یاقوت سرخ خراسان جنوبی در پیچ و خم بی توجهی/ روزنه امید برای نجات زرشک‌کاران باز شد

خبرگزاری شبستان- خراسان جنوبی؛ زهرا مهرور- زرشک تولیدی خراسان جنوبی این روزها در انبارها مانده است و خریداری ندارد. شیوع کرونا در چند ماهه اخیر تقاضا برای یاقوت سرخ خراسان جنوبی را در بازار به شدت کاهش داده است. رستوران ها، تالارها و هتل‌ها هم زیاد خواهان خرید زرشک نیستند. حالا همه این عوامل دست به دست هم داده تا قیمت هر کیلو زرشک از کیلویی ۸۵ هزار تومان به ۴۰ تا ۴۹هزار تومان برسد و محصول زرشک روی دست کشاورز بماند.

در واقع قصه پرغصه زرشک‌کاران خراسان جنوبی از فروردین سال جاری و درست چند ماه پس از آمدن آفتی به نام «کرونا» آغاز شد. معمولا کشاورزان شاخه های زرشک را در فروردین ماه از داربست ها پایین می آورند و پس از جدا کردن ساقه و دم زرشک آن را به عنوان زرشک پفکی عرضه می کنند. اما امسال به دلیل کاهش سفر زائران به مشهد مقدس که مهم ترین مکان عرضه زرشک در خراسان جنوبی است، تقاضا برای خرید زرشک به شدت کاهش یافته است.

از سوی دیگر صادرات هم به دلیل محدودیت‌های کرونایی کمرنگ شده و رستوران ها و هتل‌ها و خوابگاه های دانشجویی هم مانند قبل مقادیر زیاد زرشک خریداری نمی کنند و این مسائل دست به دست هم داده تا زرشک روی دست کشاورز بماند و قیمتش کاهش یابد.

کمبود سردخانه، چالش کشاورزان

سردخانه‌های استان نیز ظرفیت محدودی دارند و نمی‌توان همه محصول زرشک را در سردخانه‌ها نگهداری کرد. حالا بسیاری از زرشک‌کاران محصولشان همچنان روی بارگاه‌ها باقی مانده و هر چه بگذرد کیفیتش را بیشتر از دست می دهد.

زرشک‌کاران خراسان جنوبی این روزها حال و روز خوشی ندارند؛ بی‌بازاری و محصولی که روی دستشان باد کرده کم بود، حالا نگرانی از فرا رسیدن فصل برداشت زرشک تازه و کمبود سردخانه برای نگهداری هم قوز بالای قوز شده است.

«عبدالکریم خسروی» از زرشک‌کاران روستای نوغاب شهرستان درمیان و رئیس هیات مدیره شرکت تعاونی تولیدی کشاورزی اسدآباد است که در گفتگو با خبرنگار شبستان می گوید: شیوع ویروس کرونا تمام برنامه‌های ما را بهم ریخت و قیمت محصول زرشک به شدت کاهش یافته است با چنین شرایطی زرشکی که ماندگاری بالایی ندارد احتیاج به سردخانه دارد که متاسفانه ظرفیت سردخانه های استان تکمیل شده است.

وی می افزاید: در حالی هنوز محصول پارسال زرشک‌کاران استان روی دستشان در انبارها مانده است که به فصل برداشت زرشک نزدیک می شویم. بیشترین تقاضا ما در چنین شرایطی ایجاد سردخانه برای نگهداری زرشک است.

خسروی که پنج هکتار باغ زرشک دارد، ادامه می دهد: هفت تن از یاقوت های سرخ پارسال که روی دستم باد کرده است را به خاطر نبود سردخانه در شهرستان درمیان، مجبور شدم به سردخانه بیرجند منتقل کنم.

زرشک‌کاران چشم انتظار حمایت

در روستای نوغاب یک هزار هکتار زیر کشت زرشک است که میانگین سالی یک هزار تن زرشک برداشت می شود. اما کمبود بارگاه بهداشتی زرشک خشک کنی یکی دیگر از مشکلات کشاورزان این منطقه است که به گفته خسروی با کاهش قیمت زرشک و از سویی تورم مصالح و آهن آلات حتی توان مالی احداث بارگاه زرشک وجود ندارد.

