مطالعات علوم انسانی باید مبتنی بر متن زندگی مردم باشد

به گزارش خبرگزاری شبستان از استان قم به نقل از مرکز تحقیقات اسلامی مجلس شورای اسلامی، دکتر عطاء الله رفیعی آتانی در جمع محققان، پژوهشگران و اعضای هیات علمی موسسه آموزشی پژوهشی امام خمینی (ره) خاطرنشان کرد: امروزه در حوزه‌های مختلف پیشرفت، عدالت، اقتصاد، اجتماع، فرهنگ  و مهمتر از همه میزان مداخله دولت در زندگی مردم به یک نظریه مبنا نیاز داریم که دلالت‌های اثرگذار خود را در عرصه‌های زندگی ارائه دهند.

وی ادامه داد: از منظر سیاستگذاری و قانونگذاری هنوز معلوم نیست دولت تا چه اندازه باید در ابعاد گوناگون زندگی مردم دخالت داشته باشد، در اکثر موارد مانند عفاف و حجاب، اقتصاد، فرهنگ و سیاست این بلاتکلیفی وجود دارد.

دکتر رفیعی آتانی با اشاره به ظرفیت نظام اسلامی در حوزه مبانی دینی و فقهی گفت: ما این ظرفیت را داریم که به همه این مسائل و سوالات پاسخ دهیم و شفاف بگوییم دولت چرا و چقدر باید در زندگی مردم مداخله کند و چه نوعی از مداخله را باید داشته باشد.

محققان علوم انسانی پاسخ دهند؟

وی گفت: این موضوع مهمترین پرسش فلسفه سیاسی و حکمرانی سیاستگذاری است که باید توسط محققان و پژوهشگران علوم انسانی پاسخ داده شود.

رئیس مرکز تحقیقات اسلامی مجلس با اشاره به اینکه غایت فعالیت‌های دولت در حوزه عدالت خود را نشان می دهد، گفت: متاسفانه در زمینه عدالت هم نظریه مبنایی مشخص نداریم، در حالی که این از نیازمندهای اصلی نظام قانونگذاری و سیاستگذاری است تا معیار و ملاک تخصیص‌ها باشد.

وی ادامه داد: اگر نظریه عدالت نباشد معلوم نیست ملاک یا میزان تخصیص بودجه در بخش‌های مختلف اقتصادی، اجتماعی فرهنگی کشور بر چه اساسی تعیین خواهدشد، بسیاری از آرمان‌ها و مبانی بلند ما مانند عدالت، در ذیل تعیین تکلیف میزان مداخله دولت نیز روشن خواهد شد.

چالش‌های برنامه هفتم

رئیس مرکز تحقیقات اسلامی مجلس با اشاره به نقدهای وارد شده بر برنامه هفتم توسعه و نبود نظریه‌ای منسجم در این زمینه گفت: تمام نقدهایی که به دولت های گذشته از نظر مبانی داشتیم، به این برنامه وارد است، مشکل اصلی این برنامه و برنامه‌های گذشته، همه ناشی از فقر نظریه است و ارتباط زیادی به اعتقاد و ایمان افراد ندارد.

نظریه مقدم بر مساله

رئیس مرکز تحقیقات اسلامی مجلس شورای اسلامی اظهار داشت: داشتن نظریه مبنا در حوزه های پیشرفت، عدالت، میزان مداخله دولت در اقتصاد، اجتماع، فرهنگی و ... مقدم بر مسئله شناسی است.

دکتر رفیعی آتانی با اشاره به اینکه حتی در مساله شناسی، بنیاد نظری مهم است، گفت: در تشخیص مسئله، آن بنیاد نظری نیز مهم است ،یعنی اینکه چه چیزی مسئله و یا اولویت باشد یا نباشد را آن چارچوب نظری مشخص می‌کند.

*تاثیر نظریه بر نتیجه

وی با اشاره به اینکه در بحث کنترل جمعیت در دهه 70 ، به عینه تاثیر آن چارچوب فکری و نظری را ملاحظه کردیم، گفت: شاید آن برنامه از جمله برنامه هایی بود که با استقبال مواجه شده بود، البته مهمتر از همه همراهی برخی فقها بود.

