خبرگزاری شبستان- آرزو یوسفی؛ امام جعفر صادق(ع)، ششمین پیشوای شیعیان، در هفدهم ربیع‌الاول متولد شدند، این حضرت در طول زندگی مبارک خود توانست نهضت علمی و فرهنگی بزرگی را شروع نماید و پایه‌های علمی مکتب شیعه را محکم کند تا جایی که از مذهب شیعه خود را مفتخر به لقب مذهب جعفری می‌داند و از آن حضرت با عنوان رئیس این مذهب یاد می‌شود.
برای شناخت و آشنایی بیشتر با سیره رفتاری، عملی و شخصیتی این امام بزرگوار به سراغ «حجت الاسلام والمسلمین علیرضا احمدی»، نویسنده و محقق حوزه دین و مسئول دفتر نماینده ولی فقیه خراسان شمالی رفته ایم. در ادامه این مطلب سوالات شبستان و صحبت های ایشان را می خوانیم.
* فضایل و سجایای اخلاقی امام صادق را بیان نمایید.
ائمه معصومین(ع) نمونه کامل فضیلت‌های اخلاقی هستند و درباره آن حضرت گفته و نوشته‌اند: هرگز به نکوهش و دشنام کسی سخن نفرمود و بر روی کسی صدای مبارک را بلند نکرد (به جز ستمگران و اهل تزویر)، و با هیچکس به غدر و خدعه برخورد نکرد و سخن چینی نفرمود و به ذم مردمان زبان نگردانید و شکمباره و پرخور نبود، در اموری که نبایست، عجله نمی نمود و به بیهوده نمی پرداخت و کسان را طعن و لعن و هَمز و لَمز نمی داشت و مال و منال نمی انباشت.
تقوا و پرهیزکاری یکی از نمونه های بارز سجایای اخلاقی آن حضرت است و همان طور که می دانید تقوا در اسلام به‌عنوان یک ارزش اصیل اخلاقی و هدف عبادت معرفی شده و از موقعیت بسیار متمایزی برخوردار است به طوری که بهترین توشه آخرت و بزرگترین وسیله سعادت و شرط قبولی اعمال است.
آن حضرت در علم و معرفت سرآمد همه و در عبادت و بندگی خدا و اخلاص همانند اجداد طاهرینش در اوج قله کمال بودند، به طوری که مالک بن انس، فقیه بزرگ اهل تسنن در توصیف امام صادق(ع) می‌نویسد:«من پیوسته به حضور حضرت صادق(ع) مشرف می‌شدم، مدت زمان زیادی نزد او می‌رفتم و او را در یکی از سه حال می‌دیدم، یا در حال نماز بود، یا روزه داشت و یا مشغول قرائت قرآن بود. هرگاه از رسول خدا(ص) حدیث نقل می‌کرد، با طهارت بود. از زاهدان و عابدانی بود که خشیت الهی وجودشان را فرا گرفته بود».
همچنین اخلاق نیکو داشتن مهمترین فضیلت برای پیشوایان دینی محسوب شده به طوری که این خصلت نیکو در جلب دل ها و رفعت مقام نزد خدا و مردم نقش مهمی دارد و آن حضرت نیز همانند پدران بزرگوار خود در کلیه صفات نیکو و سجایای اخلاقی سرآمد روزگار بود، آن امام گرامی نسبت به همه محبت داشت و با همگان اعم از سیاه و سفید و عرب و عجم خوش‌برخورد و نسبت به دوستان وفادار بودند.
انفاق بی‌منت، برآورده کردن حاجت نیازمندان و اطعام فقرا در تاریکی شب از دیگر فضائل اخلاقی امام صادق(ع) است.
* مهمترین اقدام امام صادق(ع) در خصوص گسترش اسلام ناب محمدی در زمان امامتشان چه بود؟
در شرایط دشواری که شیعه می‌رفت که نابود شود، یعنی اسلام راستین به رنگ خلفا درآید و به صورت اسلام بنی‌امیه‌ای یا بنی‌عباسی خودنمایی کند، آن حضرت به احیا و بازسازی معارف اسلامی پرداخت و مکتب علمی عظیمی به وجود آورد که محصول و بازده آن، متخصصین فراوانی مانند: هشام، محمد بن مسلم و ... در رشته‌های گوناگون علوم بودند و در سراسر کشور پهناور اسلامی آن روز پخش شدند.
هر یک از آن ها از طرفی خود، بازگوکننده منطق امام که همان منطق اسلام ناب است و پاسدار میراث دینی و علمی و نگهدارنده تشیع راستین بودند و از طرف دیگر مدافع و مانع نفوذ افکار ضداسلامی و ویرانگر در میان مسلمانان نیز بودند. تأسیس چنین مکتب فکری و این سان نوسازی و احیاگری تعلیمات اسلامی، سبب شد که امام صادق (ع) به عنوان رئیس مذهب جعفری (تشیع) مشهور گردد.