وی معتقد است باید شرکت های تعاونی بخش کشاورزی حمایتش شوند تا بتوانند با خرید محصول کشاورزان به آنان کمک کنند اما متاسفانه حمایت‌ها فقط در حد حرف باقی مانده است. در اتاق بازرگانی تصمیم گرفته شد به شرکت تعاونی اسدآباد 300 میلیون تومان تسهیلات پرداخت کنند با اینکه چندین ماه پیگیری کردند آخر هم به هزار و یک بهانه هیچ تسهیلاتی به آنان ندادند.

رئیس هیات مدیره شرکت تعاونی تولیدی کشاورزی اسدآباد می گوید: یک هفته پیش پروانه بهره‌برداری کارخانه فرآوری زرشک را گرفته ایم و آمادگی برای خرید زرشک تازه داریم تا در میدان بار تهران بفروشیم.

اغلب کشاورزان شهرستان‌های قاین، زیرکوه، درمیان و بیرجند فقط به این شغل مشغول هستند و معاش زندگی‌شان تنها از این راه تأمین می‌شود، زرشک‌کاران زحمتکشی که پس از ماه‌ها چشم انتظارند تا با برداشت محصولشان ضمن کمک به رونق تولید، معاش خانواده‌ خود را نیز تأمین کنند اما شیوع ویروس کرونا و قیمت بسیار پایین، آبی سرد بر گرمی تلاش و عزم این قشر زحمتکش شده است.

یاقوت سرخ در پیچ و خم بی‌توجهی

«علی ایزدی» یكی از زرشک‌داران آرین شهر نیز می گوید: بی ثباتی در قیمت، فراهم نبودن امكانات و سالن های زرشک و نبود حمایت دولتی از مهمترین مشكلات باغ داران منطقه است و امسال نیز كمبود سردخانه باعث از بین رفتن بخشی از محصول و افت کیفیت آن می شود.

به گفته وی در این سال‌های اخیر اكثر كشاوزران به كشت و برداشت زرشک به عنولان محصولی كم آب تشویق و ترغیب شده‌اند. اما مسئولان استانی علی‌رغم تشویق های انجام شده آنگونه که باید بسترسازی مناسب جهت كمک به تولید بهتر محصول و بازار فروش آن انجام نداده اند و باغ‌داران پس از برداشت محصول برای خشک كردن آن در مكان مناسب، فرآوری، بازار فروش و نگهداری محصول در مدت طولانی با مشكلاتی مواجه بوده اند.

خراسان جنوبی قطب تولید این محصول خاص و ویژه به حساب می آید زیرا ۹۸ درصد تولید زرشک کشور را به خود اختصاص داده است و در این دو دهه خشکسالی حاکم بر استان تنها محصولی است که جایگزین خوبی برای محصولات پرآب خواه دیگر شده است و سطح زیر کشت آن در بیشتر نقاط استان رو به افزایش نهاده است طوری که ۱۷ هزار و ۶۴۳.۵ هکتار باغ زرشک در خراسان جنوبی موجود است و سال گذشته ۲۰ هزار و ۹۰۰ تن محصول از این سطح زیرکشت تولید شد؛ اما با وجود اینکه سالانه حدود ۲۱ هزار تن زرشک خشک در استان تولید می شود فقط سهم ناچیزی از یاقوت سرخ کویر به بازارهای جهانی راه یافته و این محصول استراتژیک استان همچنان در تجارت برون مرزی غریبه است.

حسرت بازار جهانی به دل یاقوت سرخ ماند

«محمدرضا عرب‌پور» نیز یکی از زرشکاران روستای مهمویی است که 6 هکتار باغ زرشک مجهز به آبیاری قطره ای دارد، می گوید: متاسفانه زرشک هنوز به خوبی معرفی نشده و در سطح بازارهای جهان ناشناخته است و حسرت ورود به بازارهای جهانی در دل زرشک مانده است.

وی به نقش رسانه ملی در معرفی و شناساندن محصولات استراتژیک بخش کشاورزی بخصوص زرشک در سطح بین المللی تاکید می کند و می افزاید: وزارت امور خارجه، وزارت صمت و جهاد کشاورزی به سمت صادرات بروند و تمام سفارتخانه ها برای معرفی محصول زرشک به میدان بیایند. فرآوری زرشک و تهیه موادغذایی و دارویی از این محصول باید در دستور کار دولت قرار گیرد و همه مسئولان استان با میادین میوه و تره بار کشور هماهنگ شوند تا در فصل برداشت زرشک تازه این استان را وارد بازار کنند.