دکتر رفیعی آتانی بیان داشت: بعد از بررسی چرایی اجرای آن سیاست و همراهی فقهی با آن مشخص شد که تحلیل ها همه بر مبنای اقتصاد بود، آن نظام تحلیل‌های اقتصادی بر این باور بود که جمعیت باید کنترل شود، فتاوای همراه نیز همه تحلیل اقتصادی داشتند.

وی ادامه داد: بنابراین ما باید با دستگاه فکری خود روی مبانی اسلامی کار و مسائل مهم و اولویت دار را  فهرست کنیم تا به مسائل واقعی و کلان مساله های کشور  برسیم.

ضرورت مطالعات میدانی برای محققان علوم انسانی اسلامی

دکتر رفیعی آتانی با اشاره به اینکه بعد از شناسایی مساله واقعی و اساسی از طریق دستگاه فکری، نیازمند شواهد و کارمیدانی هستیم، گفت: حتی اگر طبق دستگاه فکری و نظری خود به مسئله‌ای برسیم، اما شواهد و قرائن کافی در اختیار نداشته باشیم که نشان بدهد شما مسئله را خوب دیده اید، کافی نیست، بنابراین باید مطالعات میدانی داشته باشیم.

رئیس مرکز تحقیقات اسلامی مجلس شورای اسلامی گفت: اولویت ها، نیازمندی ها و کلان مساله‌ها را تنها با مطالعات میدانی می توان به دست آورد، نمی توان در ذهنیت و خلوت خود و یا در کتابخانه و موسسه بدون درک واقعیت های بیرون، در مور مسائل مهم کشور تصمیم گیری کرد.

وی افزود: مطالعات اجتماعی، رشته های علوم انسانی خیلی نیاز دارند که در صحنه و متن زندگی واقعی مردم باشند.

دکتر رفیعی آتانی با اشاره به اینکه علوم انسانی به دلیل عدم حل مساله در بحران است، گفت: علوم انسانی به خاطر اینکه در متن مسائل نیست، مسئله  اصلی را نمی فهمد و درکدرستی از  آن ندارد، در بحران است، بنابراین، علوم انسانی و اجتماعی باید صحنه‌واقعی را خوب بفهمد تا مساله برسد.

راه حل‌ها را باید از مبانی استخراج کنیم

رئیس مرکز تحقیقات اسلامی مجلس شورای اسلامی گفت: گام نهایی ما باید ارائه راه حل‌ها برای حل مساله بر اساس مبنا باشد، راه حل ها را باید از مبانی استخراج کنیم، راهکارها و تصمیم گیری ها از تئوری‌های پایه بیرون می آید.

وی به عنوان نمونه گفت: آن که به اقتصاد آزاد قائل است، همه راه حل را در همین مبنا جستجو می کند و خود را در جاهای مختلف از جمله برنامه های توسعه نشان می دهد.

*به تاثیر اثباتی دین در زندگی اجتماعی نیازداریم

دکتر رفیعی آتانی با اشاره به اینکه مبانی ما در سیاستگذاری وتصمیم گیری مبانی دینی و فقهی است، گفت: ما به تاثیر اثباتی دین، معارف دین در زندگی اجتماعی نیاز داریم و مرکز تحقیقات اسلامی مجلس دنبال این است که این نوع معارف و اثرگذاری های آن را در نظام تصمیم گیری و سیاستگذاری جدی تر کند.

وی ادامه داد: تجربه ثابت کرده است که همچنان فقه مهم ترین دانش ما برای اثرگذاری در اداره کشور است، علت آن است که فقه حرف های روشن و گزاره های دقیق و شفاف دارد که می‌توان  با آن مساله را حل کرد.

دکتر رفیعی آتانی بیان داشت: محققان ما با روش فقهی، گزاره هایی را تولید کنند که در عرصه رفع مشکلات و چالش‌های نظام تصمیم گیری اثرگذار باشد.

ایشان در مورد اهمیت مرکز تحقیقات اسلامی مجلس شورای اسلامی، انگیزه های مجلس از تاسیس این مرکز، تفاوت مرکز تحقیقات اسلامی مجلس و مرکز پژوهش‌ها از نظر شرح وظایف و انتظارات این مرکز از پژوهشگران حوزوی و دانشگاهی سخنانی را ارائه کرد.