خبرگزاری شبستان، گروه بین الملل: کمپین‌های تحریم که در پاسخ به حمایت برخی از شرکت‌های بزرگ از ارتش اسرائیل در طول جنگ غزه آغاز شد، تحولی چشمگیر در صحنه اقتصاد جهانی به ایجاد کردند، در حالی که برخی از شرکت های بین المللی سال‌ها در صدر بازارهای منطقه بودند، ناگهان با پیامدها غیرمنتظره ای مواجه شدند.
از زمان آغاز جنگ اسرائیل در نوار غزه، در هفتم اکتبر ۲۰۲۳، برخی از شرکت‌های بزرگ به طور علنی حمایت خود را از ارتش اسرائیل در عملیات نظامی علیه فلسطینی ها اعلام کردند. این حمایت خشم گسترده جهانی را برانگیخت و منجر به راه اندازی کمپین‌های تحریم همه جانبه شد که این امر شرکت‌ها را متحمل زیان‌های مالی هنگفت و بی سابقه ای کرد؛ مک دونالد، استارباکس، کوکاکولا و کارفور از جمله این شرکت‌های تحریم شده بودند.
خسارت‌های هنگفت
بسیاری از شرکت‌های بین‌المللی در یک سال گذشته متحمل خسارات قابل توجهی شده‌اند که در نتیجه راه اندازی کمپین‌های تحریم مردم جهان عرب و اسلام در اعتراض به مواضع برخی از این شرکت‌ها در قبال جنگ اسرائیل در نوار غزه انجام شد.
این تحریم فقط یک واکنش سیاسی نبود، بلکه به یک پدیده اجتماعی و اقتصادی گسترده تر تبدیل شد، زیرا توانایی خود را در تغییر رفتار مصرف کنندگان و تأثیرگذاری بر موقعیت شرکت‌های بین المللی به ویژه در بازارهای عربی نشان داد.
این تحریم گسترده تأثیرات قابل توجهی بر شرکت‌هایی مانند استارباکس، مک دونالد و پپسی که به دلیل وابستگی‌های سیاسی یا حمایت ضمنی از دولت اسرائیل با انتقاد مواجه شده اند، داشته است.
پایگاه آمریکایی المانیتور در ماه می ۲۰۲۴ در گزارشی اعلام کرد: به عنوان مثال سود رستوران‌های «آمریکانا» که حق امتیاز در خاورمیانه برای فست فودهای زنجیره‌ای مانند کنتاکی و پیتزا هت دارند، در سه ماهه اول سال ۲۰۲۴ نسبت به سال گذشته تقریباً به نصف کاهش یافته است.
این گزارش حاکی از آن است که سود خالص این شرکت در نیمه اول سال جاری به ۸۰ میلیون دلار رسید که نسبت به سال قبل ۴۴.۸ درصد کاهش داشته است. کاهش این سود به «تنش‌های ژئوپلتیک» در خاورمیانه و همچنین تاثیر ماه رمضان که از دهم مارس تا نهم آوریل گذشته بود، برمی گردد.
در این گزارش آمده است: شرکت کافی‌شاپ‌های زنجیره‌ای چندملیتی آمریکایی «استارباکس» نیز پس از اعلام حمایت خود از «اسرائیل» از طریق پست‌هایی در شبکه‌های اجتماعی، خشم گسترده مردمی را برانگیخت که منجر به کاهش ارزش نزدیک به ۱۱ میلیارد دلاری سود آن در بازار پس از یک ماه و نیم از آغاز این جنگ شد.
شرکت استارباکس همچنین در سه ماهه دوم سال جاری متحمل زیان شد، زیرا سود و درآمد آن کاهش یافت که منجر به کاهش شدید قیمت سهام تا ۱۶ درصد شد، علاوه بر این، فروش آن در ماه می ۲۰۲۴ کاهش یافت.
در ماه مارس گذشته، گروه کویتی «الشایع» که صاحب امتیاز شرکت کافی‌شاپ‌های زنجیره‌ای چندملیتی آمریکایی استارباکس در خاورمیانه است، اعلام کرد که در نتیجه کاهش فروش به دلیل تحریم مجبور شده است که دو هزار نفر کارمند یعنی معادل چهار درصد از نیروی کار خود را کاهش دهد.
این گروه کویتی اعلام کرد: درآمد خالص استارباکس در سه ماهه دوم سال جاری ۱۵ درصد کاهش یافته است که باعث شد استارباکس در فوریه گذشته انتظارات خود را برای رشد فروش سالانه به محدوده بین چهار تا شش درصد کاهش دهد.
رستوران های زنجیره ای معروف مک دونالد برای اولین بار در سه سال گذشته کاهش فروش جهانی خود را اعلام کرد و در سه ماهه دوم سال جاری یک درصد کاهش یافت.
در کشورهای عربی، فروش مک دونالد در ماه اول تحریم شاهد کاهش قابل توجهی بین ۵۰ تا ۹۰ درصد بود و این شرکت همچنین هفت میلیارد از ارزش بازار خود را در عرض چند ساعت از دست داد، پس ازاینکه مدیر مالی این شرکت به تأثیر تحریم در خاورمیانه، بر اساس نتایج فروش در سه ماهه اول از سال ۲۰۲۴ اذعان کرد.
