فاجعه زیست محیطی گلستان در هفته محیط زیست

خبرگزاری شبستان -گرگان، داود خاندوزی؛ در هفته محیط زیست تخریب دیواره دایک حفاظتی آب استخراج شده کارخانه ید استان گلستان نظر همه دوست داران محیط زیست را به سمت این موضوع جلب کرد.

موضوع از آنجا حائز اهمیت است که در سال های گذشته شایعاتی مبنی بر پرتوزا بودن محیط براثر فعالیت این کارخانه و همچنین تاثیر فعالیت کارخانه ید با تغییر اقلیمی و کاهش بارندگی مطرح شده بود.

*اسنادی از بی خطر بودن پساب ید به رسانه ها ارائه نشده است

گرچه به این موضوعات از سوی مسئولان کارخانه به رسانه ها توضیحاتی داده شده است و همچنین بیان شده است که «نمونه برداری های انجام شده ثابت می کنند که آب دریاچه اینچه برون تنها ۱۷ نانو سیلور پرتو دارد» اما تا امروز هنوز اسنادی از گزارشات سازمان هایی که به این موضوع وارد شدند مثل سازمان انرژی اتمی و بررسی فصلی آنها از سوی محیط زیست استان گلستان در اختیار رسانه ها قرار نگرفته است.

از سویی دیگر جمعی از اهالی روستای مرزی «دوزاولوم» بخش داشلی برون گنبدکاووس در سال 97 برای انجام اقدامات اولیه اکتشاف معدن ید با تجمعی نسبت به فعالیت این کارخانه ابراز نگرانی کردند و این نشان می دهد که حتی اگر فعالیت کارخانه ید بدون هیچ آلایندگی باشد مسئولان باید این مهم را به مردم بر اساس اسناد و تحقیقات گزارش می دادند.

از سویی دیگر براثر فعالیت این کارخانه ید در سال های گذشته تاثیرات زیست محیطی به زیستگاه گونه در حال انقراض روباه ترکمنی وارد شده است و فعالیت این کارخانه به پوشش گیاهی منطقه نیز خسارت وارد کرده است.

کارخانه ید کانسار خزر در سال 83 توانسته است مجوز استحصال و بهره برداری از ید در حاشیه شرقی دریای خزر را بدست بیاورد و این مهم باعث شده است که گلستان به عنوان تنها استان تولید کننده و صادر کننده ید مطرح شود اما این امتیاز و ویژگی اقتصادی نباید به قیمت نابودی محیط زیست حاصل شود و مسئولان استان گلستان نیز به این مهم واقف هستند و لذا از بعداز ظهر روز شنبه (17 خرداد) که دیوار سد خاکی کارخانه استحصال ید شکافته شد و پساب کارخانه وارد اراضی مرتعی حاشیه تالاب شد مسئولان نسبت به رسیدگی وضعیت این کارخانه به سرعت وارد عمل شدند.

*باریم و آمونیوم پساب استحصال ید بالاتر از حد استاندارد است

«محمدرضا کنعانی» در این رابطه می گوید که 200 تا 300 هکتار تحت تاثیر تخلیه این پساب قرار گرفته است و تصور می کنیم بین پنج تا 6 میلیون لیتر پساب وارد مرتع شده است.

مدیرکل محیط زیست استان گلستان گفت: پساب استحصال ید مثل باریم و آمونیوم بالاتر از حد استاندارد است که باید در اثر وقت جمع آوری این پساب اتفاق بیفتد.

با توجه به اهمیت این موضوع استاندار گلستان با همراه برخی از مسئولان به صورت میدانی از  شرایط این کارخانه بازدید کرد و با توجه به شرایط و اهمیت موضوع جلسه میدانی برگزار کردند.

براساس این جلسه «هادی حق شناس» تاکید کرد که کارخانه ید موظف است نسبت به بوته کاری و جمع آوری پساب اقدام کند و مسئولان کارخانه نیز قول آن را دادند که این بوته کاری و اقدامات انجام شود.

