خبرگزاری شبستان: با توجه به جایگاه ویژه مسجد از صدر اسلام در جامعه و رویکرد فرهنگ محور این مرکز عبادی، اهمیت مضاعف آن از بدو پیروزی انقلاب اسلامی جلوه‌ای مضاعف یافت.
مسجد و محراب از صدر اسلام تا امروز پایگاه مبارزه و مقاومت بوده است و امروز نیز همین نقش را در مواجهه با جنگ نرم دارد. امروز در عرصه تهاجم بی‌امان جنگ‌نرم هیچ مرکز یا نهادی نمی‌تواند مانند مسجد مرکز مقاومت و خنثی‌سازی توطئه‌های دشمنان باشد.
تعداد مساجد در تهران هیچ سنخیتی با گستردگی تهاجم فرهنگی ندارد
در حال حاضر در پایتخت جمهوری اسلامی و در شهر تهران تنها حدود دو هزار مسجد داریم. تعداد مساجد تهران با توجه به اینکه این شهر پایتخت ام القرای جهان اسلام است بسیار اندک است و جای بسی تاسف است که باید اعتراف کنیم سرانه مسجد در تهران با توجه به آخرین آمار جمعیت این شهر به طور متوسط 12 سانتی متر مربع است. اساسا تعداد مساجد در تهران هیچ‌گونه سنخیتی با گستردگی هجوم تهاجم فرهنگی ندارد. این در حالی است که در هر محله و برای هر 200 خانوار باید یک مسجد وجود داشته باشد تا همه دسترسی لازم را داشته باشند.
حجت الاسلام تقی قرائتی، مدیر موسسه مسجد با اشاره به اینکه استاندارد مسجد در زمان پیامبر(ص) به گونه ای بود که با اذان بلال حبشی نماز جماعت در 9 مسجد اقامه می شد، گفت: در حال حاضر دسترسی مردم به مسجد باید از دسترسی به هر چیز دیگری راحت باشد چرا که مردم باید سه نوبت در طول روز به مسجد بروند.
20 هزار مسجد فعال در میان 60 هزار مسجد موجود!
وی افزود: برخی از کشورها در حال حاضر یک نهم خاک ایران مساحت دارند ولی شش برابر ایران مسجد در کشورشان دارند. این درحالی است که در ایران از میان مساجد موجود یعنی 60 هزار مسجد تنها 20 هزار مسجد فعال هستند.
حجت الاسلام قرائتی، استاندارد مسجد در ایران را 400 هزار مسجد برای دسترسی راحت مردم دانست و گفت: منظور از مسجد، مسجدی بزرگ نیست بلکه مسجد باید کوچک و در دسترس همه باشد.
وی افزود: حالا که مهندسی فرهنگی و برنامه‌ریزی برای مقابله با جنگ‌نرم از رهنمودهای اساسی و دل‌مشغولی‌های اصلی رهبر انقلاب اسلامی است چرا باید این فضای فرهنگی تا این حد محدود و کم باشد؛ کجا بهتر از مسجد می‌تواند علیه شبیخون فرهنگی برنامه‌ریزی و تجهیز قوا کرد؟
مجید ابهری، مشاور کمیسیون اجتماعی مجلس، روانشناس و متخصص علوم رفتاری و آسیب‌شناسی اجتماعی نیز با اشاره به کم بودن سرانه مسجد در ایران برای هر نفر به خبرنگار شبستان گفت: امروز در عرصه تهاجم بی‌امان جنگ‌نرم هیچ مرکز یا نهادی نمی‌تواند مانند مسجد مرکز مقاومت و خنثی‌سازی توطئه‌ها شود.
وی می افزاید: باید فرهنگ مسجد و محراب در همه زمینه‌ها تسری یابد، به خصوص مراکز اصلی فرهنگی ما مانند صدا و سیما که باید بتواند فرهنگ جهاد و شهادت که همان فرهنگ مسجد و محراب است را تقویت و گسترش دهد.
