راهکار تحقق جهش تولید، فرهنگ سازی اقتصاد قرآنی است

به گزارش خبرگزاری شبستان از قم، بیش از دو ماه است که موضوع «جهش تولید» به عنوان شعار سال از سوی رهبر معظم انقلاب مطرح شده و خبرگزاری شبستان نیز به مناسبت رسالتی که برای خود تعریف کرده از همان روزهای اول با برترین کارشناسان و اساتید و پژوهشگران حوزه اقتصاد اسلامی به بحث و بررسی این مسأله همت گماشته است.

 

اساتید و پژوهشگران بر مسائل مختلفی تأکید دارند که از جمله آنها می‌توان به لزوم اصلاح فضای کسب و کار، اصلاح ساختار و نظام بانکی، اصلاح نظام مالیاتی، اصلاح نظام بودجه ریزی و در نهایت بر ضرورت جلوگیری از خام فروشی تأکیدات زیادی داشته اند.

 

به نظر می رسد جمع بندی همین مباحث از سوی پژوهشگران به دولتمردان و مسؤولان کمک شایانی برای ادامه مسیر خواهد کرد و آنها خواهند توانست با بهره گیری از این رهنمودها به تلاش بیشتری در حوزه اقتصاد روی آورده و چشم خود را از بیگانگان و سلطه طلبانی که هیچگاه منافع ملی ما برایشان اهمیتی نداشته ببندند.

 

به زعم و گفته کارشناسان حوزه اقتصاد، کشور ما از ظرفیت های بی نظیری برخوردار است که با همت مسؤولان و مردم نه تنها می‌تواند مشکل اشتغال و تولید و سایر چالش های اقتصادی درونی خود را حل کند بلکه به یکی از بزرگترین صادر کنندگان کالا و خدمات تبدیل شود.

 

در همین راستا این بار نیز سراغ یکی از اساتید و پژوهشگران حوزه اقتصاد اسلامی رفته ایم؛ حجت الاسلام «عبدالخالق کریمی» عضو انجمن اقتصاد اسلامی حوزه علمیه قم و پژوهشگر گروه اقتصاد اسلامی مؤسسه آموزشی و پژوهشی امام خمینی(ره) در این گفت‌وگوی تفصیلی به مهمترین مسائل حوزه اقتصاد و چالش های پیش روی «جهش تولید» اشاره کرده است.

 

متن گفت‌وگوی یاد شده در ادامه تقدیم می گردد:

 

اولا بفرمایید در دین مبین اسلام، مسائل اقتصادی از چه جایگاهی برخوردارند؟ از قرآن کریم در این مورد چه نشانه هایی وجود دارد؟

 

یکی از مسائل مهمی که از دیدگاه رهبر معظم انقلاب در کنار امر فرهنگ  و فرهنگ سازی مطرح است، مسئله اقتصاد و معیشت و رونق تولید و رفع حوائج ضروری مردم و جامعه است.

 

همانطور که فرمودید می توانیم در ابتدا با تاسی به قرآن کریم به عنوان کتاب هدایت بخش ما در زندگی و به عنوان اصل و اساس اقتصاد اسلامی، اهمیت اقتصاد و برخی از وظایف اقتصادی خاص مربوط به اموال و مباحث اقتصادی را بر این اساس اشاره کنیم؛ بر اساس آیات شریفه قرآن کریم اقتصاد و مباحث مالی و اقتصادی از مسائل مهم قرآن کریم و اقتصاد اسلامی هست، در یک مورد به عنوان نمونه اینجا اشاره می کنم و در ادامه به مسئله تولید از این منظر هم اشاره خواهیم کرد.

 

مدیریت مالی و اقتصاد اسلامی در قرآن کریم

 

ملاحظه بفرمایید که اقتصاد و مدیریت مالی و اولویت اقتصادی را قرآن کریم چقدر قشنگ و نظام ساز اشاره کرده است، چنانکه  این مسئله  از دیدگاه قرآن کریم از موارد قوام جامعه و اجتماع قلمداد شده است، چنانکه می فرماید: «وَلَا تُؤْتُوا السُّفَهَاءَ أَمْوَالَكُمُ الَّتِي جَعَلَ اللَّهُ لَكُمْ قِيامًا وَارْزُقُوهُمْ فِيهَا وَاكْسُوهُمْ وَقُولُوا لَهُمْ قَوْلًا مَعْرُوفًا» یعنی اموال خود را، که خداوند وسيله قوام زندگي شما قرار داده، به دست سفيهان نسپاريد و از آن، به آنها روزي دهيد! و لباس بر آنان بپوشانيد و با آنها سخن شايسته بگوييد!

