به گزارش خبرگزاری شبستان از قم، مساجد در صدر اسلام، دارای کارکردهای مختلفی بودند و حضور مردم در مساجد بسیار پررنگ‌تر از امروز بود، به طوریکه فعالیت‌های علمی، فرهنگی، اجتماعی، سیاسی و حتی حقوقی و قضائی در مساجد صورت می‌گرفت و بسیاری از مشکلات مردم در مساجد رفع می‌شد در همین خصوص گفتگویی انجام داده ایم با استاد و پژوهشگر حوزه که در پی می آید:
طاهره ماهروزاده استاد و پژوهشگر حوزه در گفتگو با خبرنگار خبرگزاری شبستان در قم، با اشاره به کارکردهای مسجد در طول تاریخ اسلام، به کارکرد اجتماعی مساجد و ابعاد مختلف آن پرداخت و اظهار داشت: مسجد علاوه بر اینکه محلی برای ارتباط با خداوند متعال است، باعث انسجام اجتماعی مردم و تقویت آن می‌شود.
مسجد در تداوم حیات اجتماعی جامعه مسلمانان نقش دارد
استاد جامعه الزهرا سلام‌الله‌علیها با بیان اینکه مسجد در تداوم حیات اجتماعی جامعه مسلمانان نقش دارد، گفت: برگزاری نماز جماعت در صف‌های منظم و منسجم، علاوه بر ارتباط انسان با خداوند متعال، باعث ایجاد روحیة تعاون در میان نمازگزاران و افزایش بُعد اجتماعی مسلمانان می‌شود.
ماهروزاده تصریح کرد: مردم با حضور در مسجد تحت تعلیم عالمان دینی قرار می‌گیرند و حضور اجتماعی مردم در مساجد می‌تواند از هرج و مرج در جامعه جلوگیری کند.
وی با بیان اینکه پیامبر گرامی اسلام صلّی‌الله‌علیه‌وآله از لحاظ بعد اجتماعی، نقش بزرگی به مسجد دادند و آن را در سیره خویش نمایان کردند، افزود: یکی از مهم‌ترین نقش‌های مسجد از ابتدای صدر اسلام تا کنون این است که محل نشر شریعت اسلامی و ترویج فرهنگ قرآنی بوده است.
عضو هیئت علمی مجتمع آموزش عالی بنت الهدی جامعه المصطفی العالمیه خاطرنشان کرد: هرگاه اسلام وارد سرزمینی می‌شد، نخستین اقدام در آن سرزمین، بنای مسجد بود تا در آن مکان به تبلیغ اسلام بپردازند.
مسجد، محور انسجام مسلمانان است
ماهروزاده تصریح کرد: سراسر تاریخ اسلام نشان از حقیقتی والا دارد و آن، اینکه همیشه مسجد محل تجمّع مسلمانان بود. در مسجد، مسلمان‌ها وجود با تمام اختلافات قومی، نژادی، زبانی و مذهبی جمع شده و با یکدیگر از فیض الهی بهره‌مند می‌گردند.
وی با بیان اینکه مسجد در صدر اسلام، کانون حل اختلافات مردم بوده است، عنوان کرد: مسجد، محور انسجام مسلمانان است و افرادی که با مسجد در ارتباطند، به وحدت و همدلی با یکدیگر پایبند بوده و خواهان اقتدار اسلام هستند.
عضو گروه علمی تعلیم و تربیت در جامعه الزهرا سلام‌الله‌علیها با تصریح بر اینکه نماز جماعت و تشکیل صفوف منظم در آن، درس یکپارچگی و هماهنگی به جامعه می‌دهد، اظهار داشت: زنان و مردان هر محله و یا منطقه با حضور در مساجد از روابط اجتماعی ساده بهره‌مند می‌شوند و پیوند زمینی خویش را تجدید می‌کنند. این گونه، پیوند عاطفی با نماز و مسجد گره می‌خورد و با تجدید حضور در مسجد، دوستی‌ها و محبت‌ها تقویت می‌شود.
ماهروزاده با بیان اینکه امام علی علیه‌السلام می‌فرمایند: «مَنِ اخْتَلَفَ إِلَی الْمَسَاجِدِ أَصَابَ إِحْدَی الثَّمَانِ أَخاً مُسْتَفَاداً فِی اللَّهِ عَزَّ وَ جَل ...؛ هر که به مسجد آمد و شد کند به یکی از این هشت چیز دست یابد: یافتن برادری به خاطر خدا، یا دانشی جدید، یا آیتی محکم، یا رحمتی که آن را چشم به راه بود، یا سخنی که او را از هلاکت برهاند، یا شنیدن جمله ای که او را به هدایت رهنمون شود، یا آن که گناهی را از ترس و یا شرم ترک گوید»، افزود: حضرت امیرالمؤمنین علیه‌السلام یکی از فواید حضور در مسجد را یافتن دوست بیان فرمودند، اگر صمیمیت و رفاقت از مسجد آغاز شود و با عبادت‌گاه خدا پیوند برقرار کند، طبعاً جنبه الهی و آسمانی خواهد داشت و این دوستی با معیارهای دینی هدایت می‌شود.
نقش مسجد در ایجاد وحدت دینی جامعه
وی با اشاره به اینکه مسجد در ایجاد وحدت دینی جامعه نقش اساسی دارد، گفت: مسجد به عنوان کانونی است که همه روزه مؤمنان از گروه‌های مختلف جامعه با پست‌ها و موقعیت‌های اجتماعی متفاوت، در آن حاضر می‌شوند و در صف‌هایی به هم‌پیوسته و رو به یک سو، نماز می‌گزارند. آنان با تکرار همه روزه این کار، به یاد می‌آورند که در بارگاه خداوند، موقعیت‌های اجتماعی، مال، مقام و منصب تعیین کننده نیست. همه مسلمانان در صفی واحد و یکسانند و کسی بر دیگری برتری ندارد.
