فقه تقنین هنوز در حوزه جای خود را پیدا نکرده است

به گزارش گروه دین و اندیشه خبرگزاری شبستان: حجت‌الاسلام «علی نهاوندی» رئیس مرکز تحقیقات اسلامی مجلس در جمع ستادهای راهبری حوزه‌های علمیه طی سخنانی ضمن تبریک هفته بسیج، به سخنان رهبر معظم انقلاب اسلامی نسبت به ضرورت تحول در حوزه‌های علمیه اشاره کرد و گفت: به صورت قطعی ورود کلی و انتزاعی در موضوعات به حل مسائل مورد نیاز جامعه و حکومت کمک نمی کند بلکه حوزه‌های علمیه باید به صورت تخصصی در عرصه‌های مختلف موضوعی از نظریه پردازی تا سیاستگذاری و قانونگذاری حضور جدی و فعال داشته باشد.  

رئیس مرکز تحقیقات مجلس شورای اسلامی ادامه داد: حوزه‌های علمیه در عرصه‌های مختلف اقتصاد، فرهنگ، سیاست، محیط زیست و ... ورود خوبی دارند، اما کافی نیست، این عرصه‌ها باید موضوعات و ریزموضوعات خود را مشخص و روی آنها تمرکز بیشتری صورت بگیرد.  

وی به عنوان نمونه به زیرمجموعه‌های عرصه فرهنگ اشاره کرد و گفت: در عرصه فرهنگی موضوع خانواده مطرح است که مسائل آن یعنی گزاره‌های فقهی، حکمی، اخلاقی و معرفتی آن، بحث ازدواج، طلاق و جمعیت و آسیب‌های اجتماعی دیگر تعریف می‌شود و یا در عرصه اقتصاد، بانکداری و بورس موضوعات محوری آن هستند و مسائلش بانکداری بدون ربا یا رسوب مانده حساب‌هاو ... است.

حجت‌الاسلام نهاوندی گفت: در حوزه محیط زیست موضوع جنگل ها هستند و مسائل فقهی انفال یا مساله تصرفات آب و هوایی و آلودگی هوا مطرح است، حوزه باید متعلقات دینی، فقهی و اخلاقی این مباحث را موضوع‌شناسی و مساله یابی کند و از طریق سازوکارهای تعریف شده به نظام حکمرانی منتقل کند.  

حوزه‌های علمیه رسالت اقامه دین را برعهده دارند

رئیس مرکز تحقیقات اسلامی مجلس سخنان رهبر معظم انقلاب را بسیار مهم توصیف کرد و یادآور شد: توقع و انتظارات رهبر معظم انقلاب به عنوان یک فقیه زمان شناس و مرجع تقلید از یک سو و رهبرآگاه جهان اسلام از سوی دیگر این است که حوزه‌های علمیه در راستای تحقق دستورات الهی، رسالت اقامه دین را برعهده دارند و نظام و دستگاه‌های حکومتی بسترساز اجرای آن هستند.  

وی ادامه داد: رهبر معظم انقلاب در دیدار دیروز خود با جامعه الزهرا (س) فرمودند تحول و روزآمدی حوزه‌های علمیه باید همپای نظام باشد و اینگونه نباشد که در جامعه به دلایل گوناگون در حوزه‌های فرهنگی و تمدنی اتفاقاتی بیفتد، نظام حکمرانی تغییر کند و تحولات و روزآمدی در حوزه های علمیه همپای جامعه دیده نشود، حوزه باید با عملکرد خود به ندای رهبر انقلاب لبیک بگوید.  

حجت‌الاسلام نهاوندی تصریح کرد: حوزه در کنار توجه به عرصه‌های مختلف نظام باید از اکنون به استقبال موضوعات جدید مانند هوش مصنوعی و متاورس برود که آینده تمام معادلات پایه را در معاملات و تعاملات به هم می زند.

تدوین و تفسیر مبانی نظری ضروری است

وی حضور موثر حوزه‌های علمیه در نظام حکمرانی و تحول آفرینی در عرصه‌های مختلف را در سه حوزه نظریه پردازی، سیاستگذاری و تقنین دانست و گفت: حوزه بدون ورود به این عرصه‌ها نمی تواند به توقعات نظام حکمرانی پاسخ مثبت دهد.  

