به گزارش خبرنگار سیاسی خبرگزاری شبستان، ابوالفضل عمویی، رییس کمیسیون امنیت ملی و سیاست خارجی مجلس شورای اسلامی در همایش بین المللی سیاست همسایگی جمهوری اسلامی در مورد نقش مجلس شورای اسلامی در سیاست خارجی جمهوری اسلامی ایران گفت: در ایران حاضر نهادهای مختلفی در تصمیم سازی و اجرای سیاست خارجی نقش آفرینی می کنند. بر اساس قانون اساسی اصل ۱۷۶ تعیین سیاست های امنیتی کشور در جهت مقابله با تهدیدات امنیتی خارجی بر عهده شورای عالی امنیت ملی است البته تعیین خطوط کلان تر در سیاست های مذکور بر اساس اصل ۱۱۰ قانون اساسی از وظایف رهبر انقلاب است کما اینکه موارد بسیار مهمی همچون اعلان جنگ و صلح هم از اختیارات شخص رهبری است.
رییس کمیسیون امنیت ملی و سیاست خارجی مجلس با بیان اینکه بر اساس قانون وظایف وزارت خارجه مصوب ۱۳۶۴ بخش زیادی از اجرای سیاست خارجی بر عهده وزارت خارجه است، گفت: سایر دستگاه های کشور هم عمدتا در روابط خارجی خود باید با هماهنگی این وزارتخانه عمل کنند که این امر در ماده ۱۰۵ قانون برنامه ششم توسعه آمده و ماده ۱۰۰ مصوبه برنامه توسعه هفتم هم تکرار شده است. با تمام این تفاسیر تقسیم نقش در سیاست خارجی، مجلس شورای اسلامی هم به صورت مستقیم و غیر مستقیم در تصمیم سازی، تصمیم گیری و اجرای سیاست خارجی کشور نقش آفرینی می کند.
وی گفت: نقش آفرینی مجلس در تصمیم سازی از طریق حضور نمایندگان این نهاد در مجامع تصمیم گیر کشور رخ می دهد. مشهورترین نمونه این امر عضویت حقوقی رییس مجلس شورای اسلامی در جمع ۹ نفر اعضای شورای عالی امنیت ملی کشور است.
وی گفت: در نقش آفرینی مستقیم مجلس در سیاست خارجی سه مسیر تقنینی، نظارتی و اجرایی را می توان شناسایی کرد. مجلس شورای اسلامی در چهارچوب قانون اساسی دو دسته ماموریت دارد. ماموریت اول قانون گذاری است که از طریق طرح ها، لوایح به منصه ظهور می رسد. در همین چهارچوب آنگاه که مجلس مصوباتی در موضوع سیاست خارجی می گذارد نقش تقنینی خود در سیاست خارجی را ایفا می کند.
عمویی ادامه داد: یک نمونه روشن از نقش آفرینی مجلس در سیاست خارجی در سال های اخیر تصویب قانون اقدام راهبردی برای لغو تحریم ها در سال ۹۹ مربوط می شود که به تعبیر رهبر انقلاب این قانون کشور را از سرگردانی در قضیه هسته ای نجات داد و مشخص کرد که باید چه کار کنیم.
وی تصویب دو لایحه عضویت ایران در سازمان همکاری ها را از نمونه دیگر نقش آفرینی مجلس در قوانین مرتبط با سیاست خارجی عنوان کرد و گفت: در سال گذشته این دو لایحه پشت سر گذاشته شد که اجرای اصول ۷۷ و ۱۲۵ قانون اساسی را به نمایش گذاشته بود. این نوع از تصویب موافقت نامه های دوجانبه و چندجانبه پیوسته مورد بررسی و رسیدگی مجلس قرار دارند و البته در مجلس یازدهم به جهت همسویی با سیاست همسایگی در مورد کشورهای همسایه و نزدیک با اهتمام بیشتری دنبال می شود.
وی با بیان اینکه جنبه نظارتی عملکرد مجلس در موارد متعدد در حوزه سیاست خارجی قرار می گیرد، گفت: بارزترین نقش آفرینی مجلس از این منظر به رای اعتماد مجلس به برنامه ها و صلاحیت وزیر خارجه باز می گردد البته فراتر از رای اعتماد نمایندگان از ابزارهای نظارتی دیگر مانند تذکر، سوال، استیضاح و تحقیق و تفحص برخوردار هستندکه می تواند این ابزارها را در موضوع سیاست خارجی به کار بگیرند و بر عملکرد دولت در این زمینه نظارت کنند و آن را مورد تایید یا رد قرار بدهند.
