همان پیکره‌های نیمه حیوانی که به شکل‌های قوچ، گوزن و به‌ویژه گاو کوهاندار دیده می‌شود. این سفالینه‌ها مربوط به هزاره نخست قبل از میلاد و یافته‌های تپه‌های «مارلیک و چراغعلی تپه» است.
سال ۹۷، جام های معروف طلای تاریخی«مارلیک» و ۵۹ قطعه و مجسمه فلزی کشف شده از تپه مارلیک رودبار در موزه باستان‌شناسی رشت رونمایی شد. گنجینه تاریخ و تمدن گیلان بعد از گذشت ۵۰ سال، توانست به مدت ۱۵ روز ۴جام طلای معروف مارلیک را از تاریخ ۲۵ اردیبهشت تا ۸ خرداد در این مکان به نمایش درآورد. این جام‌های طلا دهه ۱۳۴۰ در حفاری‌هایی که به سرپرستی دکتر عزت الله نگهبان صورت گرفت کشف شده بود.
از دیگر دیدنی‌های این بخش، انواع زیورآلات و عطردان‌ها و اسلحه‌هایی است که در حفاری‌های قلعه رودخان، ارتفاعات املش، رودبار و تالش کشف شده است. تعدادی از اسکلت‌ها و اشیایی که در گورهای باستانی دوره اشکانی در املش یافته شده، در این بخش موزه نگهداری می شود.
دو سال پیش بر وسعت موزه اضافه شد و یک مخزن برای نگهداری در قسمت پشت ساختمان به مجموعه بنا اضافه گردید.
*گنجینه نسخ خطی در کتابخانه ملی رشت
در ابتدای خیابان علم‌الهدی رشت و در بخشی از بنای کتابخانه ملی، «گنجینه نسخ خطی» ایجاد شده است. بنای اولیه این کتابخانه در سال ۱۳۰۴ خورشیدی توسط «جمعیت نشر معارف» پایه‌گذاری و در سال ۱۳۱۳ رسما افتتاح شد. این کتابخانه، نخستین کتابخانه ملی در کشور بود.
۱۸دی ماه ۱۳۹۵ در این کتابخانه گنجینه نسخ خطی ایجاد شد و بخشی از کتب خطی، مربوط به قرن‌های ۴ و ۵ خورشیدی و همچنین سندهایی با محتوای ازدواج و فرمان‌های حکومتی در این گنجینه نگهداری می شود.
*موزه مردم شناسی عشایر تالش در ییلاق سوباتان
ییلاق «سوباتان» در ارتفاع ۱۹۰۰متری از سطح دریا و در کوه‌های تالش قرار دارد. در این منطقه ییلاقی، «بهمن جلیلی» یکی از معلمان بازنشسته تالش، توانسته در ملک شخصی خود یک موزه مردم‌شناسی راه‌اندازی کند. در این موزه، وسایل زندگی عشایر یکصدسال پیش نگهداری می‌شود؛ سنگ آسیاب‌های بزرگ، سطل‌هایی که با چوب تنه درخت گیلاس ساخته می‌شد، لباس‌های سنتی مردم عشایر، شاخ‌های گوزن بومی گیلان(مرال)، سیاه چادرهای عشایر و... .
*موزه مردم شناسی روستای قاسم آباد در شهرستان رودسر
ساخت موزه مردم شناسی روستای قاسم آباد سفلی از بهمن ماه سال ۱۳۹۶ آغاز و با تلاش های «قاسم اصلانی قاسم آبادیان» با ۵۰۰ قلم شی راه اندازی شد. این موزه تغییر کاربری انبار مرکبات مالک است. در این موزه علاوه بر ابزارهای کشاورزی و دامپروری، صنایع دستی منطقه نیز معرفی شده است. نمدمالی، حصیربافی، بافت پارچه چاشو یا چادر شب و ابزراهای مربوط به تهیه آن در این موزه به نمایش درآمده است.
«الجاقبا» (جلیقه زنانه سنتی) از پارچه چادرشب، دارایی‌بافی و دیگر پوشش‌های سنتی زنان و مردان قاسم آباد نظیر دامن‌های بلند با نوارهای رنگارنگ، روسری ابریشمی، مندیل، کلاه و جلیقه نمدی ویژه مردان، چموش یاپوش سنتی و ابزار تهیه این پوشش‌ها از دیگر دیدنی های این موزه است.
