حجت الاسلام «هادی عجمی»، پژوهشگر و استاد حوزه علمیه در گفتگو با خبرنگار فرهنگ خبرگزاری شبستان گفت: غدیر را از ابعاد مختلف می توان مورد بررسی قرار داد. یکی از ابعاد بسیار مهمی که در تحلیل هر مساله ای می تواند مورد توجه قرار بگیرد تحلیل تربیتی است بر همین اساس یکی از اصول تربیت که در سیره تربیتی الهی هم دیده می شود، "اصل تدریج" است به این معنا که با توجه به توان ُمتِربی؛ مسایل و احکام الهی به مرور به متربی گفته می شود ضمن اینکه در سیر نزول آیات نیز به اصل تدریج توجه شده است. بنابراین رعایت توان و ظرفیت متربی و تأثیر مثبت و منفی آن؛ دو اصل مهمی هستند که نقش کلیدی و اساسی در همه مباحث تبلیغ، تعلیم و تربیت و امثالهم دارند و برخی اصول بعدی، تحت تاثیر این دو اصل به ویژه اصل اول قرار دارد.
وی با بیان اینکه آیات قرآن، برخی احکام را به مرور و بر اساس سیری بر مردم واجب کرده است افزود: نقل است اولین حکمی که پیامبر اسلام اعلام کرد: حکم نماز بود به بیان دیگر نخستین آیات، در مورد نماز نازل شد و مردم توانستند نماز را به صورت یک عبادت واجب به جا بیاورند ضمن اینکه خود نماز هم به صورت تدریجی بر مردم واجب شده است به طوری که نماز ابتدا دو رکعت بود سپس نمازهای سه رکعتی و چهار رکعتی واجب شد؛ چرا که به فرمایش امام سجاد (ع) مردم در این دوره توان و قدرت ایمانی بیشتری پیدا کردند. لذا به مرور و با توجه به توان متربی سایر احکام نازل شدند و این نشان می دهد که عبادت جایگاه مقدمی در احکام دارد و مهمتر از احکام، تربیت اعتقادی است اما در تربیت عبادی نماز جایگاه تقدمی دارد.
آیات مربوط به حجاب بعد از نماز نازل شد
حجت الاسلام عجمی با بیان اینکه آیات مربوط به حجاب بعد از نماز نازل شد تصریح کرد: این نشان می دهد که پایه و اساس پذیرش احکام الهی؛ تربیت عبادی است بر همین اساس است که بعد از نماز بر پذیرش حجاب تاکید شد و مردم حجاب را به عنوان یک امر واجب شناختند و بعد از آن به مرور و بر اساس توان و ظرفیت مسلمانان آیات بعدی نازل شدند اما آیات مربوط به ولایت دیرتر نازل می شدند وقتی هم نازل شد؛ پیامبر (ص) توان لازم را برای پذیرش آیات ولایت در مردم مشاهده نکرد و در ذیل این نگاه خداوند در آیه ۶۷ سوره مبارکه مائده خطاب به پیامبر(ص) فرمودند: «یا أَیُّهَا الرَّسُولُ بَلِّغْ ما أُنْزِلَ إِلَیْکَ مِنْ رَبِّکَ وَ إِنْ لَمْ تَفْعَلْ فَما بَلَّغْتَ رِسالَتَهُ وَ اللَّهُ یَعْصِمُکَ مِنَ النَّاسِ إِنَّ اللَّهَ لا یَهْدِی الْقَوْمَ الْکافِرِینَ» (ای پیامبر! آنچه را از سوی پروردگارت به تو نازل شده است (در مورد ولایت و جانشینی حضرت علی) اعلام کن واگر چنین نکنی، رسالت الهی را نرسانده‌ای و (بدان که) خداوند تو را از (شرّ) مردم (و کسانی که تحمّل شنیدن این پیام مهم را ندارند) حفظ می‌کند. همانا خداوند گروه کافران را هدایت نمی‌کند.) به بیان دیگر رسول خدا هنوز آمادگی لازم را برای پذیرش ولایت به عنوان یک امر واجب از سوی پروردگار در جامعه اسلامی نمی دیدند.
لزوم توجه به زمینه های تبلیغ غدیر
این استاد حوزه با بیان اینکه در تبلیغ غدیر باید به زمینه های تبلیغ غدیر توجه داشته باشیم تصریح کرد: مفهموم ولایت و به طور خاص غدیر مفهومی نیست که بدون مقدمه به افراد منتقل شود در ذیل این نگاه؛ این سوال پیش می آید که چرا ولایت جزو آخرین مفاهیمی است که به عنوان احکام واجب بر مردم نازل شد. توجه داشته باشید که ابتدایی ترین آیات مکی، در مورد اصل اعتقاد به خداوند است لذا اینجا مشخص می شود که انسان اصل اعتقاد به خداوند را زودتر می می پذیرد. در حال حاضر عمده ۸ میلیارد جمعیت جهان به وجود خداوند اعتقاد دارند و حتی بت پرستان هم به تعبیر قرآن بت ها را خدا نمی دانند بلکه آنها را مقرب و نزدیک کننده به پروردگار عالم می دانستند. بنابراین نزاع بر سر قبول وجود خداوند در جهان نیست بلکه نزاع و عدم پذیرش در جایی رخ می دهد که باید اعتقاد به خداوند و احکام پروردگار در زندگی شخصی افراد پیاده شود و پیاده کردن این عمل در زندگی و اجتماع به یک عامل و پیاده کننده نیاز دارد. به بیان دیگر برای اینکه احکام خداوند در جامعه اجرایی شود باید یک فردی باشد که بتواند احکام کلی را به صورت جزیی به مردم انتقال دهد.