ابهری ادامه داد: جدا از جنبه‌های بنیادی و تأثیرگذار مدیریت مسجد در جذب اهالی محل، جنبه دیگری نیز وجود دارد که به خصوصیات بنا و مبنای برآوردی طراحی معماری مسجد مربوط می‌شود و آن این است که نسبت مناسبی از جمعیت نمازگزار و مساحت شبستان وجود ندارد و یا رعایت نشده است.
در مجله «البناء» که یکی از معتبرترین مجلات معماری در حوزه کشورهای عربی و اسلامی است، در شماره ویژه خود با موضوع مسجد و در مقاله‌ای با عنوان «تخمین مساحت سرانه یک نفر در مسجد» به قلم دکتر حازم ابراهیم می‌نویسد: «مساحت یک مسجد جدید بستگی دارد به تعداد نمازگزاران و ظرفیتی که سایر مساجد موجود آن ناحیه در خود جای می‌دهند و به ترتیب ذیل مساحت کلی به إزای هر نفر به دست می‌آید».
مشاور کمیسیون اجتماعی مجلس اضافه کرد: مساجد به حسب مقدار مساحت به تعداد معینی از مردم خدمت‌رسانی می‌کنند و بر حسب تعداد مردان حیطه سنی نمازگزاران تخمین زده می‌شود.
وی ادامه می‌دهد: «بجز کودکان و زنان که در خانه نماز می‌خوانند تنها 40 درصد از مردان این گروه در مسجد نماز می‌خوانند.»
وی استاندارد سرانه هر نفر را چنین بیان می‌کند: به إزای هر نفر یک متر مربع مورد نیاز است که مستطیلی به عرض 80 سانتی متر (عرض اشغال شده توسط یک فرد نشسته) و طول 120 سانتی متر (طول بدن در حالت سجده) است.
حال سوال این است که چه نسبتی بین جمعیت نمازگزار و مساحت شبستان وجود دارد و یا به عبارت دیگر سرانه مساحت هر نمازگزار چقدر است و استاندارد مساحت سرانه نمازگزار در شبستان اصلی چند متر مربع و یا چه ابعادی است؟ این استاندارد، علاوه بر راهنمایی طراحان مسجد به دست‌اندرکاران ساخت مساجد کمک می‌کند تا برآوردهای لازم و واقعی برای سنجش میزان نیاز یا توسعه را بدانند که متکی بر جمعیت نمازگزار هر مسجد است.
سرانه مسجد برای هرفرد، هفت متر و 67 سانتی متر مربع
حجت الاسلام عبدالمقیم ناصحی، رییس مرکز فعالیت های دینی شهرداری تهران نیز در گفتگو با خبرنگار شبستان استاندارد و سرانه مسجد برای هر فرد را هفت متر و 67 سانتی متر مربع اعلام کرد. این در حالی است که هم اکنون سرانه مسجد در تهران برای هر نفر قریب 15 سانتی مترمربع است.
تهران فقیرترین شهر ایران از نظر شمار مسجد
وی می افزاید: طبق آمارهای موجود، پایتخت با کمبود مسجد روبرو است و شهر تهران فقیرترین شهر ایران از نظر شمار مسجد به شمار می آید.
در سایت وزارت مسکن و شهر سازی و در بخش پایه و اصول طراحی مسجد نیز آمده است: معمولا محدوده نمازگزار در بهترین وجه، مستطیل کشیده در جهت صفوف است و سرانه نمازگزاران در شرایط عادی حدود 6/0 متر مربع است.
همان‌گونه که مشاهد می‌شود نه تنها در ایران، بلکه در جهان هیچ‌گونه استاندارد مصوبی در این زمینه وجود ندارد و اغلب به صورت توصیه، ابعاد متفاوتی را بیان کرده اند. بنابراین با توجه به اینکه سرانه نفر به عنوان مدول پایه طراحی معماری در طراحی مسجد است از اهمیت خاصی برخوردار است. چون فضای اصلی مسجد یعنی شبستان با آن تعیین و به تبع از آن، سایر فضا‌ها مشخص می‌شوند.
