به گزارش خبرنگار گروه قرآن و معارف خبرگزاری شبستان، از جمله عبرت های عاشورا که می تواند در همه زمان ها و مکان ها به عنوان درسی حیاتی برای شیعیان و مسلمانان تلقی شود، امام شناسی است و می بینیم که بسیاری از سرگردانی ها در حیات مسلمانان به واسطه این است که امام خود را نشناختند. بخش اول گفتگوی ما با حجت الاسلام و المسلمین «رسول غفارپور» پژوهشگر پژوهشگاه باقرالعلوم (ع) درباره فضای امام شناسی بعد از شهادت امام حسین علیه السلام و اشاره به منابع روایی در تصربح به امامت امام سجاد علیه السلام است.
پرسشی که امروز می خواهیم در کنار حضرتعالی بررسی کنیم عبرت ها و درس ها از عاشوراست. البته در این باره پیش تر بارها در سخنان بزرگان نکات متنوعی بیان شده است اما همچنان موضوع تازه ای است و هر بار می توان مراجعه دوباره ای به آن داشت. شما از چه زاویه ای به این موضوع نگاه می کنید؟
ببینید در بحث عبرت های عاشورا ما زمانی می توانیم به یک افق روشن در این باره برسیم که اول از همه دید جامع و روشنی درباره امامت شیعه و جایگاه آن داشته باشیم، بدون اثبات امامت در حقیقت آنچه می یابیم ابتر و ناکافی خواهد بود. دوره امامت بعد از حضرت سیدالشهدا علیه السلام دوره خاصی است و سرگشتگی هایی را برای شیعیان به وجود می آورد بنابراین ما باید مراجعه کنیم ببینیم آقا اباعبدالله برای امامت و جانشینی بعد از خود چه اقداماتی انجام می دهد یا هر کدام از شهدای کربلا چه کنش و درکی در این باره دارند. می دانید که از نظر شیعه امامت، مقام الهی و منصب ربانی است: انی جاعل فی الارض خلیفه، یعنی امام منصوب من الله است. از دیدگاه شیعه امامیه، عصمت و افضلیت از صفات لازم برای امام به شمار می‌رود.
در واقع مقام امامت و توحید به هم گره خورده اند؟
ببینید با توجه به اینکه بر اساس دیدگاه شیعه، امامت یک مقام الهی و منصب ربانی است، مسئولیت اعطاء آن تنها به دست خداوند تبارک و تعالی است. خداوند متعال بر اساس ادله فراوانی این منصب را پس از پیامبر اسلام حضرت محمد بن عبدالله صلی الله علیه و آله وسلّم به ۱۲ نفر از برگزیدگان اولیایش مرحمت فرموده است و خود، اسامی آنان را به پیامبرش اعلام نموده و حضرت آن را به صورت مکرر به گوش مردم رسانیده است. روایات و ادله فراوانی، اسامی مبارک این دوازده نفر را دربر دارد که در کتب روایی موجود است. اسم مبارک حضرت علی بن حسین علیه السلام پس از اسم مبارک پدرش حضرت امام حسین علیه‌السلام) در تمام این نصوص دیده می‌شود.[1]
و از آن جمله حدیث لوح است که اسم زین‌العابدین علیه‌السلام پس از حضرت امام حسین علیه‌السلام است.«... أوّلهم علی سیّد العابدین وزین أولیاء الماضین». [2]
بنابراین مطابق روایات صریحی که محدثین بزرگ شیعه در کتب روایی خود آورده‌اند، امام علی بن حسین علیه‌السلام، وصی حضرت امام حسین علیه‌السلام است. گذشته از این پذیرش امام سجاد علیه‌السلام در جامعه شیعه به عنوان امام چهارم و جانشین و وصی حضرت امام حسین علیه‌السلام و مقبولیت عملی آن حضرت در طول تاریخ از طرف شیعه، خود شاهد صد و گواه محکمی است بر اعتبار این وصایت.