نقش اساسی مسجد در همبستگی مسلمانان
عضو گروه علمی تعلیم و تربیت در جامعه الزهرا سلام‌الله‌علیها با بیان اینکه مسجد به عنوان پایگاه مردمی و مرکز تربیّت دینی، بیشترین نقش‌ها را برای همبستگی مسلمانان ایفا می‌کند، اظهار داشت: مسلمانان با حضور در مسجد، همه روزه همدلی و همبستگی خود را اعلام می‌دارند که باعث تقویت ایمان و امید و جلوگیری از تفرقه و پراکندگی مسلمانان می‌شود، همچنین مسجد به عنوان مرکزی نظارتی و کنترلی است که مسلمانان را برای مقابله با انحراف‌ها و فسادها مهیا می‌کند.
ماهروزاده با بیان اینکه حضور مستمر زنان و مردان در مساجد باعث ایجاد یک جامعه سالم دینی می‌شود، عنوان کرد: حضور اجتماعی در مساجد، میزان ارتکاب جرم و گناه را در جامعه کاهش می‌دهد و همه آحاد جامعه می‌توانند از یک اجتماع سالم دینی بهره مند شوند.
تأثیر مسجد بر رفتارهای فردی و ایجاد نظم اجتماعی
وی به روایتی از حضرت امیرالمؤمنین امام علی علیه‌السلام اشاره کرد که درباره تأثیر حضور در مسجد بر رفتار فرد، می‌فرمایند: «اَوْ کَلِمَةً تَرُدُّهُ عَنْ رِدی اَوْ یَتْرُکُ ذَنْبا خَشْیَةً اَوْ حَیاءً؛ یا کلماتی میشنود که او را از فساد و گناه باز میدارد و یا به خاطر ترس از خدا یا حیا و آبرو، گناهی را ترک می‌کند» و در ادامه خاطرنشان کرد: تأثیرات رفتاری که حضور در مسجد برجای میگذارد، می‌تواند جامعه دینی را از فساد و گناه پاک کرده و مسلمانان را به سمت یک جامعه سالم هدایت کند.
استاد جامعه الزهرا سلام‌الله‌علیها با بیان اینکه حضور در مسجد و نماز جماعت، نظم اجتماعی را در پی دارد، اظهار کرد: انسان با حضور مستمر در مسجد و نماز جماعت، برنامه ریزی و نظم در امور را فرا می‌گیرد و زمینه برای برنامه ریزی زندگی بر اساس معیار دینی فراهم می‌شود.
کارکرد قضائی مسجد در صدر اسلام
ماهروزاده با اشاره به تأثیر مسجد بر تربیت اجتماعی، گفت: رعایت حقوق افراد و انصاف با دیگران، رعایت احترام و روابط مهرآمیز، تقویت روحیه خدمت به یکدیگر، شناخت معروف و منکر، عادت به نظم و انضباط و غیره از جمله تأثیر مسجد در تربیت اجتماعی است.
وی در ادامه به کارکرد قضائی مسجد در صدر اسلام، یادآور شد: قضاوت و رسیدگی به دعاوی بین مردم و بسیاری از مسائل حقوقی آن‌ها با همّت پیامبر گرامی اسلام صلی الله و حضرت امیرالمؤمنین امام علی علیه‌السلام در مسجد انجام می‌شد، چنانچه در گوشه‌ای از مسجد کوفه به نام «دکّه القضاء»، حضرت امیرالمؤمنین به مسائل حقوقی مردم رسیدگی می‌کردند.
کارکرد ارتباطی و رسانه ای مسجد
عضو هیئت علمی مجتمع آموزشی بنت الهدی جامعه المصطفی همچنین به کارکرد ارتباطی و رسانه‌ای مسجد اشاره کرد و گفت: رسول گرامی اسلام صلّی‌الله‌علیه‌وآله پس از بازگشت از جنگ‌ها و مسافرت‌ها بی درنگ در مسجد حضور می‌یافتند و در جریان اوضاع و احوال جامعه قرار می‌گرفتند، مردم گرد حضرت جمع می‌شدند و درباره مسائل مختلف جامعه به گفتگو می‌پرداختند؛ پیامبر اکرم صلّی‌الله‌علیه‌وآله نیز با ایراد سخنرانی، مردم را درباره موضوعات مختلف آگاه می‌کردند و در مواردی که جامعه با شایعه ای دچار تشتت و نابسامانی می‌شد، به مردم هشدار می‌دادند.
ماهروزاده، کارکرد امدادی- خدماتی را از دیگر کارکردهای مسجد برشمرد و افزود: مساجد در دوران مختلف تاریخ اسلام در زمینه امداد و خدمت رسانی، نقش بسیار مهمی ایفا کرده‌اند؛ کمک به مجروحان جنگی و خدمات پزشکی در غزوات، برگزاری مراسم عقد و ازدواج و اطعام به مردم، کمک به مستمندان، برگزاری مراسم ترحیم، جشن‌ها و گردهمایی‌ها، نگهداری متوفی تا پیش از خاکسپاری، جمع آوری کمک به رزمندگان جبهه، توزیع کالاهای سهمیه بندی و غیره از جمله مواردی است که در مسجد انجام می‌شد.
وی در پایان تصریح کرد: به طور کلی، جنبه اجتماعی مساجد به سبب تأثیر مسجد در تقویت اخوت، ایجاد وحدت دینی، کاهش جرم، ایجاد نظم، ایفای نقش قضایی، نقش ارتباطی و رسانه ای و نقش امدادی و خدماتی مشهود و واضح است.
نظر شما