مسجد به عنوان محل اجتماع مسلمانان در جامعه اسلامی از اهمیت خاصی برخوردار است که علاوه بر اصلی‌ترین کارکرد آن یعنی عبادت، کارکرد‌های فرهنگی و اجتماعی متنوعی را شامل می‌شود. همواره بر اساس متون دینی به گذراندن وقت و عبادت در آن توصیه شده است. اقامت طولانی در مسجد منوط به وجود شرایط مادی و معنوی مناسب است که از جمله شرایط مادی داشتن فضای مناسب از جهت مساحت است.
تفریح در حیاط مسجد بهتر از پارکی است که در آن مسجد نباشد
بنابرگزارش خبرگزاری شبستان، مدیر موسسه مسجد در این زمینه به خبرنگار شبستان گفت: در بسیاری از کشورهای اسلامی پارکی برای تفریح مردم وجود ندارد بلکه در اسلام مسجد علاوه بر کارکرد عبادی مکانی برای تفریح مردم به شمار می آید چرا که در حال حاضر تفریح در حیاط مسجد سالم تر از پارکی است که مسجد ندارد.
وی با بیان اینکه بر مسجد فضایی معنوی حاکم است، ادامه داد: میدان امام اصفهان یکی از جاذبه های گردشگری ممتاز ایران است. فضای معنوی مساجد اطراف بر میدان امام تسلط دارد تا کسی به دنبال کارهای ناشایست نرود.
مساحت مناسب برای مسجد یعنی آنکه میزان فضای کافی برای تمامی اشخاص تامین شود به نحوی که بدون مزاحمت به اعمال خود بپردازند و فضا به قدری بزرگ نباشد که شکوه حضور مردم در آن کمرنگ باشد. امروزه مساجد به عنوان محور محلات مورد توجه دست اندرکاران امور شهری است و از جهت مکان‌یابی از استاندارد‌های شهرسازی و فاصله‌های دسترسی تبعیت می‌کنند.
جدا از آنکه مسجد در چه مکان و موقعیت محلی ساخته شود، طراحی بنای مسجد به عهده معماران است. آنچه مسلم است مهم‌ترین کارکرد مسجد یعنی عبادت در شبستان اتفاق می‌افتد و می‌توان این بخش از مسجد را اصلی‌ترین بخش مسجد دانست که سایر کارکرد‌های جنبی از آن تاثیر می‌پذیرند. بنابراین معماران تلاش دارند که شبستان مسجد دارای حداکثر کارایی و تناسب باشد و جنبه اصلی آن، تناسب مساحت شبستان با جمعیت نمازگزار است.
مساحت شبستان بر اساس تعداد نمازگزار (که بر مبنای برآوردهای فرهنگى- اجتماعی و تراکم جمعیتی هر منطقه متفاوت است) ضرب در سرانه اشغال فضا توسط هر شخص بدست می‌آید. مساحت شبستان= سرانه استاندارد اشغال فضا* تعداد نمازگزار
در این فرمول تعداد نمازگزار به عهده متخصصان جامعه شناس و جمعیت منطقه و تراکم جمعیتی آن تعیین می‌شود و استاندارد سرانه اشغال مساحت در مسجد به عنوان استاندارد از پیش تعیین شده بایستی وجود داشته باشد.
در حال حاضر هیچ استاندارد مصوبی در جهان اسلام در این زمینه وجود ندارد و با توجه به اینکه این مقدار در محاسبات مساحت شبستان اصلی به طور مستقیم مؤثر است، عدم وجود استاندارد می‌تواند برآوردهای اشتباهی را منجر شود.
حجت الاسلام قرائتی با بیان اینکه در حال حاضر در زمینه سرانه فضا برای هر فرد در مسجد استانداردی وجود ندارد و در این زمینه هر سازمان و نهاد داخلی و خارجی آماری ارایه می دهد، گفت: اگر برای هر 200 نفر یک مسجد ساخته شود باید به ازای هر نفر در شبستان مسجد 82 سانتیمتر مربع فضا اختصاص یابد.
بر اساس آنتروپومتری ایرانی ابعاد 110* 75 سانتیمتر به عنوان سرانه اشغال فضا در مسجد پیشنهاد می شود و بایستی از سوی معماری و سایر فعالان مثل تولیدگان فرش مسجد رعایت شود.
پایان پیام/
نظر شما