خبرگزاری شبستان، گروه بین الملل:در نگاه اول، بسیار تعجب آور است که چگونه اسلام، دینی که از شبه جزیره عربستان، سرزمینی دور و از نظر فرهنگی متفاوت، آغاز می‌شود با موفقیت در قاره آسیا به صورت کاملا متنوع گسترش پیدا کرد.
جای شگفتی است که چه چیزی توجه مردم این قاره پهناور را برای پذیرفتن یک دین بیگانه و متفاوت به خود جلب کرد؛ آیا این جادوی قرآن، کلام الله بود یا مفهوم توحید یا قدرت ایمان به خدا در اسلام بود که منجر به گسترش سریع این دین در قاره آسیا شد.
یونسکو در گزارشی اعلام کرد که اسلام از طریق تجارت به قاره آسیا وارد شد و با قدرتی که داشت به سرعت در این قاره گسترش پیدا کرد.
بر اساس این گزارش، جاده ابریشم یکی از مهم‌ترین مسیرها در تاریخ برای انتقال فرهنگ و مذهب است. از طریق همین جاده بود که روابط بین شرق و غرب برقرار شد و مناطق مختلف را در معرض افکار و شیوه های مختلف زندگی قرار داد. این مبادلات همچنین شامل انتشار بسیاری از ادیان اصلی جهان از جمله اسلام بود.
پس از ظهور اسلام در شبه جزیره عربستان در قرن هفتم، اسلام گسترش خود را به سمت نواحی شرقی از طریق تجارتی که با توسعه جاده های ابریشم دریایی انجام می‌شد، آغاز کرد. مسلمانان به داشتن استعداد تجاری مورد تشویق و تایید اسلام و همچنین مهارت های عالی دریانوردی معروف بودند. بنابراین، آنها می توانستند تجارت شرق-غرب جاده های ابریشم دریایی را (از خلیج فارس تا دریای چین) در انحصار خود درآورند و بنادر اصلی مختلف مناطق شرق آسیا را به یکدیگر متصل کنند. در واقع، کشتی‌های تجاری آنها باید در بنادر مختلف توقف می‌کردند تا آب و غذا تامین شوند، تعمیر شوند یا منتظر تغییر جهت باد باشند.
این تعاملات منجر به گسترش بیشتر اسلام در شهرهای ساحلی مهم در شبه قاره هند، چین، یا در جزایر دورتر جنوب شرقی اندونزی یا فیلیپین کنونی شد. اعتقاد بر این است که اسلام برای اولین بار در قرن هفتم وارد این مناطق جنوب شرقی شد. بازرگانان مسلمان باید از طریق جاده ابریشم دریایی از این جزایر جنوبی عبور می کردند تا به بنادر چین برسند.
روابط تجاری بین هند و سواحل و جزایر خلیج فارس سابقه بسیار طولانی داشته است. پیش از ظهور اسلام، روابط اقتصادی با هند و سایر سرزمین‌ها آنقدر مهم بود که رقابت شدیدی بین ایران و روم به وجود آمد. ایران و روم توانسته بودند بسیاری از بازارهای اقیانوس هند و شرق مدیترانه را از دست اعراب خارج کنند، اما اکنون به آستانه جنگ بر سر آن رسیده بودند. هدف رومی ها دسترسی مستقیم به اقیانوس هند و بازارهای آسیا بود. ایران که کنترل کامل خلیج فارس را در دست داشت و بنادری را در امتداد سواحل آن تا مکران ایجاد می کرد، با تصرف مصر و سوریه در سال ۶۱۶ پس از میلاد به دنبال توسعه برخی اهداف و منافع اقتصادی بود.
رشد تجاری ایران و دادو ستد با کشورهای آسیا میانه منجر گسترش دین اسلام در قرن هشتم هجری قمری شد و باور و فرهنگ جدیدی را به این منطقه آورد که تاکنون همچنان حاکم است.
با گسترش دین اسلام در کشورهای آسیا، شیوه جدید زندگی مسلمانان در سراسر منطقه جریان پیدا کرد، زیرا اسلام مردم را در قالب یک امت واحد یعنی امت اسلامی درآورد.
با این حال، سرنوشت آسیای مرکزی به عنوان یک منطقه اسلامی، با پیروزی خلیفه ابوالعباس بر ارتش چین در سال ۷۵۰ در نبردی در رودخانه تالاس تعیین شد.
تحت حکومت اسلامی، آسیای مرکزی برای قرن ها مرکز مهم فرهنگ و تجارت بود. زبان حکومت، ادبیات و تجارت، در اصل فارسی و عربی شد و با شروع تضعیف خلافت عباسی و غفلت از زبان عربی، زبان فارسی دوباره نقش برجسته خود را در منطقه به عنوان زبان ادبیات و حکومت بازیافت.
ماوراء النهر همچنان یک بازیگر مهم سیاسی در امور منطقه بود. در دوران اوج خلافت عباسی در قرن هشتم و نهم، آسیای مرکزی و ماوراء النهر دوران واقعا طلایی را تجربه کردند.
بخارا به یکی از مراکز پیشرو آموزش، فرهنگ و هنر در جهان اسلام تبدیل شد و شکوه و عظمت آن با مراکز فرهنگی معاصر مانند بغداد، قاهره و قرطبه رقابت می کرد.
برخی از بزرگترین مورخان، دانشمندان و جغرافیدانان تاریخ فرهنگ اسلامی از بومیان این منطقه بودند و یکی از نسخه های قرآن کریم که در زمان خلیفه عثمان تهیه شده بود در تاشکند، پایتخت ازبکستان فعلی نگهداری می شود.
وضعیت جدید معنوی و سیاسی اسلامی در آسیای مرکزی یک پیشرفت تکنولوژیکی و فرهنگی جدید را رقم زد. همچنین دانشمندانی مانند خوارزمی، ابوریحان بیرونی، فارابی و ابوعلی بن سینا موجب شهرت این منطقه در سراسر جهان شدند و دستاوردهای علمی بسیاری در این دوران حاصل شد.
آنها همچنین تأثیر بسزایی در علم اروپا داشتند. در دوران صلح آمیز حکومت اسلامی، فرهنگ و هنر در آسیای مرکزی شکوفا شد.
اگرچه برخی روشنفکران غربی معتقدند که گسترش اسلام با شمشیر و با زور در میان مردم انجام شد، اما تاریخ نشان داده است که اگر این مسئله واقعیت داشت مردم مقاومت شدیدی در برابر اسلام انجام می دادند، همانگونه که در برابر استعمار مقاومت و مبارزه کردند.
اکثر کشورهای آسیایی در درازمدت یا با مقاومت مسالمت آمیز یا مسلحانه از شر استعمار خلاص شدند، اما هرگز هیچ گونه انزجار یا خصومتی نسبت به اسلام از خود نشان ندادند. آنها می توانستند به میل خود این کار را انجام دهند و هیچ کس نمی توانست جلوی آنها را بگیرد، اما پذیرای اسلام تا امروز بودند. به همین دلیل، اسلام در این قاره زنده و در حال شکوفا شدن است و یک فلسفه انسان گرایانه و پیام تساهل آمیز جالب را به نمایش می گذارد.
نظر شما