حجت‌الاسلام نهاوندی با اشاره به ضرورت نظریه پردازی در حوزه ها گفت: طراحی، تدوین و تفسیر مبانی نظری ضروری است به گونه ای که حوزه‌های علمیه  نسبت به مکتب اقتصادی، نظریات اجتماعی و حوزه مسائل زیست محیطی و ... راهبری نموده و نظریه کارآمد ارائه دهند.

رئیس مرکز تحقیقات اسلامی مجلس مداخله دوم حوزه را در عرصه سیاستگذاری دانست و گفت:حوزه باید متناسب با سیاست‌های نظام، دیدگاهها و مطالبی که از آن مبانی نظری و نظریه پردازی دینی به دست آورده را در سیاست‌ها اشراب کند، البته برای این کار سازکارهایی مانند کمیسیون حوزوی شورای عالی انقلاب فرهنگ دیده شده است.  

وی سومین عرصه تاثیرگذاری را در حوزه تقنین ذکر کرد و گفت: به عنوان کسی که از درون حوزه و از پای تحقیق و تدریس با سابقه طولانی اجرا وارد دستگاه پارلمانی و مجلس شورای اسلامی شدم، نقش نخبگان حوزه را در موضوع تقنین بسیار بسیار مهم می دانم، چرا که قضاوت داوری مردم نسبت به کارآمدی نظام دینی که از متن و بطن حوزه آغاز شد تحت تاثیر جدی چارچوب‌های قانونگذاری است، و اجرای قانون و کارآمدی و ناکاآمدی نظام به آن وابسته است.  

رئیس مرکز تحقیقات اسلامی مجلس ادامه داد: اگر قانون خوبی متناسب به نیازهای نظام و اشراب شده ازمبانی دینی و فقهی تصویب شود، می تواند جامعه دینی را به خوبی تدبیر و تمشیت کند، ولی تصویب یک قانون ضعیف و مخالف روح شریعت جامعه را دچار مشکل خواهد کرد.  

کرسی درس فقه التقنین هنوز در حوزه علمیه آن‌گونه که باید جایگاه خود را پیدا نکرده است 

وی با اشاره به اینکه کرسی درس فقه التقنین هنوز در حوزه علمیه آنگونه که باید جایگاه خود را پیدا نکرده است، گفت: با وجودی که موضوع  قانونگذاری از دوران مشروطه و زمان علمای بزرگی مانند مرحوم نائینی و آخوند خراسانی دغدغه و مساله اصلی حکمرانی دینی بوده است ولی اکنون تعداد درس های فقه التقنین در حوزه های علمیه کمتر از انگشتان یک دست است.  

حجت الاسلام نهاوندی خاطرنشان کرد: فقدان یک ساز و کار مناسب برای دریافت نیازها و مسائل نظام از سوی حوزه های علمیه یک خلاء بزرگی بود که امروز مرکز تحقیقات اسلامی مجلس به عنوان پل ارتباطی میان حوزه و نظام می تواند تا حدودی این خلاء را برطرف کند.  

رئیس مرکز تحقیقات مجلس با بیان اینکه ستادهای راهبری حوزه به عنوان یک ظرفیت بزرگ باید در فعالیت های خود نگاهی به مسائل تقنینی داشته باشند، گفت: اگر بخواهیم  فعالیت‌های به ثمر برسد و ضمانت اجرا پیدا کند به صورت طبیعی بهترین اقدام این است که از طریق ساختارهای موجود کار پیش برود.  

وی با ارائه گزارشی از فعالیت های مرکز تحقیقات اسلامی مجلس از جمله برگزاری مدرسه پارلمانی گفت: برای اینکه طلاب و اساتید با زبان و ادبیات تقینین آشنا و در این عرصه توانمند شوند سلسله مدرسه‌های پارلمانی توسط مرکز تحقیقات اسلامی مجلس پیش بینی شده است و تاکنون شش مدرسه را برگزار کردیم.  

حجت‌الاسلام نهاوندی فعال شدن یک کارگروه قانونگذاری ذیل هر ستاد راهبری، شیوه تعامل ستادهای راهبری و نظام تقینن، سمت و سوی پایان نامه های حوزوی به سمت مباحث قانونی، ضرورت گفتمان سازی و شناسایی نظام مسائل نظام از سوی حوزه، دسترسی به اطلاعات و گزارشهای تقنینی، رفع موانع اجرای برخی قوانین راهبردی، خلاء های قانونی، پیگیری آثار و کارآمدی قوانین و... از موضوعات و پیشنهادات مطرح شده در این نشست توسط مدیران ستادهای راهبری حوزه بود.