 

در این آیه شریفه مسئله اقتصاد و مسئله مدیریت اقتصادی مطرح است که اولا ملاک مدیریت را اصل تخصص و عقلانیت و غیر سفیهانه بودن دانسته است، در ادامه از این مدیران شایسته خواسته است که اولا مسئله رزق رسانی یا به تعبیر دیگر تامین ضروریات اولیه زندگی که خوراک و معیشت و تامین زندگی در حد کفاف از موارد و مصادیق آن است، و بحث تامین پوشاک و مسکن را می توان از ادامه آیه با تنقیح مناط و قواعد تفسیری اکتشاف کرد و در ادامه می توان بحث فرهنگ و فرهنگ سازی و گفتن سخنان شایسته و راهبردی و تمدن ساز و هدایت بخش را نیز اشاره کرد.

 

شما ببینید در این آیه شریفه از بحث مدیریت اموال شروع کرده است و تامین ضروریات زندگی را از لوازم اولیه این مدیریت غیر سفیهانه قلمداد کرده است. حال در یک دولت اسلامی در سطح کلان و در سطح پرداختن به وظایف بخش خصوصی در سطح خرد و وظایف فرد فرد افراد جامعه نسبت به مسئله اقتصاد می توانیم به این مسئله مدیریت عاقلانه اقتصادی اشاره کنیم.

 

بحث رزق رسانی ارتباط مستقیمی با تولید و بحث تولید طیب پیدا می کند

 

خب اگر بخواهیم بحث را بیشتر بر اساس تنها این آیه شریفه توسعه بدهیم، بحث رزق رسانی ارتباط مستقیمی با تولید و بحث تولید طیب پیدا می کند و جهش تولید با فرمایش داهیانه رهبر معظم انقلاب که در کشور و نظام اقتصادی ما در شرایط تحریمی خاص به سر می برد از اهمیت استراتژیک برخوردار می گردد.

 

چه سیاست گذاری ها و راهبردهایی می‌توان برای رسیدن به اهداف اقتصاد اسلامی ترسیم کرد؟

 

سؤال خیلی خوبی است و ما می توانیم با نگاه به تعالیم بلند دین مبین اسلام به برخی از سیاست گذاری ها و بیان راهبردها و راهکارهای تدبیر عاقلانه اقتصادی برای رسیدن به اهداف اقتصادی اسلامی و قرآنی و در نهایت به بحث جهش تولید اشاره کنیم.

 

گفتیم ما بر اساس فرمایش قرآن کریم اولا اهمیت اقتصاد و مدیریت اقتصادی را داریم و همچنین در فرایند این مدیریت عاقلانه اقتصادی ما بحث رزق رسانی و تولید طیب و جهش این تولید را بر اساس نکته سنجی پرچمدار و رهبر فرزانه و سیاست گذار این جامعه ی ایمانی و جهادی و مردم همیشه در صحنه داریم.

 

مزیت های نسبی کشور ایران

 

از طرف دیگر کشوری داریم با نام جمهوری اسلامی و از حیث وسعت جغرافیایی در حد نزدیک به یک قاره ی جهان و از جهت تنوع اقلیمی اقتصادی در چهار فصل و با مزیت های نسبی فراوان و البته مردمی خلاق و باهوش و از همه مهمتر اهل ایمان و پیروی از تعالیم زندگی بخش اسلامی و اقتصادی اسلام عزیز که به خاطر برپایی آن قبل از این 40 سال و در جنگ تحمیلی خون داده اند و در طول این  40 سال  خون دل از نابکاری دشمنان و برخی کم کاری یا نادانی دوستان نادان خورده اند.

 

اینها بررسی وضعیت موجود و داشته های اولیه و سرمایه های اصلی برای پیشرفت و جهش تولید و غلبه بر مشکلاتی که اکثر آن از کم تدبیری و بعضی عمل نکردن ها به فرمایشات اقتصادی قرآن کریم یا نداشتن یک اقتصاد کوثری است.