عـاملی کـه موجبات توسعه هرچه بیشتر جامعه رو به رشد شیعه را فراهم نمود و باعث شـد جـامعه شیعی هم به‌لحاظ جمعیت و هم از جهت مرزهای جغرافیایی روزبه‌روز پیشرفت نماید، مجموعه طرح‌ها و تدابیری بود کـه امـام صادق علیه السلام به‌کار بست، این مسئله به‌خصوص در دوره منصور که حکومت عباسی تـثبیت(ع) شـد، اهمیت خود را بیشتر نشان می‌دهد، در ایـن دوره کـه مـسائل فکری و عقیدتی و همچنین مباحث فقهی در جامعه اسـلامی اوج گـرفته و شبهات گوناگون در زمینه‌های دینی و غیر دینی مطرح می‌شد، نیاز علمی و معرفتی شدیدی پدیـد آمـده بود که در نتیجه آن توجه مـردم بـه امام صادق علیه السلام بـیشتر شـده و جایگاه و موقعیت اجتماعی ایشان در جامعه روزبـه‌روز بهتر شناخته می‌شد و امام از فرصت‌های گوناگونی برای دفاع از دین و حقانیت تشیع و نشر معارف صحیح اسلام استفاده می‌برد و مناظرات زیادی نیز در همین موضوعات میان ایشان و سران فرقه‌های گوناگون انجام پذیرفت که طی آن ها با استدلال‌های متین و استوار، پوچی عقاید آنها و برتری اسلام ناب ثابت می‌شد.
*امام صادق چه تلاش هایی در زمینه تشکیل نظام آموزشی اسلامی در عصر خود انجام دادند؟
عصر آن حضرت همچنین عصر جنبش فرهنگی و فکری و برخورد فرق و مذاهب گوناگون و آموزش‌های مختلف بود، پس از زمان رسول خدا(ص) دیگر چنین فرصتی پیش نیامده بود تا معارف اصیل اسلامی ترویج گردد، بخصوص که قانون منع حدیث و فشار حکام اموی باعث تشدید این وضع شده بود، لذا خلاء بزرگی در جامعه آن روز که تشنه هرگونه علم و دانش و معرفت بود، به چشم می‌خورد.
امام صادق(ع) با توجه به فرصت مناسب سیاسی و نیاز شدید جامعه، دنباله نهضت علمی و فرهنگی پدرش را گرفت و حوزه وسیع علمی و دانشگاه بزرگی به وجود آورد و در رشته‌های مختلف علمی و نقلی شاگردان بزرگی تربیت کرد و با ابداع سبک نوین آموزشی شاگردانی همچون: هشام بن حکم، مفضل بن عمر کوفی جعفی، محمدبن مسلم ثقفی، ابان بن تغلب، هشام بن سالم، مومن طاق، جابربن حیان و ... را تربیت کرد که مشتاقان از فرق مختلف در دانشگاه بزرگ حضرت تلمذ می‌کردند و تعداد شاگردان امام را تا چهار هزار نفر نوشته‌اند و ابوحنیفه رئیس نیز یکی از چهار فرقه اهل سنت مدتی شاگرد ایشان بود و خودش به این موضوع افتخار کرده است.
*شیعیان چه وظایفی در خصوص گسترش و تبیین سیره رفتاری و عملی آن حضرت دارند، مهمترین آن را بیان فرمایید؟
شیعیان و منتسبین به آن حضرت باید جهاد و مبارزه خستگی‌ناپذیر در راه حق را استمرار بخشند، در راه خدمت رسانی به مردم تلاش کنند، چرا که خدمت رسانی و همیاری در بین پیروان اهل بیت باعث نزدیکی دل ها و تحکیم ارتباطها می شود، ائمه ما از جمله امام صادق (ع) نه تنها در گفتار، شیعیان را به همکاری و همیاری و خدمت رسانی دعوت می کردند بلکه با عمل نیز این مسأله را به اثبات رساندند.
همچنین یکی دیگر از مهمترین گام ها این است که از نظر رفتاری به دنبال انجام کارهای نیک و شایسته باشند و از نظر اخلاقی برخوردار از اوصاف نیک و پسندیده و قرین به اخلاق زیبای اسلامی باشند و امام صادق(ع) بر این انتظار سخت پای فشرده است و با بیان های مختلفی آن را ابراز فرموده است، لذا می‌فرماید: شیعیان ما اهل هدایت و پرواپیشگی، اهل خیر و نیکی و اهل ایمان و پیروزی و موفقیت می باشند.
نظر شما