گویا در آغاز امامت حضرت سجاد علیه السلام عموی حضرت محمد بن حنفیه نسبت به مقام امامت مدعی بودند. در این باره چه می دانیم؟
بله، شبهه امامت محمد بن حنفیه، فرزند حضرت امیرالمؤمنین علیه‌السلام مدتی فضای فرهنگی شیعه را آلوده نمود و فرقه کیسانیه با این اعتقاد شکل گرفتند، این شبهه آنچنان بی‌اساس بود که با کرامت حضرت امام سجاد علیه السلام و گواهی حجرالاسود به امامت حضرت سجاد علیه‌السلام و قانع شدن محمد بن حنفیه از یک سو و وجود شمشیر و زره پیامبر صلی الله علیه و آله و سلّم و همچنین کتاب مخصوصی که حاوی علوم بی‌شماری بوده است، نزد حضرت سجاد علیه‌السلام از سوی دیگر، هیچ جای تردید باقی نگذاشته است که امام چهارم، حضرت علی بن حسین علیه السلام هستند. همچنین وجود معجزات و کرامات بیشمار دیگر که جز از ولی بر حق خدا قابل انجام نیست و صلاحیت های علمی و عملی این شخصیت بزرگوار، نشانه‌های دیگری از امامت ایشان است بنابراین تصریح حضرت رسول صلی‌الله علیه و آله و سلّم و امام پیشین که وجود نص بر امامت حضرت است [3] - [4] و معجزات، کرامت‌ها و صلاحیت‌های علمی و عملی، همه دال بر امامت حضرت سجاد علیه السلام است.
نص بر امامت شیعه از جمله امامت حضرت سجاد علیه السلام از چه راهی قابل حصول است؟
از نظر شیعه امامیّه تعیین امام باید به عبارت صریح و روشن باشد و جای هیچ تردیدی را باقی نگذارد و درباره امامت امام زین‌العابدین علیه‌السلام، نصوص و روایت صریح به تواتر رسیده است که ما به برخی از آنها اشاره می کنیم:
پیامبر اکرم صلی الله علیه و آله و سلّم، اوصیا و جانشینان بعد از خود را دوازده تن مشخص کرده و از ایشان به‌صراحت نام برده است که از آن جمله امام زین‌العابدین است و نصوص فراوانی در این باب رسیده است. [5] - [6]
درباره موضع امام علی علیه السلام درباره امامت امام سجاد علیه السلام مطابق با متون روایی مان چه می دانیم؟
امام امیرالمؤمنین علیه‌السلام بر امامت نواده‌اش زین‌العابدین علیه‌السلام تصریح کرده است، موقعی که در آستانه وفات قرار داشت به پسرش امام زکی حضرت حسن علیه السلام وصیت کرد و او را امام بعد از خود معیّن کرد و مواریث انبیاء را به او سپرد و پسرانش امام حسین و محمد بن حنفیّه و تمام اولاد خود و سران شیعه را بر آن گواه گرفت و به امام حسین علیه السلام فرمود: «ثم اقبل على ابنه الحسين عليه السلام فقال، وأمرك رسول الله صلى الله عليه وآله أن تدفعها إلى ابنك هذا، ثم أخذ بيد علي بن الحسين عليه السلام ثم قال لعلي بن الحسين: وأمرك رسول الله صلى الله عليه وآله أن تدفعها إلى ابنك محمد بن علي واقرأه من رسول الله صلى الله عليه وآله ومني السلام.» [7] همانا تو بعد از برادرت حسن، امام و رهبر مردمانی و رسول خدا صلی الله علیه و آله و سلّم به تو فرمان می دهد که مواریث را پس از خود به پسرت زین‌العابدین بسپاری که او حجت بعد از توست و آنگاه دست زین العابدین را که هنوز طفلی بود گرفت و فرمود: رسول خدا صلی الله علیه و آله و سلّم تو را موظف می کند که امامت را بعد از خود به پسرت محمدباقر بسپاری و از طرف رسول خدا و از جانب من به او سلام برسانی.
[1] کلینی، محمد بن یعقوب، اصول کافی، کتاب الحجه.
2 کلینی، محمد بن یعقوب، اصول کافی، ج۱، ص۵۲۷- ۵۲۸، ناشر دارالکتب الاسلامیه، آخوندی ۱۳۸۸ق.
3 مفید، محمد بن محمد، الاختصاص، ج۱، ص۲۰۷ ۲۰۸، ناشر جماعة المدرسین فی الحوزة العلمیة.
4 خزاز قمی، علی بن محمد، کفایة الاثر، ج۱، ص۵۳، انتشارات بیدار ۱۴۰۱ق.
5 خزاز قمی، علی بن محمد، کفایه الاثر، ص۱۴۴.
6 طوسی، محمد بن حسن، الغیبه، ص۱۱۱.
7 هلالی عامری، سلیم بن قیس، کتاب سلیم بن قیس، ص۳۶۲.
8 کلینی، محمد بن یعقوب، اصول کافی، ج۱، ص۲۹۷ - ۲۹۸، ناشر دارالکتب الاسلامیه، آخوندی ۱۳۸۸ق.
نظر شما