وی در ادامه با بیان اینکه مردم در زمان پیامبر(ص) هم با مفاهیم کلی مانند "حق الله" و "حق الناس" مشکلی نداشتند اما در مرحله جزیی با مشکل مواجهه می شدند گفت: برای مثال، سپاه امیر المومنین (ع) در یکی از جنگ ها پیروز می شود و غنائم زیادی هم بدست می آورند و با توجه به این که ایام حج بود و پیامبر (ص) هم در مکه حضور داشت، لذا حضرت علی (ع) تصمیم گرفت که برای به جا آوردن حج به مکه بروند بر همین اساس برای کسب اجازه نزد پیامبر رفت و بعد از کسب اجازه به نزد سربازان برگشت از قضا دید که سربازان جلوتر از همه با غنائمی که بدست آورده بودند، احرام بسته و آماده رفتن به مکه شدند در حالی که این غنائم جزو بیت المال محسوب می شد و از لحاظ شرعی می بایست به دست پیامبر اسلام تقسیم شود، امیرالمومنین (ع) از سربازان خواست تا لباس ها را از تن خود بیرون بیاورند ولی عده ای امتناع می کنند تا جایی که حضرت مجبور می شود خودشان لباس ها را از تن آنها در آورد؛ بنابراین می بینید که وقتی حکم یا مساله ای در زندگی به مرحله عمل می رسد، پای بسیاری از افراد می لنگد برای همین است که بسیاری از افراد در حال حاضر هم با مفهوم ولایت مشکل دارند؛ چرا که نمی توانند حکومت و حاکمیت کامل خداوند را در آن محیط جزئی تحمل کنند بر همین اساس در امور جزئی با مشکل مواجهه می شوند.
امیر المومنین (ع) خود عمل کننده به ولایت بود
این پژوهشگر ادامه داد: نکته قابل توجه در بخش فوق این بود که خود حضرت علی(ع) عمل کننده به ولایت بود در حالی که وی فرمانده بود و می توانست از پیامبر کسب اجازه نکند و از نظر مفهومی هم هیچ مشکلی وجود نداشت ولی امام باز هم برای کسب اجازه نزد ولی خود می رود و اجازه می گیرد در واقع این رفتار حضرت اهمیت پذیرش ولایت در اسلام را نشان می دهد.
وی با بیان اینکه پیامبر اسلام قوانین کلی الهی را ابلاغ کرد افزود: اما ائمه معصومین (ع) مسئول خرد کردن کلیات و رساندن مسائل جزئ تر به مردم بودند ولی در این لایه مردم پذیرش لازم را ندارند کما اینکه در عصر حاضر هم مردم با این مساله مشکل دارند در حالی که این یک نکته تربیتی است که با کلیات مشکلی ندارد ولی وقتی به جزئیات و عملیاتی کردن احکام الهی می رسیم با مشکل روبرو می شویم. به عنوان نمونه در مورد انتخابات اخیر هیچ کس با کلیات ولایت و ولایت مداری و پیروی از آن اعلام مشکل نمی کند ولی به جزئیات که می رسد از جمله اخلاق انتخاباتی، عملیاتی کردن اخلاق، ولایت مداری در سیاست و اقتصاد و امثالهم دچار مشکل می شویم و هزاران فرقه و حزب به وجود می آوریم؛ در حالی که اگر از همه آنها در مورد ساده زیستی و اصل انقلاب سوال شود، هیچ مشکلی با آن ندارند و این مساله به دلیل ضعف بشر است و اهل بیت (ع) هم بر این ضعف بشر واقف بودند.
وی ادامه داد: با توجه به اصل توان متربی، وقتی اهل بیت (ع) می دیدند که مفهوم غدیر قابل پذیرش از جانب مردم نیست، خود امیرالمومنین (ع) هم دیگر پا فشاری نکردند. حضرت علی (ع) می گوید: پیامبر(ص) به من فرمود: «این مساله پیش می آید و حق تو را برای ولایت ضایع می کنند و خودشان می روند غدیر». «علی جان اگر دیدی مردم همراهی نکردند دست از حقت بردار»؛ چرا که در صورت اصرار مربی، مرتبی حتی دست از کلیاتی هم که مورد قبولش بوده بر می دارد بر همین اساس حضرت علی (ع) از حق مسلم خود سالها سکوت می کنند تا زمانی که به خلافت می رسند و خطبه شقشقیه را ایراد می کنند و می فرماید: این حق من بود. همه اینها نکات تربیتی است که باید به توان متربی توجه شود و البته وظیفه مربی است که خوب ها و بدها را مطرح کند؛ هر چند که مردم توان پذیرش ولایت را نداشته باشند بنابراین ولایت برای مردم اعلام شد، چرا که وظیفه خداوند، ائمه اطهار(ع) و امامان هدایت مردم است؛ هدایت یعنی ارائه طریق و نشان دادن راه، لذا این راه را باید نشان داد تا انشالله زمینه پذیرش ولایت در مردم جهان ایجاد وآن را بپذیرند.