 

برای بیان راهبردها و راهکارهای اقتصادی با توجه به وضعیت موجود و بر اساس این آیه شریفه قرآن کریم می توان بحث تامین اولیه نیازهای ضروری مردم جامعه که اساس و راه حل آن بر اساس رونق بخش کشاورزی با توجه به تنوع اقلیمی و خاک حاصلخیز و آب فراوان و البته به لزوم تولیداتی که در راستای رفع این نیازهای ضروری هست، بپردازیم.

 

پس به عقیده شما حوزه کشاورزی و آبادانی زمین ها در نگاه اقتصاد اسلامی از جایگاه بلندی برخوردار خواهد بود، همینطور است؟

 

بله دقیقا چراکه ما از دیدگاه قرآن کریم بحث «استعمرکم» و خواستن آبادی زمین را داریم که یکی از مصادیق روشن آن تقویت بخش کشاورزی و رفع نیازمندی های ضروری و خوراکی و پوشاکی و تامین یک زندگی در حد کفاف برای تک تک افراد جامعه است.

 

اهمیت کشاورزی در روایات

 

در روایات اهل بیت(ع) هم به امر اهتمام به کشاورزی و اهمیت آن بسیار اشاره شده است، چنانکه از پیامبر صلی الله علیه و آله نقل شده که فرمود: «الکِیمیاءُ الأکبَرُ الزِّراعَةُ؛ کیمیای بزرگ (که گمشده بسیاری از مردم است) همان زراعت است». حضرت علی(ع) نیز فرموده ‏اند: «مَنْ وَجَدَ مَاءً وَ تُرَاباً ثُمَّ افْتَقَرَ فَأَبْعَدَهُ اللَّه‏؛ هرکس دسترسی به آب و زمین کشاورزی داشته باشد و فقیر باشد خداوند او را از رحمتش دور می‏ کند».

 

خب اگر بر اساس تدبیر عاقلانه ی قرآن کریم و روایات این اولویت را سرمنشاء سیاست گذاری ها حداقل در بلند مدت قرار دهیم، خیلی از مشکلات امروز جامعه مثل فقر و فاصله ی طبقاتی و بیکاری جوانان و خرابی روستاها و حاشیه نشینی رفع می گردد. البته این پروسه نیاز به مدیریت کوتاه مدت، میان مدت و بلند مدت توسط دولت و مردم است. حال من از تمهیدات خرد و کلان برای رونق و افزایش تولید در این بخش اساسی و اولویت مدار از دیدگاه اقتصاد اسلامی و قرآنی می گذرم.

 

فراز دوم آیه شریفه که خواندیم بحث پوشاک و مسکن است که این هم توسعه صنعتی و فرایند تولیدی خاص خودش را می طلبد و فراز سوم آیه ی شریفه بحث فرهنگ سازی با سخن خوش و تبلیغات سازنده و البته داشتن یک پروسه ی تبلیغی اسلامی و قرآنی است که خودسازی مسئولین و افراد فرهنگ ساز در مرحله اولیه آن است.

 

شما به عنوان یک کارشناس حوزه اقتصاد اسلامی، فرهنگ سازی قرآنی را تا چه میزان مهم می دانید؟

 

اتفاقا بنده تکمیل کننده بحث چرخه رونق و جهش اقتصادی نظام اقتصادی اسلام را بحث فرهنگ سازی و اعطای بینش اقتصادی قرآنی می دانم. اینکه هم فعالان اقتصادی و هم مصرف کنندگان و هم متولیان اقتصادی نسبت به اهمیت و ضرورت و فرایند فعالیت های اقتصادی و رفتارهای اقتصادی خویش در نظام اقتصادی اسلام، آگاه، توجیه و فعال و با انگیزه جهادی و بر حسب  وظیفه  الهی و اسلامی اقدام کنند و در صحنه ها حاضر شوند.

 

در یک جمع بندی از عرایضم عرض می شود که اقتصاد و اولویت های پرداختن به اقتضائات آن از جمله تولید و بحث تولید طیب کلام قرآنی و اساسی اقتصاد اسلامی است که مقام معظم رهبری به عنوان رهبر فرزانه و مجری آموزه های قرآن کریم به آن همواره اهمیت ویژه ای قائل هستند و این وظیفه ی مردم و مسئولین را می طلبد که با عمل و فرهنگ سازی به این فرمایشات داهیانه بیش از پیش کوشا و جهادگر باشند.