شرکت کوکاکولا نیز تحت تأثیر کمپین‌های تحریم قرار گرفت، زیرا سود آن در سه ماهه آخر سال ۲۰۲۳ میلادی سه درصد کاهش یافت و درآمد آن از دو میلیارد دلار در مدت مشابه در سال ۲۰۲۲ به ۱.۹۷ میلیارد دلار کاهش یافت.
در مورد فروشگاه‌های «کارفور» فرانسوی که یکی از بزرگ‌ترین شرکت‌های خرده‌فروشی مواد غذایی در اروپا به شمار می‌آید، به دلیل توزیع مواد غذایی برای سربازان اسرائیلی در غزه به شدت مورد انتقاد قرار گرفتند و در نتیجه چندین شعبه آن از جمله ۴ مرکز در اردن بسته شدند. همچنین رشد فروش آن در سه ماهه سوم سال ۲۰۲۳ کاهش یافت و رشد ۹ درصدی معادل ۲۵ میلیارد دلار را به ثبت رساند.
فرهنگ مصرف کننده
«جلال بکار» کارشناس اقتصادی ترک معتقد است که کمپین‌های تحریم تأثیر اقتصادی چندان مهمی بر شرکت‌های بین‌المللی نداشت، بلکه تأثیر زیادی بر شهرت‌شان داشت.
بکار می‌گوید: غرب راهبردهایی را در ذهن جوامع قرار داده است که می توان از آن به عنوان اقتصاد روان شناختی یاد کرد، به طوری‌که مردم براساس نوشیدنی‌ها و لباس‌هایی که از برندهای بین المللی می‌پوشند، قضاوت می شوند و همیشه به برندهای اروپایی و آمریکایی به عنوان کیفیت بین المللی با استاندارد اعتماد می‌کنند.
بکار خاطرنشان می کند که کشورهای جهان عرب همواره حامی آرمان فلسطین بوده‌اند، اما لشکر کشی رسانه‌ای مسئله فلسطین را به بخشی از اخبار عادی روزانه تبدیل کرده است.
او با اشاره به احتمال تغییر فرهنگ جهانی مصرف در نتیجه تحریم های اقتصادی، توضیح می دهد که امروزه نمی توان از مصرف صرف نظر کرد، زیرا هدف فرد از طریق مصرف نشان دادن بهتر بودن خود از دیگران است، زیرا مشکل روانی شده است و صرفا اقتصادی نیست.
این کارشناس اقتصادی ترکیه می گوید: مصرف به یک الگوی سبک زندگی تبدیل شده است که منجر به مشکلات روحی و روانی و افسردگی شده است، زیرا همه می خواهند بهترین‌ها را به دست بیاورند و این درست نیست. تمرکز امروز روی مصرف است نه تولید. بنابراین فرد یا اقتصادی که مصرف می کند و تولید نمی کند، در وضعیت ناامنی و بی ثباتی است.
به سمت جایگزینی
موفقیت تحریم اقتصادی و تأثیر قابل توجه آن بر شرکت‌های حامی اسرائیل، فرصتی تاریخی برای اصلاح فرهنگ مصرف عربی و اسلامی به شمار می‌آید.
بازارهای عربی شاهد تغییر قابل توجهی به سمت حمایت از تولیدات و محصولات داخلی به عنوان جایگزینی برای برندهای بین‌المللی هستند، زیرا این روند بخشی از آگاهی رو به رشد مصرف‌کنندگان در مورد ضرورت حمایت از اقتصاد ملی و پاسخ به بحران‌های سیاسی مانند درگیری فلسطین - اسرائیل است.
انتظار می رود بازار عرب شاهد رشد قابل توجه برندهای داخلی، به ویژه در بخش غذا، نوشیدنی و پوشاک باشد.
این امر فرصت های سرمایه گذاری در بخش محلی را افزایش می دهد و انگیزه‌ای برای کارآفرینان عرب برای ارایه محصولات و خدماتی است که با آرزوهای مصرف کنندگان عرب سازگاری دارد.
برهمین اساس می توان گفت که عوامل زیادی مانند توسعه فناوری و افزایش اتکا به برنامه ها و پایگاه‌های اینترنتی که مصرف کنندگان را به سمت جایگزین‌های داخلی هدایت می کنند، در تقویت این تحول نقش داشته اند.
با افزایش مستمر کمپین‌های تحریم، برنامه‌ها و پایگاه‌های اینترنتی زیادی پدید آمده‌اند که به مصرف‌کنندگان کمک می‌کنند تا محصولات داخلی جایگزین برای برندهای بین‌المللی تحریم شده پیدا کنند.
این پلتفرم‌ها روند تغییر مسیر به سمت محصولات داخلی را با رائه فهرست‌های جامعی از گزینه‌های جایگزین و پایگاه‌های در دسترس‌شان مانند برنامه «Buycott» که به مصرف‌کنندگان در تصمیم‌گیری آگاهانه برای خرید کمک می‌کند، تسهیل کند.
کاربر در این برنامه می‌تواند از طریق اسکن بارکد هر محصول، متوجه شود که آیا با شرکت‌های تحریم شده مرتبط است یا خیر و همچنین جایگزین‌های داخلی ارایه دهد.
اپلیکیشن «بدیل» یکی از ابتکارات اخیر است که به دنبال ترویج طرح محصولات داخلی است، به طوری که به کاربران امکان می دهد محصولات داخلی جایگزین برندهای بین المللی خاص را با قیمت و کیفیت جستجو کنند.
نظر شما