تحقق عملی غدیر در ظهور است
حجت الاسلام عجمی با بیان اینکه غدیر اعلام ولایت بود و تحقق عملی غدیر در ظهور است اظهار کرد: برای اینکه انسان مساله ای را بپذیرد نیاز به آمادگی دارد و این آمادگی هم طول می کشد. ائمه معصومین (ع) هم در خصوص دوران غیبت هشدارهای لازم را داده بودند و غیبت هم از خود علی (ع) شروع شد؛ چرا که علی (ع) در لایه حاکمیتی غایب بود، هر چند در بین مردم حضور داشت تا زمانی که مردم ولایت را به طور کامل بپذیرند و به عنوان متربی توان و تحمل آن را داشته باشند تا ظهور فرا برسد. اما باید مفهوم کامل ولایت را به مردم ثابت کنیم اینکه اصرار کنیم به زور بپذیرند درست نیست بلکه باید به صورت طبیعی این زمینه درمردم جهان ایجاد شود تا ظهور واقعی فرا برسد.
برکات و زیبایی های ولایت را بیشتر بیان کنیم
حجت لاسلام عجمی با اشاره به فرهنگ سازی غدیر گفت: تا قبل از ظهور، دوران دوران ابلاغ هدایت است. پیامبر(ص) از خداوند پرسید که من از تو چه بگویم؟ پروردگار فرمود «تو از نعمت هایی که به مردم دادم بگو که مردم آن چه را که دارند از من بدانند در این صورت به سمت من می آیند». اکنون دورانی است که ما باید بیشتر با نگاه تبشیری به جنبه های برکات امامت در جامعه جهانی(مسلمان و غیر مسلمان) تاکید کنیم. به هیچ عنوان نباید از اکنون تا زمان ظهور بُعد ِانزاری از ولایت را بیان کنیم؛ چرا که انسان ها این ظرفیت را ندارند به این معنا که «نماز بی ولای او عبادتی است بی وضو» بنابراین ما باید تا جایی که می توانیم برکات ولایت را در ادبیات، اشعار، سخنرانی ها، انیمیشن ها و فیلم های خود بیان و تکرار کنیم. در واقع باید کل جهانیان همه چیز خود را از امام معصوم (ع) طلب کنند و بدانند ولو اینکه فاسد باشند چرا که روایت است در آخر الزمان فساد زیاد می شود و مردم آن واقعیت و نیازمندی به ولایت را درک می کنند ولو اینکه فاسد باشند.
استاد حوزه با بیان اینکه ما باید روی بُعد تبشیری ولایت که بیشتر نشان دهنده زیبایی های ولایت است کار کنیم تا بعد انزاری آن افزود: متاسفانه برخی از شبکه های انگلیسی موارد موهمی مانند قمه زنی را به شیعیان نسبت می دهند بر همین اساس ما باید سعی کنیم بیشتر ارزش هایی مانند ایثار، گذشت، فداکاری، توجه به نیازهای انسانی و حتی نیازهای جسمی را برجسته کنیم. همانند اربعین که وقتی نامش به میان می آید نا خود آگاه ایثار، گذشت، موکب و دفع نیاز در اذهان عمومی متبادر می شود به عبارت دیگر مفاهیمی که برای همه انسان های کره زمین زیباست نه اینکه فقط برای شیعیان زیبا باشد.
مهمانی ۱۰ کیلومتری غدیر بیانگر زیبایی های ولایت است
وی با اشاره به نقش برگزاری مهمانی ۱۰ کیلومتری غدیری در فرهنگ سازی این امر مهم در سطح جهان گفت: همان طور که گفتم راهبرد دوران غیبت در مورد بحث ولایت نشان دادن زیبایی ها و برکات ولایت است. جشن هایی همانند مهمانی ۱۰ کیلومتری غدیر بیانگر زیبایی های ولایت است که در آن همه ارزش ها و رفتارهای خوبی وجود دارد که برای همه مردم جهان زیبا و مورد پسند است مانند صمیمت، ایثار، گذشت و اطعام بنابراین ما باید به جهانیان نشان دهیم که نیازهای ما تحت ولایت به خوبی ادا می شود و با برگزاری جشن غدیر همه این خوبی ها و ارزش ها را تبلیغ و ترویج می کنیم.
نظر شما