عمویی خاطرنشان کرد: بدون این ابزارها هم به جهت جلسات متعدد نمایندگان مجلس با مقامات دولتی نمایندگان در روند کم و کیف اجرای سیاست خارجی قرار می گیرند؛ به عنوان نمونه اخیر در پایان هر دوره از مذاکرات رفع تحریم ها در سال ۱۴۰۰ و ۱۴۰۱ رییس هیئت مذاکره کننده ایران در مذاکرات هسته ای در کمیسیون امنیت مجلس حاضر می شد و گزارشی از روند مذاکرات را به اطلاع نمایندگان می رساند.
وی گفت: با این ترتیب مجلس شورای اسلامی در اجرای دو وظیفه ذاتی خود یعنی قانون گذاری و نظارت نقش آفرینی می کند اما در کنار این نوع نقش آفرینی ذاتی مجلس، مجلس در اجرای سیاست های خارجی هم نقشی بر عهده دارد، هرچند این نقش اجرای رسمی دیپلماسی مشابه آنچه در دولت و وزارت خارجه نیست.
وی با بیان اینکه در تعریف شناخته شده ارتباطات فرامرزی پارلمان ها با پارلمان ها و نهادهای کشورهای دیگر این امر را به دیپلماسی پارلمانی نامگذاری کردند، گفت: در دیپلماسی پارلمانی نمایندگان مجلس ماموریت نمایندگی مردم را متبلور می سازند و از این جهت ضمن آنکه باید تاکید کرد دیپلماسی پارلمانی، دیپلماسی رسمی نیست و باید در نظر داشت دیپلماسی پارلمانی خالی از شئون حکومتی هم نیست و به همین جهت آن را به عنوان دیپلماسی خط یک و نیم می شناسند.
وی گفت: در مجلس شورای اسلامی دیپلماسی پارلمانی به دو دسته دوجانبه و دیپلماسی پارلمانی در مجامع تقسیم می شود که دسته دوم عمدتا نوع چندجانبه دیپلماسی پارلمانی را بر عهده دارند.
عمویی ادامه داد: دیپلماسی پارلمانی دوجانبه در مجلس شورای اسلامی عمدتا در گروه های دوستی پارلمانی متبلور می شود که در حال حاضر مجلس کشور ما با ۷۵ کشور گروه دوستی پارلمانی دارد. دیپلماسی پارلمانی دوجانبه از طریق ارتباط با همتایان در سطح روسا و نواب رییس مجلس و روسای کمیسیون هم رخ می دهد.
وی با بیان اینکه دیپلماسی پارلمانی چند جانبه در مجامع پارلمانی جهان متعدد است، افزود: مشهورترین و یکی از مهمترین مجامع پارلمانی اتحادیه بین المجالس است که تاسیس شد و در سال ۱۸۸۹ شکل گرفت که سالانه مشابه سازمان ملل مجالس دنیا دو اجلاس مجمع عمومی برگزار می کند و با اینکه قدمتی بیش از سازمان ملل و حتی جامعه ملل دارد اما اکنون به مثابه همکاری سازمان ملل متحد نقش آفرینی می کند.
رییس کمیسیون امنیت ملی و سیاست خارجی مجلس گفت: مجلس شورای اسلامی در قانون مصوب ۱۳۶۲ عضویت مجلس شورای اسلامی در این اتحادیه را نظام بخشی کرده است و در حوزه منطقه ای هم مجامع پارلمانی دیگر از جمله اتحادیه بین المجالس اسلامی، شبکه پارلمانی جنبش تعهد و دهها مجمع پارلمانی فعال دیگر وجود دارد که مجلس ایران هم به تناسب عضویت و دعوت در آنها نقش آفرین است اما از نمونه روشن اتحادیه های فعال منطقه ای مجمع مجالس آسیایی با مشارکت مجلس شورای اسلامی ایران در ۲۰۰۶ بنیانگزاری شد و مقر آن در تهران قرار دارد.
عمویی یادآور شد: نمایندگان مجلس شورای اسلامی با حضور مستقیم خود در ارتباط با همتایان شان در مجالس کشورهای مختلف در جمع های دوجانبه و چندجانبه در اجرای سیاست های خارجی هم دخیل هستند و دیپلماسی پارلمانی به عنوان یک دیپلماسی مکمل در خدمت اهداف قرار دارد.
رییس کمیسیون امنیت ملی و سیاست خارجی مجلس با بیان اینکه نظام سیاسی در ایران پارلمانی نیست اما به جهت اختیارات بالایی که پارلمان در حوزه های مختلف دارد در سیاست خارجی کشور هم از سه مسیر قانونگذاری، نظارت و دیپلماسی پارلمانی دخالت دارد.