 

شما اساسا وضعیت فعلی کشور را از نظر تولید چطور می دانید؟ ارزیابی شما چیست؟

 

در پاسخ به این سوال اگر آمار و ارقام رسمی از نرخ رشد منفی و میزان بیکاری و میزان Gdp  و ضریب جینی و سایر شاخص های وضعیت اقتصادی را در نظر بگیریم، خب ارقام این وضعیت را گزارش می کند حال در مورد میزان صحت و درستی آن و سایر تحلیل های اقتصادی در این زمینه شاید مجال ورود نباشد.

 

ایران از ظرفیت های اقتصادی و نیروی انسانی خوبی برخوردار است

 

اما به طور خلاصه و از دیدگاه صاحب نظران اقتصاد اسلامی می توان گفت که با توجه به ظرفیت های موجود اقتصادی و نیروهای انسانی متعهد و متخصص و با توجه به مردم دین مدار و اهل ایمان و پیرو تعالیم قرآنی و اسلامی، بسیار جای امیدواری است که ما هم رونق اقتصادی داشته باشیم و هم با تمهید و اجرای سیاست های کوتاه مدت و میان مدت و بلند مدت جهش اقتصادی مورد فرمایش مقام معظم رهبری را حتی  در این شرایط سخت پوست اندازی بزرگ اقتصاد کشور از وابستگی به درآمد نفتی و خلاصی از بیماری هلندی ، با توفیق اجباری تحریم ها ، داشته باشیم.

 

اگر با نگاه تبدیل تهدید ها به فرصت و استفاده از نقاط قوت اقتصادی همان طوری که در بررسی وضعیت موجود کشور در پاسخ به سوال قبل عرض شد، به نظر می رسد که تحریم توسط استکباری که چیزی جز منافع خود و نابودی تفکر مقاومت و استیلای شیطانی خود بر مقدرات اقتصادی، فرهنگی و سیاسی جوامع اسلامی نمی خواهد، یک فرصت طلایی است که در زمینه اقتصادی آنهم جداسازی از اقتصاد نفتی و مقاوم سازی بیشتر اقتصادی توسط دولت و مردم اقدامات جدی و اساسی صورت بگیرد و تنها راه آن اجرای آموزه های اقتصادی اسلام و قرآن کریم هست. همان آموزه هایی که توسط مردم سالاری دینی مطالبه می گردد و برای پیاده سازی آن مردم جان داده اند و شرایط سخت و مشکلات را بر اساس وظیفه ی دینی و اسلامی خویش تحمل کرده اند و خواهند کرد.

 

شرایط و لوازم و ساختار این اقتصاد مطلوب چیست؟ چطور می توانیم به «جهش تولید» نزدیک شویم؟

به طور خلاصه و سربسته اشاره کنم اقتصادی که بر اساس «فاسبتقوا الخیرات» شکل می گیرد و مسابقه در خیر و سرعت در کسب مغفرت و رحمت خداوند متعال شکل می گیرد و به تعبیر بزرگان و تایید قرآن کریم، جهش تولید یعنی سرعت و مسابقه در خیرات و مغفرت و کسب رضایت خداوند متعال.

 

لزوم عمل به تمهیدات و آموزه های اقتصادی قرآن کریم

 

شاید نکته و راهکار اساسی در بحث جهش تولید همین باشد که عمل به تمهیدات و آموزه های اقتصادی قرآن کریم و حتی نگاه جامع و سیستمی در عمل به آموزه های قرآنی و اقتصاد اسلامی و نیت رضایت خداوند که همان روحیه جهادی و ایفای مسئولیت الهی در زمینه های اقتصادی هست، می تواند قطعا جهش تولید را به دنبال داشته باشد. چنانکه تنها یک آموزه از آن که بحث انفاق باشد،  مَثَل یک دانه انفاق در راه خدا به دنبال خود هفت صد دانه شدن را به همراه دارد. چنانکه می فرماید:   «مَثَلُ الَّذِينَ ينْفِقُونَ أَمْوَالَهُمْ فِي سَبِيلِ اللَّهِ كَمَثَلِ حَبَّةٍ أَنْبَتَتْ سَبْعَ سَنَابِلَ فِي كُلِّ سُنْبُلَةٍ مِائَةُ حَبَّةٍ وَاللَّهُ يضَاعِفُ لِمَنْ يشَاءُ وَاللَّهُ وَاسِعٌ عَلِيمٌ» کساني که اموال خود را در راه خدا انفاق مي‌کنند، همانند بذري هستند که هفت خوشه بروياند؛ که در هر خوشه، يکصد دانه باشد؛ و خداوند آن را براي هر کس بخواهد (و شايستگي داشته باشد)، دو يا چند برابر مي‌کند؛ و خدا (از نظر قدرت و رحمت،) وسيع، و (به همه چيز) داناست.