فاصله زرشک با قیمت واقعی

عرب پور به انباشت زرشک های خراسان جنوبی در آستانه فصل برداشت در بارگاه‌ها و سردخانه های استان اشاره می کند و می گوید: متاسفانه حتی سردخانه‌ها جایی برای نگهداری زرشک ندارند بنابراین باید در آغاز فصل برداشت تلاش شود تا این محصول به صورت تازه بر سر سفره مردم کشور قرار بگیرد.

قیمت گذاری زرشک بدون توجه به تورم موجود در بازار و افزایش هزینه‌های تولید از دیگر مشکلات کشاورزان این دیار کویری است. این روزها در حالی زرشک در بازار کیلویی بین ۳۵ تا ۴۹ هزار تومان به فروش می‌رسد که این کشاورز روستایی مهمویی و بسیاری از بهره‌برداران معتقدند برای به ثمر رسیدن زرشک که محصولی سالانه است، در طول سال زحمات زیادی در کاشت، داشت و برداشت آن انجام می‌شود و این قیمت‌ها با توجه به تورم چند برابری اجناس دیگر بسیار پایین است. وی می گوید: متاسفانه همین قیمت پایین را هم دلالان به صورت نسیه می خرند و کشاورز می‌ماند و دغدغه های بی پایان.

شاید برایتان جالب باشد و با شنیدن آن سری از روی تاسف تکان بدهید که بدانید سالانه تنها ۵۰۰ تن زرشک از گمرکات ایران به خارج از کشور صادر می‌شود این در حالی است که در سال حدود ۲۲ هزار تن زرشک خشک در خراسان جنوبی تولید می‌شود!

پیشنهادات جهاد کشاورزی به نمایندگان خراسان جنوبی

این روزها بهره‌برداران بخش کشاورزی استان در آستانه برداشت حدود ۲۱ هزار و ۹۰۰ تن زرشک امسال (تازه) هستند اما هفت هزار تن از محصول سال قبل آنها در انبارها و بارگاه‌های زرشک دپو شده و مشتری ندارد. در پیگیری این روزهای بحران زرشک به عنوان محصول استراتژیک و صادرات محور استان، گفته های «غلامرضا قوسی» رئیس سازمان جهاد کشاورزی خراسان جنوبی حکایت از پیگیری ها در سطح وزارتخانه و درخواست گفت وگوی نماینده مجلس با مسئولان وزارتی حوزه تجارت دارد.

وی در پیگیری ها برای حل مشکل زرشک کاران به خبرنگار شبستان  می‌گوید: هفت غرفه در میادین میوه و تره بار در تهران و مشهد پیش‌بینی و هماهنگی‌های لازم برای توزیع زرشک تازه و خشک انجام شده است. همچنین با یکسری کارخانه‌های فراوری و تولید محصولات غذایی بزرگ کشور در حال رایزنی هستیم تا زرشک تازه در اختیارشان قرار گیرد و یک خط تولید به این محصول اختصاص یابد.

قوسی از دیدار با رئیس سازمان توسعه تجارت و بازارگانی وزارت صمت و معاون امور اقتصادی وزارت امور خارجه برای پیگیری بحث صادرات زرشک خبر داد و می افزاید: در پی درخواست جهادکشاورزی برای برطرف کردن مشکل کاهش خرید و قیمت زرشک و انباشته شدن این محصول استراتژیک خراسان جنوبی در انبار‌ها از وزارت امور خارجه، این وزراتخانه به سفارتخانه‌های خود در خارج از کشور دستور داد برای توسعه صادرات زرشک، اقدام به معرفی آن با روش‌های مختلف کنند.

رئیس سازمان جهاد کشاورزی خراسان جنوبی می گوید: همچنین به نماینده مردم قاینات و زیرکوه پیشنهاد دادیم تا برای ارائه تسهیلات ارزان قیمت به زرشک‌کاران، تسهیلات ارزان قیمت برای راه اندازی واحدهای فرآوری و استمهال تسهیلات بهره برداران زرشک مشابه استمهال تسهیلات خشکسالی باشد تا مصوبه مجلس را بگیرد.