*موزه میراث روستایی گیلان در جنگل‌های سراوان
«موزه میراث روستایی گیلان» تنها اکوموزه ایران(موزه فضای باز) است که در ابتدای جاده سراوان به رشت و در زمینی به مساحت ۲۶۳ هکتار از پارک جنگلی سراوان احداث شده است. در این موزه، الگوی چندین نوع معماری بناهای مسکونی گیلان شامل جلگه غرب و شرق گیلان، کوهستانی، کوهپایه و ساحلی قابل بازدید است.
در این موزه، خانه‌های مسکونی روستایی به همان شکل از محل اولیه خود واچینی و دوباره‌چینی شده است. خانه موسوی از روستای چینی جان رودسر، خانه‌های دو طبقه با سقف گالی‌پوش رفیعی از رودبنه لاهیجان، خانه منتظری، یک باب مسجد و مدرسه، خانه سرمست، کوره ذغال سنتی، تل‌انبار پرورش ابریشم، کندوج ( محل نگهداری برنج) و یک بقعه به سبک معماری بومی گیلان، برخی از دیدنی های این موزه است.
در این موزه به شیوه گذشته حیاط خانه‌ها با پرچین‌های چوبی جدا شده است. وجود یک شالیزار در دل موزه، شیوه سنتی کاشت و داشت برنج را در عمل به بازدیدکنندگان نشان می‌دهد. در تابستان سال‌های گذشته، نمایش‌های «عروس گولی و پیربابو» «کتم‌خوانی مردم تالش و آستارا»، اجرای موسیقی فولکوریک گیلان و لافند بازی اجرا می شد.
تولید انواع نان و چاشنی‌های گیلان، تولید انواع صنایع دستی همچون بامبوبافی، بافت حصیر، تهیه چادرشب و رشتی‌دوزی نیز توسط هنرمندان در همان مکان موزه تولید و عرضه می‌شود.
*موزه تاریخ چای در لاهیجان
کشت برگ سبز چای نخستین بار با تلاش‌های «محمد میرزا كاشف‌السلطنه چای‌كار» در دوره قاجار آغاز شد و به سرعت در دیگر شهرهای شرقی و غربی گیلان و کرانه دریای کاسپین توسعه یافت.
کاشف السلطنه وصیت کرده بود پس از مرگ، در همان باغ‌های چای دفن شود، اکنون ساختمان موزه تاریخ چای، شامل مزار و موزه چای است. در انتهای سالن در طبقه همکف، پلکانی از جنس سنگ مرمر سفید، بنای موزه‌ی تاریخ چای ایران را به آرامگاه کاشف السلطنه می‌رساند. بنای فعلی آرامگاه در سال ۱۳۳۵خورشیدی به سبک معماری غربی طراحی و به همِت «انجمن آثار ملّی» به شكل كنونی، با اسكلتی از بتن و نمای سنگ تیشه‌ای با زیربنای ۵۱۲ مترمربع ساخته شد.
از سال ۱۳۷۱ نیز سالن مستطیل شكل وسیع کنار برج آرامگاه، برای احداث «موزه تاریخ چای ایران» درنظر گرفته شد. این موزه با پیشنهاد و اجرای سازمان میراث فرهنگی در ۲ طبقه پلكانی‌شكل در شهریورماه ۱۳۷۵ خورشیدی شروع به کار کرد. سالن اصلی موزه ۲ طبقه‌ی مجزا دارد. طبقه همکف توسط دو پلکان چوبی که در ابتدای سالن تعبیه شده، به طبقه دوم متصل می‌شود.
غرفه‌های تعبیه شده در دیوار در تالار اصلی، اقلام موزه‌ای چیده شده است؛ سماورهای بزرگ و کوچک ذغالی با نشان روسی، انواع قوری، سری‌های متعدد قهوه‌خوری دوره قاجار و پهلوی، قندشکن، قهوه‌خوری چینی، سینی نقره، پیمانه و جعبه چای، چیق، كیسه توتون، نعلبکیهای قدیمی، دانه‌های چای، منقل و دیگر لوازم مرتبط با صنعت چای، اسناد، مدارک، دست نوشته‌ها و عکس‌های کاشف السلطنه دیده می‌شود.
در طبقه فوقانی این موزه، لوازم مربوط به مردم‌شناسی به نمایش درآمده است؛ انواع ظرف‌های مسی و سفالی، چراغ و پیه‌سوزهای قدیمی، انواع وسایل چوبی (پیمانه شیر، هاون، تغار و انواع قاشق چوبی)، قباله‌های تاریخی، تسبیح، جاجیم و پوشاک محلی مردم دیده می‌شود.
نظر شما