از سال گذشته کارخانه ید جزو کارخانه های آلاینده قرار گرفته است که برای رفع مشکل پساب این کارخانه چهار هکتار از اراضی منابع طبیعی در اختیار این شرکت قرار داده شده است.

بنا بود کارخانه ید آب پساب را به درون زمین تزریق کند و اما مسئولان این کارخانه می گویند که به دلیل شرایط جوی و همچنین تامین زیرساخت ها این مهم به تعویق افتاده است.

*اولتیماتوم استاندار به کارخانه ید گلستان

استاندار گلستان همچنین اولتیماتومی به کارخانه داده است و تاکید کرد که در صورت تخریب مجدد این دایک حفاظتی به منظور جمع آوری پساب کارخانه ید باید تعطیل شود.

حق شناس در گفتگو با خبرنگاران در این خصوص می گوید: تصمیم گرفته شد که دیواره دایک حفاظتی پساب این کارخانه بازسازی شود که بخش عمده این بازسازی اتفاق افتاده است و از سویی دیگر با استفاده از پمپ های قوی بنا شد که آبی که در مرتع رهاسازی شده است جمع آوری و به پشت دایک حفاظتی برگردد.

وی افزود: آبی که از زمین استخراج می شود باید براساس نظر محیط زیست به درون زمین برگردد و اراضی مرتعی که دچار پساب شدند باید به وضعیت اولیه بازگرداند و شرکت مکلف است نسبت به این مهم اقدام کند.

در جلسه اضطراری که با حضور استاندار برگزار شد بنا شد با حفر سه حلقه چاه آب استخراج شده با میزان آبی که از طریق این کارخانه تزریق می شود به یک تعادل برسد.

*مضرات باریم در محیط زیست

اما آنچه این مسئله را بسیار حائز اهمیت می کند تایید ورود باریم بالاتر از حد استاندارد به فضای 300 هکتاری مرتع است برای اینکه متوجه اثرات محیط زیستی باریم شویم به یکی از مقاله های علمی در این خصوص استناد می کنیم.

در مقاله «راهکار مديريت و بازيافت زباله هاي الکترونيکي در ايران»، محققان «کمال فروندي»، «سيد محسن موسوي نژاد»، «حسين حيدري» که در کنفرانس و کارگاه هاي آموزشي فناوري هاي نو در صنعت بازيافت در سال 88 ارائه شد به اثرات مخرب باریم در محیط زیست تاکید شده است.

در این مقاله آمده است که «عوارض ناشي از باريم بستگي به ميزان انحلال‌پذيري ترکيبات آن دارد. آن دسته از ترکيبات باريم که در آب محلول هستند براي سلامتي انسان مضر هستند. جذب مقدار زيادي از باريم محلول در آب باعث فلج و در بعضي موارد مرگ مي شود.

مقادير اندک باريم محلول در آب باعث مشکلات تنفسي، افزايش فشار خون، تغييرات ضربان قلب، سوزش معده، ضعف ماهيچه ها، تغيير واکنش هاي عصبي، تورم مغز و آسيب کبد، کليه و قلب مي شود.

بعضي از ترکيبات باريم که در اثر فرآيندهاي صنعتي در محيط پراکنده مي شوند، به آساني در آب حل مي شوند و در درياچه ها، رودخانه ها و جريان ها يافت مي شوند. به خاطر حلاليت باريم در آب، ترکيبات باريم مي توانند در مسافتي طولاني پراکنده شوند. هنگامي که ماهي ها و ديگر جانداران آبزي ترکيبات باريم را جذب مي کنند، باريم در بدن آنها تجمع مي يابد. ترکيبات باريم پايدار معمولاً در سطوح خاک يا در رسوبات موجود در آب باقي مي مانند».

با توجه به یافته های این محققان شاید بنا به گفته استاندار گلستان مسئولان کارخانه ید بتوانند پساب های رها شده را جمع آوری کنند و یا نسبت به بوته کاری در این منطقه اقدام کنند اما خسارت زیست محیطی که حتی ممکن است برای مردم منطقه نیز مشکل ایجاد کند را در آینده چه کسی پاسخگو خواهد بود؟.