عمویی در مورد سیاست آسیایی و همسایگی در سیاست جمهوری اسلامی ایران گفت: از منظر هویت جغرافیایی ایران هویتی دوگانه دارد. ایران جزیی مهم و تاثیرگذار در قاره آسیا و هم به جهت جغرافیا و فرهنگ تعلقی جدانشدنی به منطقه خاورمیانه دارد. در سال های اخیر دو سیاست همسایگی و همکاری با شرکای آسیایی و اوراسیایی به اولویت سیاست های خارجی جمهوری اسلامی تبدیل شده است. در دولت سیزدهم که از مجلس فعلی رای اعتماد گرفت، دولت برنامه سیاست خارجی خود را به عنوان سیاست خارجی متوازن و پویا صورت بندی و به مجلس ارایه داد و وزیر خارجه با اولویت پی گیری سیاست همسایگی و همکاری با آسیا از کمیسیون امنیت ملی و صحن مجلس شورای اسلامی رای اعتماد گرفت.
وی گفت: ایران سیاست همسایگی را با هر دو رویکرد اسیاسی خود که متضمن رفع تهدیدها و افزایش فرصت های همکاری با ۱۵ همسایه آبی و خاکی ایران است، مد نظر قرار داده و با توجه به حل و فصل موضوعات دوجانبه در روابط همسایگان مانند آنچه در سال گذشته در احیای روابط سیاسی میان ایران و عربستان سعودی رخ داد به حداکثرسازی حضور ایران در بازار منطقه ای پیرامونی خود می اندیشد.
وی اظهار کرد: بر اساس یک ارزیابی در منطقه پیرامونی ایران ۱۲۰۰ میلیارد تجارت رخ می دهد که سهم ایران از این تجارت حدود دو میلیارد است؛ این در حالی است که به جهت اشتراکات فرهنگی زیرساخت های مشترک و نزدیک بودن استاندارد کالاهای ایرانی به سطح فناوری مورد تقاضای منطقه فرصت تجارت ایران می تواند چندین برابر شده و اکنون به همین دلیل جمهوری اسلامی ایران به توسعه تجارت در منطقه ۶۰۰ میلیون نفری خود عضویت بدهد و توسعه زیرساخت های تسویه مالی در صدر بهره برداری بهتر از بازار منطقه است.
عمویی گفت: آسیا و شرق آن به عنوان نقطه در حال خیزش دنیا هم نقطه توجه ایران به دلیل واردات فناوری و تامین مالی و همین طور همکاری آینده ایران در پیوستن به زنجیره ارزش شرقی مد نظر ایران است، به این دلیل مورد توجه سیاست خارجی ایران است.
وی در مورد نگاه مجلس شورای اسلامی به سیاست آسیایی و همسایگی گفت: رویکرد فعلی دولت در پی گیری سیاست آسیایی و همسایگی مورد اکثریت مجلس شورای اسلامی قرار داد. تعیین این سیاست به صورت خاص در تایید برنامه های پیشنهادی وزیر امور خارجه در مجلس رخ داده است. در مواضع اعلامی مجلس از جانب رییس محترم مجلس یازدهم قالیباف بیانیه های اکثریت مجلس و مواضع کمیسیون امنیت ملی و سیاست خارجی رخ داده است.
عمویی گفت: شخص وزیر خارجه به دلیل اینکه بیش از تصدی جایگاه فعلی دستیار رییس مجلس در امور بین الملل بوده است هم نقش موثری در پی گیری یک سیاست اجماعی بین دولت و مجلس را ایفا می کند.
وی در مورد پی گیری سیاست آسیایی و همسایگی در مجلس گفت: مجلس در سه نقش مسیر نقش آفرینی خود، سیاست آسیای و همسایگی را مد نظر دارد؛ در حوزه تقنینی اولویت مجلس رسیدگی به لوایح سیاست خارجی کشورهای همسایه و دوست بوده است و جلسات نظارتی مجلس در سیاست خارجی در موضوعات مهمی مانند تحولات افغانستان، تحولات قفقاز جنوبی، تحولات عراق، تقویت روابط سیاسی با کشورهای عرب جنوب خلیج فارس، همسایگان حوزه خزر بارها با اولویت برگزار شده و مجلس به پی گیری منافع ملی از مسیر تعاملات همسایگان اهتمام دارد.
عمویی گفت: دیپلماسی پارلمانی اولویت ها را شفاف تر کرده و گروه های پارلمانی کشورمان با همه کشورهای همسایه روابط خوبی برقرار کرده اند. ایران کشوری فعال در حوزه آسیا پاسفیک بوده و میزبانی کمیته های تخصصی apa را بر عهده دارد به این دلیل مجلس شورای اسلامی سعی می کند سهم خود در پی گیری سیاست آسیایی و همسایگی جمهوری اسلامی فعال باشد و اهداف ملی را محقق کند.
نظر شما