دیپلماسی در خدمت توسعه صادرات زرشک

«سلمان اسحاقی» نماینده مردم قائنات و زیرکوه در مجلس شورای اسلامی که ۲۴ مردادماه امسال صدای زرشک کاران خراسان جنوبی را به مجلس رسانده است به خبرنگار شبستان می گوید: این پیشنهادات در کمیسیون جهادکشاورزی یا صمت برای رسیدن به تفاهم مطرح می‌شود. به گفته وی آن چه که زودتر به نتیجه می‌رسد امضای تفاهم‌نامه در کمیسیون مربوط با حضور وزراست که بیشتر با این سیاق پیگیر موضوع خواهیم بود.  

اسحاقی با اشاره به دیدار با معاون دیپلماسی اقتصادی وزارت امور خارجه که به دستور «محمدجواد ظریف» برای توسعه صادارت زرشک و زعفران پای کار است، می‌افزاید: از سوی وزیر امور خارجه در خصوص معرفی، بازاریابی و فروش زرشک ماموریت ویژه ای به به سفارتخانه های ایران ابلاغ شده است.

وی با بیان ارزآوری و درآمدزایی صادرات زرشک و اهمیت آن در رشد اقتصادی، از انجام مذاکرات مقدماتی با سفیر یکی از کشورهای متقاضی زرشک به صورت تلفنی و همچنین ادامه دیدار و مذاکره با سفرای چهار کشور دیگر برای صادرات زرشک خبر می دهد و تاکید می کند: توسعه صادارت زرشک یکی از مهمترین راهکارهای حل مشکل زرشک کاران است.

نماینده مردم قائنات و زیرکوه در مجلس شورای اسلامی می گوید: حدود چهل سال است که مردم از بسیاری از مسئولان فقط حرف شنیده اند در حالی که مردم تشنه اقدامات اجرایی برای حل مشکلاتشان هستند.

اسحاقی همچنین در گفتگو با یکی از رسانه های استان هشدار به افشاگری نسبت به دلالان رکود بازار زرشک داده است که اگر قیمت زرشک همچنان پایین نگه داشته شود، اسامی دلال‌ها را افشا خواهد کرد البته نه به مردم، که به دستگاه قضا.

به اعتقاد نماینده مردم قائنات و زیرکوه در مجلس شورای اسلامی روش دلالان این است که محصول زرشک و زعفران کشاورزان را آنقدر نخرند تا بگذارند قیمت‌ها در بازار به حداقل برسد و در این وانفسا خودشان وارد عمل شوند و با منت بر سر کشاورزان، با پایینترین قیمت این محصولات را خریداری کنند.

اما یکی دیگر از دلایل کاهش قیمت زرشک و دپوی محصول روی دست کشاورزان، در نبود صنایع فرآوری و به تبع آن خام فروشی محصول است. در حال حاضر ۳۰ درصد محصول زرشک خراسان جنوبی بسته بندی و تنها ۱۶ درصد آن فن آوری می‌شود که آمار بسیار ناچیزی است. اگر فرآورده‌های متنوعی مانند کنسانتره، نوشیدنی ها، آبمیوه‌ها و طعم دهنده‌های غذا و حتی داروهای گیاهی از زرشک در بازار داخلی و خارجی عرضه شود به طور حتم ارزش افزوده بیشتری را به همراه خواهد داشت.

خراسان جنوبی ۹۸ درصد زرشک جهان را تولید می کند و رقیبی در تولید این محصول به طور کامل ارگانیک کشاورزی ندارد اما متاسفانه اولین صادرکننده آن نیست و هم‌‌اکنون این محصول در ایران و جهان ناشناخته مانده که یکی از علت‌های این امر معرفی نشدن توانایی ایران و همچنین خام‌فروشی و متنوع نبودن این محصول است. برای حمایت از کشاورزان، نمی‌توان تنها با شعار جلو رفت و سرانجام باید حرف‌ها از روی کاغذ و روی میز به میدان عمل بیایند و توجه به صنایع فرآوری و تبدیلی و حمایت از صادرکنندگان و کشاورزان مورد توجه مسئولان قرار گیرد.