 

و این یعنی جهش تولید که در این مثال با عمل به آموزه ی انفاق و نیت رضایت خداوند متعال رقم می خورد. به فرمایش بزرگان این قرآن واقعا بوسیدنی و واقعا عمل کردنی هست و این عمل انشاء الله با تلاش و همت ما محقق گردد.

 

چه راهکارهایی به عنوان کارشناس اقتصاد اسلامی، برای تحقق عملی شعار سال پیشنهاد می دهید؟

 

عمده راهبردها و راهکارهای سیاست گذاری اقتصادی و قرآنی را در قسمت پاسخ به سوال اول عرض کردم، در تکمیل آن می توان گفت که تولید در عرصه ی پژوهشی های اقتصاد اسلامی و ریل گذاری اقتصاد کشور بر اساس آموزه های اقتصاد کوثری و مقابله با تهاجمات اقتصاد تکاثری غرب، راه اساسی و اصلی رونق و جهش تولید هست.

 

ان تنصر الله ینصرکم و یثبت اقدامکم، اصل کلی برای همه زمانها و زمینه هاست. زمینه اقتصادی از مباحث و مسائل مهم تحقق آن است، وقتی ما تاثیر سرمایه های معنوی مثل تقوا و پرهیزگاری و امانت داری و صداقت  و عدالت اقتصادی را در قرآن کریم برای نزول برکات و داشتن حیات طیبه داریم، خب چرا بر اساس پژوهش های اقتصاد اسلامی زمینه تحقق آنها و اجرا و به کارگیری آنها را در سیاست های اقتصادی کلان و خرد مملکت به کار نگیریم؟

 

مگر مردم و نظام و بالاتر از همه خداوند متعال چیزی غیر از این از ما می خواهد و اصلا سرنوشت ما به عنوان یک انسان مومن و مسئول چیزی غیر از این اقتضاء دارد؟

 

در پایان اگر مطلبی را برای بیان لازم می دانید، بفرمایید

 

من اولا تشکر می کنم از زحمات و تلاشهای علمی و اطلاع رسانی و فرهنگی و فرهنگ سازی مطلوب شما در خبرگزاری شبستان، فقط می خواستم به عنوان یک دانش آموخته حوزوی و یک دانش آموخته در گرایش اقتصاد اسلامی و به عنوان یک عضو از جامعه اسلامی  و متعلق به ایران تاریخی و باستان که بخشی از آن در افغانستان فعلی قرار گرفته است و مشترک در همه چیز با مردم فرهیخته جمهوری اسلامی ایران است، از فرهنگ، مفاخر و بزرگان، دیرینه و سابقه ی تاریخی، تاریخ و حتی سرنوشت و .... عرض کنم که بخش مهمی از مردم هموطن من به عنوان مهاجر به مدت بیش از  40 سال است که در جغرافیای اقلیمی و خاک شهید پرور ایران اسلامی اولا پناه آورده است و بعد دوشادوش مردم خونگرم ایران اسلامی زندگی کرده اند و در جبهه های دفاع مقدس و مقاومت فعلی جنگیده و خون داده است و اکثریت آنها در این چهل سال در صف مقدم رونق و تلاش و جهاد اقتصادی با مردم فهیم ایران اسلامی، عرق ریخته و تلاش مجدانه داشته اند.

 

لزوم توجه بیشتر به ظرفیت مهاجران داخل ایران

 

از آنجایی که بر اساس حدیث شریف مردم گنج های طلا و نقره هستند، این مردم مهاجر که بخش قابل توجه آنها بر اساس شرایط خاص، مهاجرت دوباره به سرزمین های غیر اسلامی داشته اند، تقاضامندیم که مسئولین و سیاست گذاران وطن دوم ما، شرایط اقتصادی و حتی قانونی زندگی عزت مندانه و اسلامی بیشتر را در شرایطی که سرنوشت و دشمن مشترک داریم، بیش از بیش فراهم نمایند.یکی از مقوله های دخیل در جهش تولید روان سازی و توجه به تلاش های مجدانه و سخت کوشانه ی آنها در اقتصاد مقاومتی و تقویت اقتصاد داخلی جمهوری اسلامی ایران است که البته مجال طرح دیگری می طلبد.